Trends in anticonceptie Rik van Lunsen Lars van Dalen AMC

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Seksuele Gezondheid De mogelijkheid om door middel van kennis en vaardigheden en met gebruikmaking van gezondheidsbevorderende middelen en diensten seksualiteit te kunnen beleven hoe en wanneer men wil zonder risico voor de eigen psychische en lichamelijke gezondheid en die van anderen. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Anticonceptiegebruik in Nederland, per leeftijdscategorie (2000) leeftijd geen ac pil* prikpil iud sterilisatie condoom** overige 15–19 45 53 0 0 0 2 0 20–24 20 76 0 0 0 2 0 25–29 28 59 1 2 4 6 0 30–34 32 42 1 4 18 6 0 35–39 21 34 1 4 30 8 0 40–44 21 32 1 3 44 7 1 45–49 19 26 1 3 45 4 0 * inclusief combinatie met condoom; ** condoom alleen als anticonceptie, in combinatie met andere methoden. Bron: Arnolds, Van Lunsen, Louwen et al. 2000. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Abortuscijfer per 1000 vrouwen (15-44) Land Peiljaar Abortuscijfer Nederland (1994) 5.4 Nederland (2000) 8.0 België (1997)* 5.7 Duitsland (1997)** 7.7 Engeland & Wales (1997) 15.8 Zweden (1996) 18.7 Verenigde Staten (1996) 22.9 Bulgarije (1996) 51.3 Estland (1996) 53.8 * inclusief Belgische vrouwen die in Nederland behandeld worden ** exclusief Duitse vrouwen die in Nederland behandeld worden bron: Jaarverslag landelijke abortus, J Rademakers (2002) 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Abortuscijfer per 1000 vrouwen in Nederland woonachtig Jaar Abortuscijfer per 1000 vrouwen1 5-44 jaar* 1990 18.384 5,2 1991 19.568 5,5 1992 19.422 5,5 1993 19.804 5,7 1994 20.811 6,0 1995 20.932 6,0 1996 22.441 6,5 1997 22.413 6,5 1998 24.141 7,0 * Van 1990 t/m 1995 gemiddeld over het jaar. 1999 25.318 7,4 Van 1996 t/m 2002 peildatum 1 januari. 2000 27.205 8,0 2001 28.437 8,4 IGZ Jaarrapportage WAZ 2002 29.450 8,7 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Frequentie verdeling naar leeftijd bij het totaal aantal abortus Abortus totaal (N = 34.168) % Jonger dan 15 jaar 0,7 15 t/m 19 jaar 16,1 20 t/m 24 jaar 23,4 25 t/m 29 jaar 19,9 30 t/m 34 jaar 19,1 35 t/m 39 jaar 14,5 40 t/m 44 jaar 5,7 45 t/m 49 jaar 0,5 50 jaar en ouder 0,0 niet ingevuld 0,0 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie IGZ Jaarrapportage WAZ 2002

Abortus en ethnische achtergrond (jaarverslag landelijk abortus,2000) Etnische achtergrond 1992 2000 Suriname 31.5 39.2 Antillen 34.5 86.8 Turkije 17.4 21.8 Marokko 13.7 24.5 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Determinanten van preventief gedrag Gebruiker afhankelijke variabelen Methode afhankelijke variabelen Situatieve context 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Verklaring van de relatief gunstige Nederlandse cijfers met betrekking tot seksuele gezondheid (1) De kwaliteit van (seksuele)voorlichting in het gezin en in het onderwijs. De openheid ten aanzien van (tiener)seksualiteit in maatschappij en media. De beschikbaarheid en toegankelijkheid van eerstelijns gezondheidsvoorzieningen 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Verklaring van de relatief gunstige Nederlandse cijfers met betrekking tot seksuele gezondheid (2) De communicatieve vaardigheden van jongeren t.a.v. hun wensen en grenzen met betrekking tot seksualiteit en preventiegedrag. Minder bevoogding en medicalisering binnen de anticonceptiehulpverlening Betrouwbare vormen van anticonceptie ( pil en sterilisatie) worden vaker toegepast. Bij het gebruik van anticonceptiva maken Nederlandse vrouwen minder fouten 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

“Double Dutch” attitudes en ervaring studenten 20-25 jaar vrouwen mannen totaal positieve ervaringen 22.0 15.3 19.1 positieve attitude 64.2 49.6 57.5 neutrale attitude 12.6 26.3 18.7 negatieve attitude 1.3 8.8 4.7 Rademakers et al. 1996 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Compliance Determinanten condoomgebruik Voorlichting Communicatieve vaardigheden Vrouwelijke autonomie Mannelijk verantwoordelijkheid Imago gebruik Verkrijgbaarheid 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie maar sinds 1996................. Geen verbetering dubbele bescherming Algehele verslechtering preventief gedrag 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Oorzaken toename ongewenste zwangerschap, tienerzwangerschap en abortus (1) Het groter wordende aandeel van niet in Nederland geboren vrouwen. Daling van het gebruik van OAC, zonder dat dit leidt tot een even grote toename van het gebruik van qua betrouwbaarheid vergelijkbare vormen van anticonceptie.Deze daling is waarschijnlijk gerelateerd aan een afname van het vertrouwen in de “pil”, veroorzaakt door berichtgeving in de media over de gezondheidsrisico’s van pilgebruik sinds 1995. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Oorzaken toename ongewenste zwangerschap, tienerzwangerschap en abortus (2) Toename van onbeschermde contacten, ook tot uiting komend in stijgende incidentie van seksueel overdraagbare aandoeningen, mogelijk samenhangend met een afname van voorlichtingsactiviteiten Daling van het gebruik van OAC, zonder dat dit leidt tot een even grote toename van het gebruik van qua betrouwbaarheid vergelijkbare vormen van anticonceptie.Deze daling is waarschijnlijk gerelateerd aan een afname van het vertrouwen in de “pil”, veroorzaakt door berichtgeving in de media over de gezondheidsrisico’s van pilgebruik sinds 1995. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Top 5 van gebruikte bronnen over anticonceptie en de tevredenheid met deze bronnen Gebruikte informatie bron tevredenheid over de bron 1) Huisarts 96% 2) Ouders 96% 3) Goede vriendin 96% 4) School 88% 5) Damesblad 95% Bron: Arnolds, van Lunsen, Louwen et al. 1997. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Sterilisatie in Nederland Mannen 15-50j : 19.2% 45-49j : 32.0% Vrouwen 15-50j : 8.9% 45-50j : 16.6% 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Anticonceptie uit pakket Ja? Nee? Boven de 21? 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Gevolgen AC uit pakket (1) Toename ongewenste zwangerschap >4500 Toename abortus >8% Toename medische prescripties Meer non-compliance door bijwerkingen Grijs en zwart circuit Toename sterilisatie Toename refertilisaties 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Gevolgen AC uit pakket (2) 16,4 % van de vrouwen van 20 jaar en ouder vindt het bijbetalen van een bedrag van 8 € per 6 maanden (6 pilstrips) onacceptabel hoog . Bij een bedrag van 9 € per 6 maanden is dit 77 % van de pilgebruiksters boven de 20 jaar. Als de pil helemaal niet meer vergoed wordt, geeft ruim 10% van de vrouwen aan dat zij zullen stoppen. Dit zou op dit moment betekenen dat tenminste 180.000 vrouwen het pilgebruik zouden staken. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Gevolgen AC uit pakket (3) Dat een deel van hen de dubbele bescherming van pil en condoom laat varen of kiest voor een minder betrouwbare vorm van anticonceptie leidt jaarlijks tot tenminste 4500 extra ongewenste zwangerschappen, waarvan 77% bij vrouwen ouder dan 20 jaar. Van deze 4500 zwangerschappen zal ruim de helft eindigen in een abortus provocatus. Dit betekent een toename van de abortuscijfers van minstens 8%. 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Pil en Seksualiteit (1) 20-40% rapporteert verandering seksueel verlangen Afname seksueel verlangen meest onderschatte oorzaak non-compliance(Bancroft 2000) Afname biologisch beschikbaar T is oorzaak 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie

Trends in a.c.gebruik en soa-preventie Pil en Seksualiteit (2) Deze afname is gevolg van: 50% afname ovariële androgeen productie Oestrogeen afhankelijke toename SHBG Differentiële effecten van progestogenen door effecten op SHBG en door (anti)androgene eigenschappen 17 oktober 2003 Trends in a.c.gebruik en soa-preventie