AANDACHTSPUNTEN BIJ HET POSITIONEREN VAN DE NEUROLOGISCHE PATIËNT DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD Stan Vos, verpleegkundige AZ St-Lucas Brugge, VE MiCS (okt. 2013)

AANDACHTSPUNTEN BIJ HET POSITIONEREN VAN DE NEUROLOGISCHE PATIËNT POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD DOEL VAN HET POSITIONEREN GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE POSITIONEREN IN DE PRAKTIJK

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD ...comfort ...verbeteren van de circulatie ...verbeteren van de ademhalingsfunctie ...correcte sensibele input ...preventie en behandeling van mogelijke complicaties

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD Comfort Rustige patiënt / geen angst - stress Patiënt zonder pijn Een wakkere patiënt overdag en een slapende patiënt tijdens de nacht De patiënt wordt zowel in zit als in lig, met behulp van verschillende soorten kussens, in een houding gebracht die voor hem als comfortabel wordt ervaren.

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD Verbeteren van de circulatie Wegvallen spierpompactiviteit in verlamde ledematen Ontstaan slechte bloedcirculatie Verhoogd risico trombose vorming Houdingsveranderingen Minder risico op trombosevorming

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD Verbeteren van de ademhalingsfunctie Beperkte flexibiliteit van de ribben Houdingsveranderingen / wisselligging De flexibiliteit van de ribben blijft behouden

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD Correcte sensibele input INPUT VERWERKING IN DE HERSENEN OUTPUT Registratie in de hersenen van de houding die de patiënt aanneemt DRUK JUISTE HOUDING VERWERKING IN DE HERSENEN De houding die de patiënt aanneemt wordt in de hersenen geregistreerd. De prikkels zoals druk, komen als input naar de hersenen. Daar worden deze prikkels verwerkt en hieruit kan output ontstaan. Het is heel belangrijk om de correcte prikkels (juiste houding dus juiste input) naar de hersenen te sturen, zodat er een goede verwerking is. Dit komt de normale motoriek ten goede.

DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD “Pijnlijke schouder” Spasticiteit verhoogde spierspanning (tonus) Contracturen blijvende samentrekking, schrompeling of verkorting van weefsels Schouder subluxatie Oedeem overmatige ophoping van vocht in het interstitium (intercellulaire ruimte) Schouder-hand syndroom posttraumatische sympathische ontregeling in een extremiteit na een trauma Decubitus Sufheid Verslikken / Aspiratiepneumonie ... Preventie en behandeling van mogelijke complicaties gerelateerd aan een hemibeeld

AANDACHTSPUNTEN BIJ HET POSITIONEREN VAN DE NEUROLOGISCHE PATIËNT POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD DOEL VAN HET POSITIONEREN GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE POSITIONEREN IN DE PRAKTIJK

Gevolgen van niet-, onvoldoende- of fout te positioneren “Pijnlijke schouder” Spasticiteit Contracturen Schouder subluxatie wekedelenletsels Oedeem Schouder-hand syndroom Decubitus Sufheid Verslikken / Aspiratiepneumonie Preventie en behandeling van mogelijke complicaties gerelateerd aan een hemibeeld Gevolgen van niet-, onvoldoende- of fout te positioneren

GEVOLGEN VAN NIET-, ONVOLDOENDE- OF FOUT TE POSITIONEREN (voorbeeld) PIJNLIJKE SCHOUDER IMMOBILISATIE INACTIVITEITSATROFIE CONTRACTUUR OSTEOPOROSE ONGELUKKIGE PATIENT BEWEGINGSANGST SLECHTE NACHTRUST BELEMMERING IN GEBRUIK VAN HEMIPLEGISCHE ARM ONTTREKKEN AAN ACTIEF REVALIDATIEPROGRAMMA BELEMMERING IN ADL ZELFSTANDIGHEID

GEVOLGEN VAN NIET-, ONVOLDOENDE- OF FOUT TE POSITIONEREN (voorbeeld) PIJNLIJKE SCHOUDER IMMOBILISATIE INACTIVITEITSATROFIE CONTRACTUUR OSTEOPOROSE >INVALIDITEIT DEPRESSIE >GENEESMIDDELEN >AFHANKELIJKHEID LANGERE OPNAMEDUUR / LANGERE DAGBEHANDELING ONGELUKKIGE PATIENT BEWEGINGSANGST SLECHTE NACHTRUST BELEMMERING IN GEBRUIK VAN HEMIPLEGISCHE ARM ONTTREKKEN AAN ACTIEF REVALIDATIEPROGRAMMA BELEMMERING IN ADL ZELFSTANDIGHEID

AANDACHTSPUNTEN BIJ HET POSITIONEREN VAN DE NEUROLOGISCHE PATIËNT POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD DOEL VAN HET POSITIONEREN GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE POSITIONEREN IN DE PRAKTIJK

Ischemisch herseninfarct links Rechter hemibeeld Day 3 after left middle cerebral artery stroke. Roberto 72 jaar Ischemisch herseninfarct links Rechter hemibeeld

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER POSITIONEREN IN RUG-LIG POSITIONEREN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE POSITIONEREN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE POSITIONEREN IN DE ZETEL POSITIONEREN OP TOILET / TOILETSTOEL – STOEL / ROLWAGEN

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM afhangen van de hand afhangen van de elleboog trekken aan de schouder

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM steun aan hand en pols steun onder de elleboog arm duwen in de schouder

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER afhangen van de bovenarm trekken aan de schouder

MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER steun aan de schouder met één hand schouderblad ondersteunen

LIGGEN OP DE RUG hoofdeinde vlak of max. 30° hoofd op een hoofdkussen schouderbladen steunen mee op het hoofdkussen een kussen onder de hemiplegische heup voorkomt dat het bekken kantelt en het been naar buiten draait

LIGGEN OP DE RUG de hemiplegische arm ligt op een kussen de schouder wordt mee ondersteund met een kussen de elleboog is licht gebogen pols en hand worden ook ondersteund door het kussen en staan in een neutrale stand de vingers liggen licht gestrekt

LIGGEN OP DE RUG een kussen onder het hemiplegisch been kan als de knie gebogen ligt

LIGGEN OP DE RUG

LANGZIT IN BED vs ZETELZIT IN BED weinig comfort weinig steun Zetelzit: meer correcte houding en comfort is, zeker in de acute fase, een voorbereiding tot het zitten uit bed

LIGGEN OP DE RUG - SPOEDBRANCARD hoofdeinde vlak of max. 30° hoofd op een hoofdkussen, schouderbladen steunen mee op het hoofdkussen de hemiplegische arm ligt op een kussen de elleboog is licht gebogen pols en hand worden ook ondersteund door het kussen en staan in een neutrale stand de vingers liggen licht gestrekt Kussen / deken onder en tegen de hemiplegische heup

LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE hoofdeinde vlak of max. 30° helling het hoofd ligt op een kussen, in het verlengde van de romp de schouder ligt niet op een kussen de hemiplegische schouder wordt naar voor gebracht de hemiplegische arm ligt gestrekt of licht gebogen met open vingers de niet-hemiplegische arm rust op het lichaam of rugkussen

LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE de romp ligt achterwaarts gedraaid en de rug is gesteund met een kussen het hemiplegisch been ligt in een lichte buiging en ligt voor het gezonde been het niet-hemiplegisch been ligt op een kussen met een lichte buiging in de knie en de heup

LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE

LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE hoofdeinde vlak of max. 30° helling het hoofd ligt op een kussen, in het verlengde van de romp de hemiplegische schouder ligt langs de borstkas naar voren gericht de hemiplegische arm wordt op een kussen voor de romp gepositioneerd, waarbij arm en schouder goed ondersteund worden de hemiplegische hand ligt op een kussen (geen vuist)

LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE de romp ligt beperkt voorwaarts gekanteld, met eventueel een kussen in de rug het hemiplegisch been wordt op een kussen naar voor gepositioneerd, met een gebogen heup en knie, waarbij de hemiplegische voet mee op het kussen ligt

LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE

ZITTEN IN EEN ZETEL zetel met een rechte leuning voorzettafel of tafel (stevig en te vergrendelen) kussen als ondersteuning van de hemiplegische arm, schouder en hand (zo nodig) De onderarm en hand van de hemiplegische zijde liggen in een lichte buiging met de vingers licht gestrekt

ZITTEN IN EEN ZETEL het zitvlak steunt tegen de rugleuning er is symmetrie in het bekken zorg voor steun aan de buitenkant van het hemiplegische bovenbeen zodat het hemiplegische been niet naar buiten kan kantelen beide voeten steunen op een ‘voetsteun’ of de vloer

ZITTEN IN EEN ZETEL

ZITTEN OP EEN STOEL – TOILET (-STOEL) Stoel (rolwagen) positioneren hemiplegische arm = kussen / tafel zo nodig: steun in de rug = rechte houding steun hemiplegische heup en voeten Toilet (-stoel) positioneren hemiplegische arm zo nodig: steun in de rug steun voeten

POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD ! ALGEMENE BASISREGEL ! De patiënt moet, na het juist positioneren, comfortabel en veilig liggen of zitten. Normale bewegingen en een normale houding moeten nagestreefd worden, met extra andacht voor: de schouders, de ellebogen, de handen, de romp, het bekken en de voeten. Prioriteiten bepalen in functie van de toestand van de patiënt. Informeren van patiënt, familie, (MD) collega’s, studenten Continue aandacht voor de juiste positionering van de patiënt = 24 UURSBEHANDELING!

POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN HEMIBEELD BRON Depaepe, W., (2005) Neuroanatomie en Neurochrurgie voor verpleegkundigen: basiscursus, Academia Press, Gent. Feys, H., De Weerdt, W., Nieuwboer, A.,(s.a.) Patiënten met neurologische aandoeningen: motorische revalidatie bij patiënten met cerebrovasculair accident. (cursus K.U.-Leuven biomedische wetenschappen, faculteit lichamelijke opvoeding en kinesitherapie) Jansens, K., (2006) In het belang van de CVA-patiënt positioneren: Gedragsbeïnvloeding door middel van een bijscholing. (Campus Geel, K.U. Leuven – eindwerk) Stroke Service Breda, (2008) Schouderpijn bij CVA: Protocol schouderpijn bij CVA Warmoes, C., (2007) Aandachtspunten bij de revalidatie van patiënten met hersenletsels en of neurologische aandoeningen: Het pijnlijk schoudersyndroom. Belgisch Zeeinstituut voor Orthopedie, Oostende. Foto’s: Olga Kinds Stan Vos, verpleegkundige AZ St-Lucus Brugge, VE MiCS