Werknemers van de 21ste eeuw: een bijdrage vanuit onderwijs Theo van Geffen Directeur Personeel en ontwikkeling Landstede

Onderwijs vormt

Onderwijs vormt Zo schrijft de Onderwijsraad (2001, p. 7) in ‘Onderwijs vormt’ over het belang van vorming: “Niet alleen omdat het een wettelijke taak is van scholen in alle sectoren, maar ook omdat de huidige sociale culturele context erom vraagt”. Die wettelijke taak en het appèl in het hier en nu, zijn uiteindelijk verankerd in de overtuiging dat onderwijs de basisactiviteit is waardoor beschavingen hun voortbestaan verzekeren. Leerlingen en studenten zijn deelnemers aan de cultuur (Terwel, 2006). Naast aanreiken van traditie is toerusten van de student op een tijd vol onzekerheid evenzeer een vormende taak. Het gaat dan om het ontwikkelen van denkvermogen, om het omzetten van nieuwsgierigheid in methodisch handelen, om creativiteit en probleemoplossen, om helder redeneren, om goed waarnemen, om leren abstraheren en conceptualiseren, om het omzetten van verbeelding in methodisch ontwerpen en om samen die ontwerpen te leren bouwen en uit te voeren (Kok, 2011).

“Er toe doen”

“Er toe doen” Hoge leerprestaties in absolute zin zijn niet voor alle leerlingen haalbaar. Maar de ervaring zelf van betekenis te kunnen zijn, ligt binnen het bereik van alle leerlingen, of ze nu worden opgeleid tot ambachtsman of academica. In zijn beroemde studie uit 1984 over schoonmakers beschreef Engeström al de rijkdom van zogenaamd simpel werk.

“Je kunt iets en weet waarom” Wat is bekwaamheid of competentie? “Je kunt iets en weet waarom”

Onderwijs pijlers van Landstede Talentvol ontwikkelen Competentiegericht leren Leren in landschappen Leren in, aan en van de praktijk

Wat is leren? Leren is een persoonlijk en subjectief proces van kennisconstructie, het hechten van persoonlijke betekenis aan opgedane ervaringen en het in interactie met relevante anderen creëren van een eigen ‘werkelijkheid’.

Zeven aspecten van competentie

Zeven vragen voor reflectie

Probleemverkenning (1): Over 20 jaar zal 50% van de banen volledig nieuw zijn. Oude banen vallen weg. Er is geen zinnig woord te zeggen over welke banen blijven en welke banen zullen wegvallen, wie het weet mag het zeggen. Willem Vermeend, 2014 Het beroepsonderwijs legt zich te veel vast in dichtgetimmerde kwalificatiedossiers en curricula, die bovendien zijn vastgesteld op basis van informatie uit het verleden. Loek Nieuwenhuis, 2014 Het mbo kent ruim 600 verschillende diploma’s, en een veelvoud aan uitstroomprofielen. Al die verschillende opleidingen suggereren dat elke opleiding heel specifiek is. En het suggereert dat er na het examen banen zijn die naadloos aansluiten bij die specifieke opleiding.

Probleemverkenning (2): Langs welke maat dan ook gemeten – absoluut, relatief, per capita – het onderwijs lijkt maar niet in kwaliteit te kunnen toenemen. Robbert Dijkgraaf, 2013 Wij hebben last van 'de ziekte van Baumol': de productie in de private sector wordt steeds efficiënter: we produceren steeds meer met minder mensen. Dat is in de publieke sector niet het geval. Onderwijs, zorg en veiligheid is mensenwerk en we slagen er niet in deze mensen productiever te maken met techniek. De diensten in de publieke sector wordt dus in relatie tot de private sector steeds duurder. Frank Kalshoven, 2011

Probleemverkenning (3): Iemand die niet leert, is iemand die zich ontkoppelt van het arbeidsproces. Masschelein & Simons, 2007 Knowledge does not keep any better than fish. Alfred North Whitehead,1929 In een kennissamenleving kunnen de school en het leven niet langer gescheiden blijven. Peter Drucker, 1969 Vakmanschap leren moet je in context doen: leren en werken vallen daar samen (werkend leren): de noodzaak om te leren in de praktijk, dat wil zeggen in bedrijven en instellingen. Jan Geurts, 2006 Was Menschen lernen, ist zunächst einmal nicht so wichtig; viel bedeutender ist die Tatsache, dass sie in ein Klima eintreten, in dem das Lernenkönnen als solches als die beste Chance ihres Lebens bewusst wird. Peter Sloterdijk, 2011 De stekker van de schoolvakken past maar slecht op het stopcontact van de maatschappelijke problemen. Robbert Dijkgraaf, 2014

Probleemverkenning (4): Het onderwijs moet zelf onderwijs bedenken maar wel met een goed gevoel voor wat de samenleving vraagt en waar jonge mensen voor te boeien zijn. Dat laatste is de opgave van elke school: bedenk een programma dat de deelnemers spannend, twinkelend en motiverend vinden. Rust niet totdat je dat hebt…..Het is een vraag aan de professionaliteit van het onderwijs, niet aan de bedrijven. Ferdinand Mertens, 1997 In afwijking van wat gangbaar is pleit ik hier voor een sterke oriëntatie op 'inputs' en 'proces'-grootheden. Die komen samen in programma’s welke duidelijk zijn over welke activiteiten en inspanningen door de onderwijsinstellingen worden geleverd en worden uitgelokt. Heel belangrijk daarbij is welke docenten in zo’n programma een verantwoordelijkheid dragen. Ferdinand Mertens, 1997

Probleemverkenning (5): Glück schlägt Geld. Das Gehalt macht nicht unglücklich, es macht aber auch nicht glücklich. Was hingegen Glück stiftet, kostet nicht einmal Geld: Herr über die eigene Zeit sein. Selbstbestimmung ist das Statussymbol meiner Generation. Kerstin Bund, 2014

 extrapolation exploration backcasting past present future Loek Nieuwenhuis, 22 april 2014

21st Century Skills Voogt & Pareja Roblin. 21st Century Skills (2010) Alle modellen Vermeld in P21, EnGauge, ATCS and NETS/ISTE Vermeld in twee modellen Vermeld in een model - Samenwerking - Communicatie - ICT geletterdheid - Sociaal en/of culturele vaardigheden; Burgerschap - Creativiteit - Kritisch denken - Probleemoplosvaardigheden - Ontwikkelen van hoogwaardige producten / Productiviteit (behalve in ATCS) - Leren om te leren (ATCS, EU) - Zelfsturing (P21, EnGauge, OESO) - Plannen (EnGauge, OESO) - Flexibiliteit en aanpassingsvermogen (P21, EnGauge)   - Kernvakken: wiskunde, communicatie in de moedertaal; communicatie in vreemde talen; natuurwetenschappen en technologie (EU, P21) - Risico’s nemen (EnGauge) - Metacognitie(ATCS) - Beheersen en oplossen van problemen (OESO) - Gevoel voor initiatief en ondernemerschap (EU) - Interdisciplinaire thema’s (P21) - Kernvakken: Kunst, economie, aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer (P21) Voogt & Pareja Roblin. 21st Century Skills (2010)

Co-creatie curriculumontwikkeling Mixed method aanpak: werkveld, experts, technology assessment, trend watching, extrapolatie Lang termijn voorspellen is risky: gebruik adaptieve beleidsstrategieën Post initieel als experimenteerkamer voor initieel Interactief debat: curriculumconferentie (studenten!) Future’s literacy is the discipline of anticipation (Miller 2013, UNESCO)

Bedankt voor uw aandacht. Graag zie ik u in een van mijn workshops. Theo van Geffen Directeur Personeel en ontwikkeling Landstede tvangeffen@landstede.nl