Project Verbondenheid P³ studiedag Pesten, Preventie en Participatie: van pesten naar verbondenheid Studiedag Rotary Rotselaar & Project Verbondenheid 27 maart 04 - Heverlee

Welkom !!!! Leerlingen, ouders, opvoeders en leerkrachten, directies, CLB’ers, … Waarom deze P³-dag? Wat maakt deze studiedag bijzonder? Dank aan alle medewerkers!

Inhoud: Pesten – Preventie – Participatie: waarom samen? Definities Van pesten naar verbondenheid Pesten onder de loep genomen Preventie: wat, hoe en waarom? Participatie: wat, hoe en waarom? 6. Besluit

1. Pesten / Preventie /Participatie Definities aanhoudend negatief gedrag van een persoon of groep ten aanzien van een andere persoon die niet (meer) in staat is om zich te verdedigen (met de bedoeling die persoon te kwetsen, te bedreigen of schade te berokkenen)

1. Pesten / Preventie /Participatie Definities het voorkomen van problemen door het beperken van de risico’s Dfn. Prof. N. Vettenburg: preventie omvat die initiatieven die doelbewust en systematisch anticiperen op risicofactoren

1. Pesten / Preventie /Participatie Definities de mogelijkheid tot deelname aan interactieprocessen binnen een bepaalde context [weinig invloed  veel invloed] (betreft: overleg, advies, samenwerking, beslissen, uitvoeren, …)

2. Van pesten naar verbondenheid... ‘Verbondenheid’als link tussen P-P-P? ‘een grondhouding van respect die stoelt op het bewust ervaren van het feit verbonden te zijn’ Pesten als variant van ‘de-link-went’ gedrag: de ‘band’ ontbreekt of is verstoord Noodzaak van een fundamenteel antwoord (> symptoombestrijding)  Verbondenheid herstellen en ontwikkelen 5 ervaringsdomeinen nodigen uit

Verbondenheid in vijfvoud zichzelf de ander materiële de groep levens- omgeving samenleving geheel De ander

2. Van pesten naar verbondenheid... ‘Verbondenheid’als link tussen P-P-P? Hoe naar meer verbondenheid? Ervaringen verdienen voorrang Positief georiënteerd (kansen scheppen/ respect en vertrouwen uitdrukken/ veilig en duidelijk) Vorm en inhoud vinden elkaar via schoolcultuur en omgangsstijl Teamgericht en participatief: iedereen betrokken (team, lln, ouders, buurt)

3. Pesten onder te loep 3.1. Goed om weten 1/4 BaO en 1/7 SO [BSO -- TSO - ASO] pesten vermindert met leeftijd maar niet voor iedereen (piek tussen 10 en 14 jaar) meestal een groepsprobleem (2/3) – eigen klas (1/2) meestal buiten de lescontext (‘speelplaats’) (3/4) de kloof tussen voelen en zich gedragen de grote meerderheid wil ervan af! 1/3 praat er niet over (maar zou het moeten doen!)

3. Pesten onder te loep 3.2. Deelaspecten van het pestfenomeen Van plagen naar pesten: de grens is dun De zwijgplicht weegt op iedereen Signalen herkennen In dialoog met elkaar Oorzaken genoeg (persoon, opvoeding, interactie, groep, school, samenleving)

3. Pesten onder te loep 3.3. Onderzoek verheldert Samenhang met gedachte aan zelfdoding Leerkrachtstijl en klascultuur Straffen volstaat niet Effectieve methoden van aanpak

Samenhang met gedachte aan zelfdoding (Kidscape – UK) Met pestverleden Zonder pestverleden Overwogen 46% 7% Poging gedaan 20% 3%

Leerkrachtstijl en klascultuur (Erling Roland & David Galloway – Noorwegen) Familiale context Structuur Pesten - Relaties Klasmanagement - Aandacht - Zorg dragen - Normen - Onderricht - Monitoring - Tussenkomen

Ervaringsgerichte leerkrachtstijl (welbevinden bevorderen) Veiligheid bieden (spel)regels en afspraken Aandacht voor sfeer en relatie Gevoelig voor beleving (oog voor binnenkant) Autonomie verlenen Probleemoplossend leren handelen Ruimte voor initiatief en zelfsturing Monitoring Stimulerend tussenkomen Positieve betrokkenheid op de persoon Bekrachtigen wat goed loopt

Effectieve aanpak Curatief Preventief Leefklimaat - brede context Schoolniv. (o.a. team) PAP/PPP ‘Groene’ lkn. Communicatie Sensibilisering Vorming Speelplein(tijd) verbeteren Klasniv. Thermometer No Blame Peermediation ‘hergo’s’ Sensibilisering en vorming – (kring)gesprekken Goeie klassfeer en zorg voor mekaar Samenwerken Indiv. Niv. (lln) Steun ‘peers’ (met steun lkn) Herstelgesprek Stewards Peter/meter Zorggroepjes Indiv. Niv. (lk) Steun collega’s Coaching Sensibilisering en vorming

4. Preventie: wat, hoe en waarom? 4.1. Doel: hoger welbevinden en meer welzijn 4.2. ‘Wenselijke preventie’ veronderstelt vroegtijdig anticiperen op risicofactoren mikken op maximale kansen integrale aanpak uitbouwen (persoon en context) participatieve aanpak democratisch karakter 4.3. Een mogelijk integrerend kader: de preventiepiramide (J. Deklerck – KULeuven)

Vier mogelijke interventieniveaus Vooraf: Actie is nodig (want de gevolgen wegen door)!! Curatief niveau……………Stop & gedaan ermee! Specifieke preventie………..Zorg dat het niet (her)begint! Algemene preventie………..Voorkomen met beter Fundamtele preventie……...Een veilige en aange- name leefomgeving

Het appelboommodel Niv. 4: curatie Niv. 3: specifieke preventie Niv. 2: algemene prev. Niv. 1: fundamentele Niv. 0: brede context

Preventiepiramide (J. Deklerck) Participatie

Preventiepiramide (J. Deklerck) No Blame Peermediation Pre-ventie Herstelcontract Participatie Vertrouwenslln.

5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.1. Samen school maken: 3 pijlers Inhoud (waarover? – wie brengt aan?) Inspraakgehalte (in hoeverre?) Informatie delen Initiatief (mogen) nemen Beslissingsbevoegdheid bepalen Interactie: Procedure Communicatie (hoe?)  Respect, openheid, inleving, aandacht voor draagkracht en competenties

5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht! Noodzaak van communicatie en samenwerking Vijfsporenbeleid wijst de weg Leerlingen verdienen meer verantwoordelijkheid Vlugger en beter geïnformeerd Deel van de groep (invloed) Altijd betrokken (buitenkant – binnenkant) = HEFBOOM naar verandering + oog voor behoeften

5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht! (vervolg) Meer kansen en veel werkmodellen: No blame, vertrouwensleerlingen, peermediation, kringgesprekken, peter/meterschap, zorggroepjes, ‘tribunaal’, hergo’s, … VOORWAARDE tot succes: participatief werken = keuze van de hele school en een vitaal onderdeel van de schoolcultuur (leerlingen, leerkrachten en ouders zijn mee)

6. Besluit Pleidooi voor koppeling tussen pesten aanpakken, preventie en participatie voor wie kiest voor een effectief beleid Sensibiliseren én inspireren op een ervaringsgerichte manier: voel, zie en grijp de mogelijkheden die er liggen! (ook vandaag!) Samen sterk: naar dialoog en samenwerking! Van denken en discussiëren naar DOEN!

De eindeloze zee Als je een stevig schip wil bouwen Breng dan mensen bijeen Niet om het timmerhout te sjouwen Of te tekenen alleen Voorkom dat ze taken ontvangen Deel ze evenmin de plannen mee Maar breng ze eerst naar hun verlangen Naar de eindeloze zee Antoine de Saint-Exupéry

En nu samen de boot in en op naar de wijde zee! Dank voor jullie aandacht! Een vruchtbare studiedag toegewenst!