Coöperatie en innovatie in de voedselketen Lia van Wesenbeeck Stichting Onderzoek Wereldvoedselvoorziening van de Vrije Universiteit

Introductie SOW-VU Werkwijze Stichting verbonden aan VU Doelstelling: Opgericht in 1977, na in 1972 gestarte wereldvoedselstudie voor Club van Rome Doelstelling: Onderzoek naar oorzaken van armoede en honger Formuleren en evalueren van beleid mbt voedsel, landbouw en ontwikkeling om armoede en honger te verminderen Multidisciplinaire, kwantitatieve aanpak vanuit Economie Bodemkunde en hydrologie Agronomie en ecologie Voedingskunde Wiskunde, statistiek en systeem analyse Werkwijze Fundamenteel onderzoek als essentiële achtergrond voor toegepast werk www.sow.vu.nl 2

SOW-VU: sinds 1977 werkzaam wereldwijd: afgeronde en lopende projecten Bilateral projecten Regionale projecten Internationale studies China: transitie landbouw Ethiopië: erosie, WTO, nomadische trekroutes Afar regio Nigeria: lange termijn planning Caucasus: armoedesurveys Water management Thailand en Indonesie Bangladesh en India: planning Sub-Sahara Afrika: redenen voor het falen van de Groene Revolutie EU: Hervorming GLB Voormalig Oostblok: planning decentralisatie landbouw Ukraine: rurale studie Midden-oosten: armoedesurveys water management Sub-Sahara Afrika: effecten klimaatverandering West Afrika: Voedselzekerheid Ghana: gewasverzekeringen Burkina Faso: tomatenketen Benin: Senegal: Gevolgen Bodemerosie Mozambique: ondersteuning bij analyse armoede cijfers

Keten, coöperatie, innovatie Voedselketen Groot aantal consumenten Beperkt aantal distributeurs/handelaren Groot aantal producenten Nationaal, regionaal, internationaal Coöperatie Kleine spelers, dus samenwerking geboden Gemeenschappelijk optreden (kennisvragen, onderhandelen) Proces van samenwerken zelf Innovatie Technisch (verwerking) Technisch-biologisch (veredeling) Procesbeheersing (verpakking, transport, opslag, distributie) Financiering Breder kader (inbedding)

Rol van kennis(instellingen) Netwerk van langdurige contacten Complementair aan netwerk van ambassades Van cruciaal belang hierbij – vooral voor sociale wetenschappers – is het vermijden van elke schijn van beinvloeding door bedrijfsleven, overheid of politiek “Backoffice” functie voor het beantwoorden van kennisvragen die individuele ondernemer in de keten overstijgen Vragen op sectorniveau Gemeenschappelijke knelpunten Vanuit ontwikkelingsperspectief Bijdragen aan certificering van activiteiten

Voorbeeld 1: Tomaten in West Africa Tomatenketen Burkina Faso – Ghana Kleine producenten Consumenten in urbane centra Ghana Ontwikkeling horticultuur speerpunt Burkina Vragen: Hoe kan toegevoegde waarde toenemen? Welke zijn de obstakels voor het bereiken van de markt van Accra? Wat zijn marges voor investeringen? Partner: landbouwkundig instituut INERA Methode Surveys Analyse van keten structuur Inbrengen informatie in formeel kader Pilot project Klein beginnen met elkaar Opbouwen relatie

Voorbeeld II: appels: China – EU Appels belangrijk exportproduct (in hoeveelheden) van China – EU Vragen: Wat is de scope voor betere samenwerking EU-China Wat zijn knelpunten voor de sector / wat zijn kansen voor EU Methode: Surveys in appel regio Shandong Analyse van institutionele omgeving Analyse van wereldmarkt Uitkomsten: MKB appelproducenten goed geïntegreerd in keten, erg innovatief op meerdere vlakken Maar te weinig marge op kwaliteit bij EU consumenten Nog onvoldoende organisatie van producenten: scope om te leren van Nl Kenmerken op meta-niveau Project was onderdeel van groot EU 6e kader onderzoeksprogramma Partners in dit project: LEI, CCAP Langdurig karakter van programma: Betrouwbare persoonlijke contacten Inzicht in Chinese culturele en economische context

Tot slot Groei en ontwikkeling resultaat van eigen acties Maar: China, Brazilië, India,.. Maar: Vergeet niet enorme invloed van bestaande (publieke) kennis op ontwikkeling Recht Accounting Samenwerking en overlegprocessen Naast technische innovaties Dus: duidelijke rol voor wetenschap – ook in bredere zin dan alleen technische ondersteuning - als lid van trio (of kwartet)