(Gras)krachten bundelen Strategie-ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels Linde Raport, DLV-InnoVision Studiedag Graskracht 25 november 2011 25/11/2011

(Gras)krachten bundelen - Overzicht Bedrijfsvoorstelling - DLV InnoVision Strategie-ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels 2.1 Strategie 1 – Coverwerking maaisels met intercommunaal afval 2.2 Strategie 2 – Coverwerking maaisels in landbouwvergisting 2.3 Strategie 3 – Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? 25/11/2011

1. Bedrijfsvoorstelling - DLV InnoVision "DLV-InnoVision is een joint venture opgericht door DLV en Innova Manure / Innova Energy om bedrijven bij te staan in aanpak van bedrijfsinnovatie en de verwerving van innovatie-steun (subsidies en fiscale voordelen)." 25/11/2011

1. Bedrijfsvoorstelling - DLV InnoVision “DLV InnoVision helps you to make your innovative ideas reality” 3. Samenwerkingsverbanden met uitvoerende partners in project consortium 1. Bedrijf (agr/ind) met specifieke innovatievraag of nood Innova & DLV Business Units Bedrijfs- wereld ? Kenniscentra & spin-offs Commissies & platformen 2. Consortiumvorming, subsidie- Aanvraag, projectcoördinatie, Communicatie en kennisverspreiding Administraties & Overheden Bedrijfspartners 25/11/2011

(Gras)krachten bundelen - Overzicht Bedrijfsvoorstelling - DLV InnoVision Strategie ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels 2.1 Strategie 1 – Coverwerking maaisels met intercommunaal afval 2.2 Strategie 2 – Coverwerking maaisels in landbouwvergisting 2.3 Strategie 3 – Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? 25/11/2011

2. Strategie ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels Mogelijke strategieën: Strategie 1: Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Strategie 2: Coverwerking maaisels in landbouwvergisting Strategie 3: Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? 25/11/2011

2.1 Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Verwerking van intercommunaal afval gebeurt in verschillende stappen: Stap 1 Inzameling gft-afval, groenafval en maaisels op gemeentelijk/intercommunaal niveau Stap 2 Maximale scheiding, voorbewerking en opslag in functie van de verwerkingswijze Stap 3 Verwerking → Focus op 2 en 3 25/11/2011

2.1 Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Stap 2. Maximale scheiding, voorbewerking en opslag in functie van de verwerkingswijze Doorgedreven sortering door burger op de containerparken → Aantal inzamelfracties ↗, beschikbare ruimte ↘ → Meer optimale valorisatiemogelijkheden Verdere scheiding van gemengde houtige/niet-houtige fracties op containerpark + verwijderen van onzuiverheden → Integratie van sociale economie Opslag: maaisels inkuilen → Betere afstemming vraag-aanbod 25/11/2011

2.1 Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Project ‘Innovatie in de sociale economie’: “Groenafval en bermmaaisel van afval tot grondstof via de containerparken en sociale economie” Containerpark naast inzamelplaats van afvalstromen ook locatie voor opwerking van afval tot grondstof Partners: 25/11/2011

2.1 Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Project ‘Innovatie in de sociale economie’: “Groenafval en bermmaaisel van afval tot grondstof via de containerparken en sociale economie” Doelen: Sturing van de inzameling van gemeentelijke maaisels naar de containerparken Prototype zuiveringsstraat voor biomassastromen (vnl. bermmaaisel) aangepast aan containerpark Inzet van sociale economie voor verdere zuivering en conservering 25/11/2011

2.1 Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Stap 3. Verwerking: Vergisting van de niet-houtige fractie Omschakeling naar GFT-vergisting met covergisting van maaisels Eventueel gevolgd door nacompostering Drogen en opschonen van houtige fractie Gebruik warmte van vergister voor drogen Gebruik biomassa in biomassacentrales OF mogelijke lokale opwerking biomassa in pellets/briketten: opslag van energie 25/11/2011

2. Strategie-ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels Mogelijke strategieën: Strategie 1: Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Strategie 2: Coverwerking maaisels in landbouwvergisting Strategie 3: Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? 25/11/2011

2.2 Coverwerking maaisels in landbouwvergisting Landbouwvergisters draaien vnl. op mest, aangevuld met o.a. oogstresten en energiemaïs → Debat: landgebruik energiemaïs in competitie met voedsel/voeder Onderzoek naar mogelijkheden van substitutie van energiemaïs met landbouw gerelateerde stromen, o.a. maaisels: Berm- en beheermaaisels → Enkel haalbaar indien in landbouwvergisting erkend als onder de 60% landbouw gerelateerde stromen ( geen concurrentie met de 40% OBAs) Grastussenteelten in najaar/voorjaar Erosie ↘, uitloging ↘ 25/11/2011

2.2 Coverwerking maaisels in landbouwvergisting DLV InnoVision: onrechtstreeks betrokken bij overkoepelende Europese projecten Interreg ARBOR = Accelerating Renewable Energies through valorisation of Biogenic Organic Raw Material (2011-2015) ‘Wegwerken van technologische en logistieke barrières bij de uitbouw van een efficiënte en performante waardeketen voor de conversie van biomassastromen naar energie en valorisatie van reststromen uit de conversieprocessen” → Partner ‘Provincie Utrecht’ zet specifiek in op bermgras 25/11/2011

2.2 Coverwerking maaisels in landbouwvergisting Interreg - ARBOR Hoofdpartners Vlaanderen Ind. co-partners Vlaanderen Aanvullende stuurgroep ( ) 25/11/2011 lopende gesprekken

2.2 Coverwerking maaisels in landbouwvergisting DLV InnoVision: onrechtstreeks betrokken bij overkoepelende Europese projecten INEMAD = Improved Nutrient and Energy Management through Anaerobic Digestion (2012-2016) ‘Ontwikkeling van innovatieve strategieën voor het opnieuw koppelen van gewasproductie en veehouderij door analyse van energie- en nutriëntenstromen.’ → Verduurzaming van landbouwsystemen 25/11/2011

2.2 Coverwerking maaisels in landbouwvergisting FP7 - INEMAD Partners Vlaanderen 25/11/2011

2. Strategie ontwikkeling voor energetische valorisatie van berm- en beheermaaisels Mogelijke strategieën: Strategie 1: Coverwerking maaisels met intercommunaal afval Strategie 2: Coverwerking maaisels in landbouwvergisting Strategie 3: Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Pocketvergisting = kleinschalig vergistingssysteem → Energie voor het bedrijf geproduceerd door op het bedrijf beschikbare biomassastromen: Kosten voor afzet afvalstromen ↘ Energiefactuur ↘ Algemene karakteristieken: Motor van max. 200 kW Maximale input van 5000 ton/jaar Eigen afval- en nevenstromen Elektriciteit en warmte ter plaatse verbruikt Technologie aangepast aan de hoeveelheid inputstromen 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Voordelen Pocketvergister ten opzichte van ‘grote’ installaties: Vergunbaarheid binnen sterk verstedelijkte Vlaamse context NIMBY ↘ Wetgevend kader? → Aanpassing specifiek voor kleine vergisters is noodzakelijk! Grens grote – kleine ikv vergunningsprocedure Erkenning verwerking dierlijke producten Afzet digestaat … 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Voordelen Pocketvergister ten opzichte van ‘grote’ installaties: Toestand elektriciteitsnet Evt. geen transformator of middenspanningsaansluiting nodig (afhankelijk van lokale situatie!) < 10 kWel : geen netstudie, ‘terugdraaiende teller’ Mogelijkheid lokale productie en verbruik van enkel warmte? (gebrek steun groene warmte!) Grote installatie: arbeidsintensief Administratie ↘ 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Voordelen Pocketvergister ten opzichte van ‘grote’ installaties: Beschikbaarheid betaalbare biomassastromen (& logistiek) Transport (waterrijke) afval- en nevenstromen ↘ → Kosten- en energiebesparing Inputstromen in eigen handen → onafhankelijk van de marktprijs van biomassa 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Toepassingsmogelijkheden Landbouwbedrijven beperkte hoeveelheid organisch afval (intensieve veehouderij: varkens- en pluimvee- en melkveehouderij). Kmo-voedingsverwerkende bedrijven Wortelafval, witloofafval (GreenWatt) In geclusterde residentiële en tertiaire gebouwde omgeving 25/11/2011

2.3 Pocketvergisting: een stijlbreuk door schaalverkleining? Toepassing pocketvergisting van bermmaaisel op containerparken? Openstaande vragen: Proces-technisch haalbaar? Hoe omgaan met pieken en dalen in aanvoer? Aanpassingen containerparken? Lokaal energie- en warmteverbruik? Financiële haalbaarheid? Kost per ton? 25/11/2011

Vragen? Voor meer info: DLV InnoVision Linde.Raport@dlv-innovision.be Tel: 016 74 53 00 www.dlv-innovision.be 25/11/2011