FAB Ir arch Rik Van Rossen ADVEPLAN De nieuwe thermische norm NBN B 62-301:2008 Warmte-isolatieprestatie van gebouwen Globaal warmte-isolatiepeil (K-peil) van een gebouw Het K-peil een beetje anders berekend 9° Isolatiedag CIR-kVIV 23.09.2008 FAB Ir arch Rik Van Rossen ADVEPLAN www.rikvanrossen.be

HERZIENE NORMEN NBN B62-002 en NBN B62-301 Herziening Belgische normen (aanpassing aan EN normen) voor bepaling van U-waarden en bepaling van het K-peil, vanaf medio 2006 Al eerder was het duidelijk dat EAP en EPB software verschillen vertonen in de berekeningswijze, of verschillen van de Europese normen was er nood aan een Transmissiereferentiedocument bij de Vlaamse EPB- regelgeving Bouwprofessionelen en isolatiesector hebben belang bij éénduidige berekeningsmethoden naar de Europese normen, zodat gewestelijke EPBD-omzettingen tenminste door de toepassing van die Europese normen tot een uniformiteit kunnen komen Het is te vermijden dat een zelfde en op gelijke wijze geïsoleerd gebouw zou verschillen in K-peil volgens het Gewest waarin het ligt Mutatis mutandis zal dan, bij gelijke binnen- en buitenklimaatvoorwaarden en gebruikspatroon en bij gelijke installaties, een zelfde en op dezelfde wijze geïsoleerd gebouw een zelfde energieprestatie (E-peil) hebben die geen verschil vertoont als gevolg van gewestelijk uiteenlopende en/of een van de normen afwijkende bepalingswijze van U-waarden

NBN B62-301 (2008) Aanpassing van deze Belgische norm (1989) met eigen verworvenheden m.b.t. thermische prestatie inzake warmtetransmissie, aan herziene NBN B62-002 (1987) ingevolge implementering van diverse Europese normen Gemeenschappelijk met NBN B62-002 : Transmissie-warmteoverdrachtscoëfficiënt HT = naar EN ISO 13789 Beschermd volume , AOR = eigenheden van NBN B62-301 en van de reglementeringen in België m.b.t. thermische prestatie inzake warmtetransmissie

Gemeenschappelijk voor NBN B62-002 en NBN B62-301 (K-peil) : Beschermd volume (verwarmd + niet of onrechtstreeks verwarmd) AOR : Aangrenzende Onverwarmde Ruimte (tussen BV en buitenomgeving)

Gemeenschappelijk voor NBN B62-002 en NBN B62-301 (K-peil) : Beschermd volume (BV) van het gebouw : brutovolume (buitenafmetingen) van het geheel der thermisch beschermde ruimten waarvan bij verwarming (koeling) warmteoverdracht plaats vindt tussen die ruimten en een of meer van de volgende omgevingen : - de buitenomgeving (direct); - grond of (deels of geheel) door grond omsloten ruimten; - aangrenzende onverwarmde ruimten (AOR) die niet tot het BV behoren. Aangrenzende onverwarmde ruimte (AOR) Aan het beschouwde beschermd volume grenzende ruimte die niet verwarmd of gekoeld is en niet behoort tot het BV NOTA Onverwarmde ruimten waarvan het grondvlak onder het maaiveld ligt (kruipkelders, onverwarmde kelders, …) komen niet in aanmerking als AOR

Verband met NBN B62-002 : Transmissie-warmteoverdrachtcoëfficiënt HT Warmteoverdrachtscoëfficiënt transmissie : HT = HD + Hg + HU direct naar buiten : HD via de grond : Hg alle x temperatuurverschil binnen-buiten via AOR : HU

Verband met NBN B62-002 : warmteoverdrachtscoëfficiënt door transmissie (HT) Warmteoverdrachtcoëfficiënt van het gebouw : H = HT + HV (W/K) HT (W/K) = totale transmissie-warmteoverdrachtcoëfficiënt voor warmteoverdracht direct naar de buitenomgeving of via omgevingen waarvan de verwarmde (gekoelde) ruimte van het gebouw (beschermd volume) gescheiden is door de omsluitende wanden (verliesoppervlakte) van het beschermd volume HT = HD + Hg + Hu direct via grond of via via bovengrondse onverw. ruimte in grond onverw. ruimten oppervlakten van gebouwelementen die niet aan buitenomgeving grenzen in term Hg : U-waarden (vloer/muur) naar EN ISO 13370 bevatten zelf een reductiefactor i.f.v. A/P onderste vloer en warmteweerstand R weegfactoren 1/3 , 2/3 of 1 gelden niet meer voor K-peil in term Hu : reductiefactor bU toegepast op Hiu = Σ(A.U) tussen BV en AOR

Bij AOR in HU op Hiu = ∑U.A toe te passen reductiefactor bU U voor wanden tussen BV en AOR is gereduceerd (te bepalen reductiefactor bU) naar gelang van de configuratie van de AOR en de isolatie der buitenste AOR wanden t.o.v. de wanden tussen BV en AOR, en naar gelang van de mate van verluchting tussen AOR en buitenomgeving HV,iu (ventilatie-warmteoverdracht tussen BV en AOR) wordt conventioneel = 0 gesteld om thermische transmissiekenmerken te bepalen voor het gebouw (bvb K-peil) AOR zonder inrekening zonnewinst HU = bU .∑(U.A) Hiu = ∑(U.A) AOR met inrekening zonnewinst reductiefactor bU te bepalen met inrekenen van zonnewinst in de AOR

HT is schakel tussen NBN B62-002 en NBN B62-301 (K-peil) Verband tussen de uitdrukkingen van NBN B62-301 en NBN B62-002 :

Volumecompactheid C van het BV van een gebouw NBN B 62-301 : 2008 Warmte-isolatieprestatie van gebouwen Globaal warmte-isolatiepeil (K-peil) van een gebouw Wat niet (of enkel naar de vorm) is gewijzigd Volumecompactheid C van het BV van een gebouw = verhouding van het (beschermd) volume V tot zijn totale warmteverliesoppervlakte AT C = V /AT C → fC als referentie voor K100 Globaal warmte-isolatiepeil (K-peil) van een gebouw met volumecompactheid C K-peil = 100 x Um,T / fC honderdvoud van de verhouding van de gemiddelde warmtedoorgangscoëfficiënt Um,T van de verliesoppervlakte AT tot de functiewaarde fC (W/m²K) voor het basistoetspeil K100 bij dezelfde volumecompactheid C. Het toetspeil K100 is gegeven door de functie fC die in een (C ; Um,T) diagram een driedelige gebroken lijn is, bepaald als volgt : Voor C ≤ 1 m. : fC = 1 [W/(m²K)] Voor 1 m. < C < 4 m : fC = (C+2)/3 [W/(m²K)] Voor C ≥ 4 m. : fC = 2 [W/(m²K)]

NBN B62-301 : gewijzigde teller van de uitdrukking Oude uitdrukking kS (W/m²K) met vaste weegfactoren a Nieuwe uitdrukking Um,T = HT/AT (W/m²K) met reductiefactoren b begrepen in Ubf, Ubw en in de term HU : Um,T = totale transmissiewarmteoverdrachtscoëfficiënt HT (W/K) per m² totale warmteverliesoppervlakte AT van het BV van dat gebouw

In NBN B62-301 toegevoegd : toetsing K < Xmax

Aandachtspunten Beter bewustzijn van de invloed van wat niet veranderde Eigen specifieke configuratie van een gebouw bepaalt samen met de isolatie het K-peil , ongeacht wat veranderd is van weegfactor naar reductiefactor : C = V /AT C → fC beglaasde opp. / AT of % beglaasd /m² vloer in BV niet aan buitenlucht grenzende opp. / AT (= invloed van verhoudingsfactoren) Wachtgevel, voor reglementeringen te isoleren en voor EN ISO 13789 en NBN B62-002 mee te rekenen in de verliesoppervlakte, heeft ook een belangrijke invloed Invloed, bij wat in Hg en HU veranderde voor niet aan buitenlucht grenzende wanden, van correcte bepaling van U-waarde of reductiefactor (versus oude weegfactor of loos aangenomen reductiefactor)

Aandacht voor invloed van correcte bepaling van Hg : Hg = A.U + P.g (W/K) uitgedrukt als som van :  Oppervlakteterm(en) van de vorm A.U (vloerterm A.Ubf + eventueel muurterm zP.Ubw) A = gehele oppervlakte van de onderste vloer van het BV (eventueel gesplitst naar type : op grond, of op onverwarmde ruimte) Ubf en Ubw waarden bepaald volgens NBN EN 13370 bevatten een reductiefactor b (geen ‘vaste’ weegfactor)  Perimeterterm van de vorm P.g lineaire koudebruggen g bij aansluitingen met bovengrondse gebouwelementen langs de (aan buitomgeving of AOR grenzende) perimeter P van de onderste vloer van het BV

Oppervlaktetermen van de vorm U Oppervlaktetermen van de vorm U.A in transmissie-warmteoverdracht Hg via grond A = gehele oppervlakte van de onderste vloer van het BV (eventueel gesplitst naar soort) : op volle grond (al dan niet onder het maaiveld) ; indien ingegraven (deel van het) BV : + muurterm voor oppervlakte = z P boven kruipruimten en onverwarmde kelders (al dan niet geheel omsloten door grond) Ubf onderste vloer van het BV : Ubf = bf .Uf,eq Ubw ingegraven muren van het BV : Ubw = bw.Uw,eq reductiefactor b hangt af van de configuratie A/P van de vloer, bij ingegraven muur bovendien van de ingraafdiepte z bij vloer boven onverwarmde ruimten ook van hun mate van verluchting Ueq = 1/ (Rsi + R + Rse) zoals voor een opbouw met warmteweerstand R bepaald tussen binnen- en buitenomgeving NBN B62-301 (1979 ; 1989) NBN B62-301 : 2008 k.S x weegfactor 1, 2/3 , 1/3 b.Ueq.A

een Invloed van verhoudingsfactoren A/AT en P/AT in HD | in Hg | in HU

Invloed van de reductiefactoren in Hg en HU Aandacht voor zo groot mogelijke éénduidigheid van het K-peil voor éénzelfde gebouw door correcte bepaling der U-waarden en/of reductiefactoren bw en bf voor muren tegen grond en vloeren op volle grond en boven kruipruimten en onverwarmde kelders Invloed van de reductiefactoren b in de U waarden van die wanden : A/P van onderste vloer is mee bepalend voor bf en bw - vloer op volle grond al dan niet (extra) randisolatie is mee bepalend voor bf - vloer boven kruipruimten en kelders hun ventilatie en de isolatie van hun wanden zijn mee bepalend voor bf - wanden grenzend aan een AOR configuratie en isolatie en ventilatie van AOR zijn mee bepalend voor bU

Correcte bepaling volgens NBN B62-002 naar EN ISO 13370 voor vloer op volle grond zonder (extra) randisolatie Vaste ‘weegfactor’ 1/3 (vervallen) is vervangen, niet door één lijn maar door een brede waaier aan reductiefactoren bf in functie van Rf en A/P = B’/λ

Correcte bepaling volgens NBN B62-002 naar EN ISO 13370 Ubf voor vloer op volle grond zonder (extra) randisolatie

alg.config. V, AT → C → fc (fc , K) → Um,T → HT Af → B = AT/Af → HT/Af onderste vloer A → A/AT ↓ begl config. Aw → Aw/Af (%) 3 woningen Um,T per 5 K-punten + PH bij isolatiecriteria Uw= 0,7 ; Uo≤ 0,15

naast PH set drie andere isolatiesets : best = 3 minst goed = 1 a) zonder (extra) randisolatie ; geen venster-upgrade CORRECTE BEPALING bij vloer op grond : 1 à 3 K-punten verschil

b) upgrade vensterset , zonder (extra) randisolatie CORRECTE BEPALING bij vloer op grond : 0 (= <1) à 2 K-punten verschil

c) met (extra) randisolatie ; geen upgrade vensters CORRECTE BEPALING bij vloer op grond : 2 à 6 K-punten verschil

d) (extra) randisolatie + venster upgrade CORRECTE BEPALING bij vloer op grond : 2 à 5 K-punten verschil

Gevolg voor E-peil Voorbeeld c) : halfopen woning randisolatie vloer op grond ; geen venster-upgrade 2 à 5 K-punten verschil → 3 à 6 E-punten verschil volgens isolatieset en ventilatiesysteem bij gegeven luchtdichtheid , energie- en systeemkeuzen

Gevolg voor E-peil Voorbeeld a) : rijwoning geen randisolatie vloer op grond ; geen venster-upgrade 1 tot 3 K-punten verschil → 2 tot 9 E-punten verschil volgens isolatieset en ventilatiesysteem bij ontstentenis luchtdichtheid en bij gegeven energie- en systeemkeuzen

BESLUIT Correcte bepaling van reductiefactoren en U waarden = correcte bepaling van HT en K-peil = correcte bepaling van het E-peil loont in het K-peil Correct bepaald K-peil loont in het E-peil