Binnen of buiten de tang? Binnen of buiten de tang? Lengte als bepalende factor voor de plaatsing van voorzetselconstituenten in Nederlandse bijzinnen Annelore Willems Promotoren: Gert De Sutter & Johan De Caluwe Onderzoeksforum 13 februari 2012

 Nagaan wat de invloed is van de factor lengte op de positie van VzC’s in de Nederlandse bijzin  Taalgebruikers hebben vaak de keuze om voorzetselconstituenten voor [1] of achter [2] de werkwoordelijke eindgroep te plaatsen:  1. dat de bescherming van de privacy van de werknemers bij het beoordelen van geschillen tussen werkgevers en werknemers een kapitale rol || kan spelen ||.  2. dat de bescherming van de privacy van de werknemers een kapitale rol ||kan spelen|| bij het beoordelen van geschillen tussen werkgevers en werknemers. Doel

 o.a. Behaghel (1909) & Hawkins (1994, 2000): lengte is een belangrijke factor om woordvolgordevariatie te verklaren  Vroeger onderzoek naar de positie van VzC’s heeft beperkingen:  Enkel gesproken taalgebruik  Methodologische problemen:  Jansen (1978, 1979): enkel lengte middenveld  Braecke (1990): lengte ondergeschikt aan focus Want

 Van Haeringen en schrijfadviseurs (o.a. Renkema): tangconstructies vermijden  extra geheugenbelasting  Gibson (1998, 2000): de begrijpelijkheid van een zin is afhankelijk van de afstand tussen twee zinsdelen die op elkaar betrokken moeten worden (hier subject en het werkwoord)  Hypothese 1: voorkeur om het subject en het werkwoord zo dicht mogelijk bij elkaar te plaatsen  VzC’s verschijnen in extrapositie Over lengte MV

 Kooij 1978: Extrapositie betekent juist voor een lange VzC verlichting van de spanning  In Jansen & Wijnands 2004: Hoe langer de constituent en hoe ingewikkelder zijn interne structuur, des te meer zal het achterin de zin te vinden zijn (Behaghel 1909)  Hypothese 2: de lengte van de VzC beïnvloedt de variatie  Lengte VzC is positief gecorreleerd met extrapositie Over lengte VzC

 Dutch Parallel Corpus (DPC)  10 miljoen woorden  Parallel en vergelijkbaar corpus: NL als brontaal (> FR, EN) en doeltaal (< FR, EN)  Ingedeeld in teksttypes: ADMIN, JOURNAL, INSTR, NON-FIC, FIC Data

 Selectiecriteria:  Enkel Nederlandstalige data  Enkel journalistieke teksten  Enkel bijzinnen ingeleid door het grammaticaal onderschikkend voegwoord ‘dat’  Enkel VzC’s die zowel in het middenveld als in extrapositie kunnen staan Data

 Resultaat: 1919 manueel gecontroleerde zinnen  Voor deze presentatie 501 zinnen Data VzC in MVVzC in AV 501 zinnen 45%22755% zinnen 44%84556%1074

 Lengte operationaliseren middenveld  Aantal lettergrepen tussen kern subject en werkwoordelijke eindgroep  dat de bescherming van de pri · va · cy van de werk · ne · mers een ka · pi · ta · le rol ||kan spelen|| bij het beoordelen van geschillen tussen werkgevers en werknemers.  Aantal woorden tussen kern subject en werkwoordelijke eindgroep  dat de bescherming van / de / privacy / van / de / werknemers / een / kapitale / rol  Aantal constituenten tussen subject en werkwoordelijke eindgroep  dat de bescherming van de privacy | van de werknemers | een kapitale rol Methode, analyse

 Lengte operationaliseren VzC  Aantal lettergrepen  dat de bescherming van de privacy van de werknemers een kapitale rol ||kan spelen|| bij het be · oor · de · len van ge · schil · len tus · sen werk · ge · vers en werk · ne · mers.  Aantal woorden  dat de bescherming van de privacy van de werknemers een kapitale rol ||kan spelen|| bij / het / beoordelen / van / geschillen / tussen / werkgevers / en / werknemers /. Methode, analyse

 Gepartitioneerde chi-kwadraatanalyse: Methode, analyse Interval 1Interval 2Interval 3Interval 4 MV lettergrepen 0 en 1 ≥ 2 MV woorden 0 en 12 ≥ 3 MV constituenten 01 tot 4 VzC lettergrepen 23 tot 78 tot 12 ≥ 13 VzC woorden 2 of 34 tot 67 tot 11≥ 12

 Logistische regressieanalyse:  Analyse van de individuele impact van de verschillende lengtes op de keuze tussen middenveld en extrapositie  Analyse van verschillende operationaliseringen van de factor lengte  Analyse van de globale impact van de lengte van het middenveld en de lengte van de VzC op de keuze tussen middenveld en extrapositie Methode, analyse

 Logistische regressieanalyse met 1 predictor: Resultaten FactorO.R.P-value MV lettergrepen * MV woorden *** MV constituenten * VzC lettergrepen e-09 *** VzC woorden ***

 Logistische regressieanalyse: Resultaten MV FactorO.R.P-value MV lettergrepen * MV woorden *** MV constituenten * VzC lettergrepen e-09 *** VzC woorden ***

 Logistische regressieanalyse: Resultaten MV %AV Interval 1Interval 2Interval 3 Lettergrepen47%57% Woorden51%70%51% constituenten45%57%

 Logistische regressieanalyse:  De verschillende lengtes hebben een statistisch significante impact op de variatie  Effect lettergrepen en constituenten vergelijkbaar  Hypothese 1: voorkeur om het subject en het werkwoord zo dicht mogelijk bij elkaar te plaatsen  kan niet worden bevestigd  Interval 1 lettergrepen/constituenten: ± 50% VzC’s in het middenveld  Interval 2 lettergrepen/constituenten: meer VzC’s in extrapositie maar nog altijd ± 40% middenveld Besluit MV

 Logistische regressieanalyse: Resultaten VzC FactorO.R.P-value MV lettergrepen * MV woorden *** MV zinsdelen * VzC lettergrepen e-09 *** VzC woorden ***

 Logistische regressieanalyse: Resultaten VzC %AV Interval 1Interval 2Interval 3Interval 4 Lettergrepen18%44%63%89% Woorden43%54%87%96%

 Logistische regressieanalyse:  De verschillende lengtes hebben een statistisch significante impact op de variatie  Effect lettergrepen en woorden vergelijkbaar  Hypothese 2: de lengte van de VzC beïnvloedt de variatie  kan worden bevestigd  Lengte VzC is positief gecorreleerd met extrapositie Besluit VzC

 Logistische regressieanalyse:  Analyse van de globale impact van de lengte van het middenveld en de lengte van de VzC op de keuze tussen middenveld en extrapositie  Geen interactie-effect  Geen multicollineariteit  C = Resultaten MV en VzC FactorO.R.P-value MV lettergrepen * VzC lettergrepen e-09 ***

 Lange VzC’s meer in extrapositie  om middenveld te verlichten  om zin makkelijker te verwerken  Maar toch veel VzC’s in middenveld? Verklaring

 Andere verklaringen:  Chomsky (1975): “it is interesting to note that it is apparently not the length in words of the object that determines the naturalness of the transformation, but, rather, in some sense, its complexity.”  Levy (2008) verrassingstheorie  Hawkins (1994): “constituents occur in the orders they do so that syntactic groupings and their immediate constituents can be recognized and produced as rapidly and efficiently as possible in language performance” Verklaring

 Complexiteit operationaliseren  Het middenveld is complex als één van de volgende elementen aanwezig is:  nabepaling: vb. dat de helft van de Belgen klaagt over stress  samentrekking: vb. dat verkopers en marketeers deel uitmaakten van dezelfde afdeling  bijzin: vb. dat zelfs jongeren die niet in het buitenland willen werken, aangetrokken worden door bedrijven die internationaal actief zijn  tussenvoeging: vb. dat een verstrenging van de maatregelen, met eventuele veroordelingen, kan leiden tot een overbevolking van de gevangenissen Vooruitblik

 Invloed vertaald/ niet-vertaald?  Logistische regressieanlayse voor 501 zinnen:  geen significant effect Vooruitblik FactorO.R.P-value Vertaald/niet-vertaald

Suggesties? Vragen?