Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

Overzicht Inkomen en armoede bij Belgische ouderen, vergeleken met hun leeftijdsgenoten in buurlanden Niet-monetaire indicatoren van de levensstandaard van Belgische ouderen Hoe adequaat is de bescherming tegen armoede in het Belgische pensioensysteem: het IGO vergeleken met de Europese armoedenorm, en een budgetnorm voor ouderen Vooruitzichten voor de inkomensarmoede onder ouderen Enkele oorzaken van armoede buiten het pensioensyteem Uitdagingen voor het pensioensysteem

Inkomen en armoede Inkomen van Belgische ouderen, ten opzichte van de bevolking beneden 65 jaar, is lager dan in sommige buurlanden (NL, FR, DE, AS), maar op hetzelfde niveau als in DK, SE en UK.

Inkomen en armoede Redenen voor relatief laag inkomen Belgische ouderen Maximum pensioen (voor werknemers) Pensioen hangt af van arbeidsinkomen gedurende gehele loopbaan, niet slechts in laatste jaren (werknemers) Nog beperkte uitbouw tweede pijler pensioenen (en veelal uitbetaling als eenmalig bedrag) Niet-aanpassing aan gestegen welvaart in verleden 3

Inkomen en armoede Risico op armoede is bij Belgische ouderen (21%) duidelijk groter dan in meeste buurlanden (uitz. VK)

Inkomen en armoede Demografische verdeling van armoede in België, 20085 Risico op armoede groter bij 75+ers Verschil tussen vrouwen en mannen klein

Niet-monetaire indicatoren Index van ‘deprivatie’, d.w.z. drie van de volgende drie zaken niet kunnen doen, of zich niet kunnen veroorloven: Onverwachte uitgave van € 1500 kunnen opvangen Week vakantie weg van huis Geen achterstallen voor huur, afbetaling etc. Maaltijd met vlees of vis om de twee dagen Woning verwarmen Wasmachine Telefoon Auto Kleuren-tv

Niet-monetaire indicatoren Belgische bejaarden: Zijn minder vaak in deprivatie dan bevolking op actieve leeftijd Doen het ongeveer even goed of beter dan bejaarden in verschillende buurlanden

De minimuminkomensbescherming voor ouderen

De minimuminkomensbescherming voor ouderen Sociale bijstand ouderen (GIB -- > IGO) stijgt aanzienlijk sneller dan: Leefloon Minimum werkloosheidsuitkering Minimum werknemers- en overlevingspensioenen Inhaalbeweging voor minimuminkomensbescherming voor oudere zelfstandigen

De minimuminkomensbescherming voor ouderen Huidige IGO in vergelijking met EU-armoedelijn: Voor alleenstaanden gelijk Voor koppels (nog) achterstand

De minimuminkomensbescherming voor ouderen Huidige IGO in vergelijking met budgetstandaard voor ouderen: Aanpassing van Storms en Van den Bosch (2009) IGO lager dan budgetstandaard voor huurders IGO hoger dan budgetstandaard voor eigenaars zonder hypotheek 11

Toekomstige evolutie van de armoede bij ouderen Voorspelling Planbureau: Armoede onder gepensioneerden zal komende jaren dramatisch dalen

Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem Minimuminkomensbescherming voor gepensioneerden toenemend adequaat, vanwege: Stijging IGO Toename aantal gehuwde vrouwen met eigen pensioen Belangrijke oorzaken van armoede onder ouderen liggen daarom niet in het inkomen, maar in de uitgaven: Gezondheidszorgen (hoewel sterk gemilderd door maximumfactuur) Huur Kosten van zorg

Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem Armoede en deprivatie zeer hoog bij oudere huurders, vooral als rekening wordt gehouden met kosten van huisvesting

Uitdagingen voor het pensioensysteem Welvaartskoppeling van minimumpensioenen, met name IGO Belangrijk vooral voor de oudste ouderen Wat met de overlevingspensioenen? Toenemend irrelevant en omstreden vanwege individualisering en toegenomen arbeidsparticipatie (gehuwde) vrouwen Rechtvaardige verdeling van de lasten van de vergrijzing Tussen ouderen en actieven Tussen hoge- en lage inkomensgroepen Tussen beroepsgroepen Ambtenaren vs. werknemers