Hoofdstuk 2: De overheid om ons heen

§3.2 De overheid produceert goederen en diensten blz. 16-17 Overheid bestaat uit: - Landelijke overheid in Den Haag - Provincies - Gemeenten - Waterschappen

§2.2 De overheid produceert goederen en diensten blz. 20-21 Collectieve goederen Individuele goederen - Door de overheid geleverd - Door particulieren geleverd - Géén individuele prijs - Wel individuele prijs Voorbeelden: Voorbeelden: Scooter Spaarrekening Kleding DVD-speler enz. Leger Dijken Brandweer Lantaarnpalen

§2.2 De overheid produceert goederen en diensten blz. 20-21 Collectieve goederen Quasi collectieve goederen - Door de overheid geleverd - Door overheid geleverd - Géén individuele prijs - Tegen kostprijs en/of eronder Voorbeelden: School Museum Paspoort Wegen

§2.2 De overheid als werkgever blz. 22 Ambtenaar Semi-ambtenaar Mensen die in loondienst werken bij de overheid Mensen in dienst van instellingen of bedrijven die door de overheid gesubsidieerd worden. Voorbeelden: Voorbeelden: Politieagenten Belastingambtenaren Burgemeesters Rechters Plantsoenarbeider Docenten Buurthuismedewerker Verzorger in bejaardentehuis Verplegers Artsen

§2.3 De overheid als werkgever blz. 32 Collectieve sector Particuliere sector De overheid + de gesubsidieerde bedrijven & instellingen. Alle bedrijven die geen eigendom zijn van de overheid maar van particuliere personen. Doel: Doel: Géén winstdoelstelling Leveren van goede goederen en diensten aan de consument. - Winstdoelstelling

§2.4 De overheid als inkomensverdeler blz. 33-34 Herverdelen van inkomen door de overheid: - Werkenden betalen belasting & sociale premies - Inkomensoverdrachten Inkomen dat je ontvangt zonder dat daar een tegenprestatie tegenover staat. Voorbeelden: Bijstandsuitkering Huursubsidie Uitkeringen

§2.4 De overheid als inkomensverdeler blz. 33-34 i/a ratio De i/a ratio zegt iets over de financierbaarheid van de sociale zekerheid. Hoe meer mensen afhankelijk zijn van een uitkering, hoe meer premies de werkenden van hun inkomen moeten afstaan. Aantal inactieven Aantal actieven Inactieven  Aantal mensen met een uitkering Actieven  Aantal mensen die betaald werken & sociale premies betalen

§2.5 Het huishoudboekje van de overheid blz. 34-35 Prinsjesdag De derde dinsdag in september. Rijksbegroting Overzicht van de begrote (geplande) uitgaven en inkomsten van de rijksoverheid. Miljoenennota Algemene toelichting op de rijksbegroting.

§2.5 Het huishoudboekje van de overheid blz. 34-35 Inkomsten Uitgaven Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Rente staatsschuld Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Verkeer en Waterstaat Gemeente- en Provinciefonds Omzetbelasting / BTW Loonbelasting & Inkomstenbelasting Vennootschapsbelasting Overige kostprijs-verhogende belasting Accijnzen Niet-belastingontvangsten & overige

§2.5 Het huishoudboekje van de overheid blz. 34-39 Geen sluitende begroting Staatsschuld Financieringstekort De totale schuld van de Nederlandse overheid. De jaarlijkse toename van de staatsschuld. Staatsobligatie Een bewijs van deelname in een lening met een lange looptijd uitgegeven door de rijksoverheid. Staatsschuld BBP x 100% Staatsschuldquote

§2.6 De overheid trekt zich terug blz. 40-41 De overheid bemoeit zich steeds minder met de markt: - Privatiseren Het werk dat door ambtenaren wordt gedaan laten uitvoeren door een particulier bedrijf. - Uitbesteden - Dereguleren Het verminderen van de regels die de overheid gemaakt heeft en zal maken.

Hoofdstuk 3: Wij en het milieu

Ingrijpen van de overheid: §3.2 Afval blz. 29-30 Ingrijpen van de overheid: - Voorlichting geven - Vervuilende producten verbieden - Milieuvriendelijke producten subsidiëren Extra belasting opleggen aan producten die milieuvervuilend zijn.

§3.4 De gevolgen voor anderen blz. 32-34 Externe effecten Neveneffecten van productie en consumptie die niet in de (kost)prijs tot uitdrukking komt. Negatieve externe effecten Positieve externe effecten Extern effect dat als negatief wordt ervaren en niet in de (kost)prijs tot uitdrukking komt. Extern effect dat als positief wordt ervaren en niet in de (kost)prijs tot uitdrukking komt. Geluidshinder van Schiphol Aantasting ozonlaag Vieze geur bedrijven Broeikaseffect Keukenhof in bloei Meer werkgelegenheid bij vestigen van bedrijf

§3.4 De gevolgen voor anderen blz. 32-34 Duurzame ontwikkeling Economische ontwikkeling die niet ten koste gaat van toekomstige generaties Zonne-energie Wind energie Biologische landbouw