Suïcidaliteit POH-GGZ De nieuwe Multi Disciplinaire Richtlijn Do’en don’ts bij suïcidaliteit Arnold Slinkman, Crisisinterventor / Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige GGNet en POH-GGZ.

Suïcidaliteit

* Dit is waarschijnlijk maar het topje van de ijsberg ! Feiten en cijfers Cijfers (2007) van het Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS), RIVM en NS 410.000 mensen zich zo terneergeslagen dat zij aan suïcide denken. 94.000 volwassenen jaarlijks een suïcidepoging doen* 14.000 mensen jaarlijks ongeveer op de spoedeisende hulp terecht komen 9.200 mensen worden opgenomen vanwege een suïcidepoging. 1500 mensen (2/3 mannen en 1/3 vrouwen) komen per jaar om het leven door zelfdoding. Uitzondering 2007 : 1350 Meest recente cijfer 2008 2009 2010 2011 2012 Suïcides: 1435 1524 1600 1647 1753 Spoor “suïcides”: 164 197 201 215 ? * Dit is waarschijnlijk maar het topje van de ijsberg !

Suïcide en leeftijd

Methode Mannen Vrouwen Verhangen/wurgen 47% 31% Vergiftigen (medicijnen) 16% 28% Voor voertuig springen 13% 10% Van hoogte springen 7% 10% Verdrinken 6% 10% Verstikken (plastic zak) 2% 7% Vuurwapen 4% 1%

Methoden Suïcidepogingen worden voornamelijk Ondernomen: 75% met behulp van medicijnen 15% door middel van polssnijden 1 op de 5 daarvan in combinatie met alcohol 1/3 van pogingen door mannen; 2/3 door vrouwen

Risico groepen voor suïcide pogingen Getraumatiseerden (b.v. vrouwelijk slachtoffers van seksueel geweld, lichamelijke mishandeling en emotionele verwaarlozing), Depressieve patiënten Patiënten met een borderline stoornis Jonge verslaafden Patiënten die al eerder suïcidepogingen ondernamen. Jongeren met zelfbeschadigend gedrag Mannen in leeftijds categorie tussen 40 – 60 en boven de 80 jr Mannen die geconfronteerd worden met scheiding In detentie homoseksuelen Mensen persoonlijkheidskenmerken als weinig zelf respect, negatief zelfbeeld, cognitieve rigiditeit, piekeren, extraversie, agressie, hopeloosheid, angst. Als suïcide in de familie voorkomt !!!!

Hulpverlening 50 % van degenen die suïcidepogingen ondernemen heeft op dat moment hulp van de geestelijke gezondheidszorg. 75% heeft ooit GGZ-hulp ontvangen. Na een suïcidepoging volgt meestal een aanbod voor verdere GGZ-hulpverlening of een verwijzing naar de huisarts. In veel gevallen leidt zo’n verwijzing niet tot voortgezette behandeling in de GGZ.

Suïcidaliteit Het verrichten, of een poging daar toe van handelingen die kunnen leiden tot de dood.

Wat gaat er aan vooraf? gedachten aan dood willen zijn gedachten aan suïcide plannen om een suïcidepoging te doen voorbereidingen treffen

 ontstaat geleidelijk Ambivalentie Het suïcidale proces Suïcidegedachten Suïcidewens Suïcideplan Suïcidepoging  ontstaat geleidelijk Ambivalentie Suïcidemoord

Suïcidaliteit = wanhoop

Entrapment

Suïcidaal gedrag signalen herkennen - woorden Directe signalen “ik zou willen slapen en nooit meer wakker willen worden” “ik wil er een eind aanmaken” “ik wou dat ik dood was” “ik zou willen dat ik er niet meer was” “ik wil rust” Indirecte signalen “ik zie het niet meer zitten” “ik heb er genoeg van, ik kan het allemaal niet meer aan” “over mij hoef je je binnenkort geen zorgen meer te maken” “ik ben een last, iedereen is beter af zonder mij”

Suïcidaal gedrag signalen herkennen zich isoleren, terugtrekken, stiller zijn lusteloosheid, futloosheid, sombere stemming slaapstoornissen verslechtering van het concentratievermogen en geheugen verandering in de kwaliteit van de prestaties verandering in sociaal gedrag neiging om interessante activiteiten die men vroeger leuk vond te verwaarlozen opvallende verandering en/of verwaarlozing van uiterlijk vermeerderd alcohol- en/of drugsgebruik neiging om onverantwoorde risico’s te nemen; kleine ongelukjes verzuim, spijbelen of anderszins afwezig zijn zelfmoordpoging weglopen / doelloos rondzwerven wisselende stemming schriftelijke aanwijzingen bv gedicht, tekening ed interesse in bepaalde boeken, muziek en internetsites weggeven van persoonlijke bezittingen negatief zelfbeeld patiënt loopt met zelfdodingplannen rond

Risicofactoren 1.Kwetsbaarheid van de persoon/langdurige stress in omgeving Balans tussen draagkracht en draaglast/ persoonlijkheidsfactoren Depressie, psychose, verslaving, andere stemmingsstoornis,... Trauma’s; seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing, geweld binnen het gezin, financiële problemen binnen het gezin,… Verlies van een ouder door sterfte, echtscheiding,.. 2. Uitlokkende factoren verlieservaringen bv. liefdesverdriet, verlies van status, abortus, ziekte, sterfgeval, ongeluk, ruzie, aanranding,… pesterijen in aanraking komen met politie 3. Ontremmende middelen Alcohol, drugs, medicatie Voorbeeld van suïcide in de omgeving Media = berichtgeving over suïcide Beschikbaarheid van middelen Impulsiviteit, vroegere zelfmoordpoging Positieve houding tav suïcide, overtuiging 4. Afwezigheid van beschermende factoren

OPNAME IN DE PSYCHIATRIE / OP EEN GESLOTEN AFDELING!

Beschermende factoren Sociale steun / netwerk. Bevredigende rol. Houding t.o.v. zelfdoding: “suïcide is geen normale reactie op stresserende omstandigheden, er zijn nog andere oplossingen voor het verzachten van de psychische pijn!” Religie (geloof). Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten. Kennis en attitude ivm hulpverlening, openstaan voor hulpverlening. Goede prestaties oa school, werk, sportvereniging. Verantwoordelijkheidsgevoel voor iets of iemand. Stimuleren voor het zoeken naar meerdere oplossingen voor een probleem werkt preventief.

Houding t.o.v. zelfdoding « Suïcide is geen normale reactie op stresserende levensomstandigheden en er zijn nog andere oplossingen voor het verzachten van de psychische pijn!»

Aanhaken of afhaken !

Hoe kom je achter suïcidaliteit!

Anti-oefening

Er naar vragen en Contact maken

Hoe kom je achter suicidaliteit! De beste manier om te weten te komen of iemand aan zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen Door te vragen of iemand aan zelfmoord denkt, kan je het zelfmoordrisico inschatten Hoe meer iemands plannen zijn uitgewerkt, hoe groter de kans dat iemand een zelfmoord(poging) zal ondernemen Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord denkt, het gevoel heeft dat hij niet veroordeeld wordt en dat hij vrijuit kan spreken

Wat kan je doen ? Stap 1: Alert zijn voor signalen Stap 2: Luister naar de persoon. Wat zijn achterliggende gevoelens? Psychische pijn? Stap 3: Praat erover! Zelf bespreekbaar maken van suïcidegedachten Stap 4: Neem de zelfmoordgedachten serieus! Geef herkenning, laat je betrokkenheid zien Stap 5: Probeer samen wat orde te brengen in wat de persoon voelt en wat er rondom hem gebeurt. Stap 6: Schakel tijdig hulp in. Deel het met andere hulpverleners / behandelaren Blijf er nooit alleen mee zitten….!

Do’s Toegankelijkheid van geestelijke gezondheidszorg; in breedste zin Kennis & attitude i.v.m. hulpverlening Contact maken, het gesprek aan gaan De beste manier om te weten te komen of iemand aan zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten; ga ook later nog een hierover het gesprek aan. Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord denkt, het gevoel heeft dat hij niet veroordeeld wordt en dat hij vrijuit kan spreken Bekend zijn met eigen visie op leven/dood, suicide en de evt daarbij behorende tegen overdracht fenomen Sociale steun genereren

Don’ts Negeren van signalen, verbaal / non-verbaal, Er alleen mee blijven zitten, Denken dat het om de aandacht gaat, Veroordelen, bagatelliseren, Zien als een maatschappelijk probleem, Alleen met maatregelen en regels is te beheersen,

Samenvatting Suïcidaliteit is het gevolg van een complexe interactie tussen biologische, psychologische, psychiatrische en sociale risicofactoren 70 à 80 % van de mensen die suïcidaal zijn, zenden signalen uit – niet altijd gemakkelijk om de signalen tijdig te zien. Achteraf worden de signalen meestal wel gezien Soms sluiten mensen alle mogelijkheden om te kunnen gered worden uit Het is mogelijk om uit het suïcidaal proces te geraken (niet altijd!) en daarbij andere oplossingen te vinden voor problemen Hulpverlening kan een hulpmiddel zijn – geen wondermiddel De aanwezigheid en het installeren van voldoende beschermende factoren is belangrijk Maar vooral:…….Contact maken, het gesprek aangaan

Nog vragen?

Bedankt