Positieve psychologie en justitie Jan Walburg Symposium resocialisatie Utrecht 18 april 2013 Expertisecentrum Forensische Psychiatrie

Gedetineerden psychisch ongezond Prevalentie van psychische stoornissen onder gedetineerden beduidend hoger dan die in de algemene bevolking. Angststoornissen gemiddeld bij 10 tot 20% van de gedetineerden aanwezig. Aanwezigheid depressieve stoornissen varieert tussen 14 en 40% Ongeveer 30% van de gedetineerden voldoet aan de criteria voor middelenafhankelijkheid 20% van de Nederlandse gedetineerden kreeg de hoofddiagnose 'persoonlijkheidsstoornis.'

Detentie ongezond vervreemding gebrek aan privacy verlies van onafhankelijkheid bewaking deprivatie gebrek aan ontwikkeling stress risicogedrag afname eigenwaarde afname motivatie suicidaliteit depressie( 50% mild, 8% zwaar) somatisering.

Partner Kinderen 0mgeving ongezond financieel emotioneel sociale isolatie verbreken relatie Kinderen depressie agressie regressie schoolresultaten

Vanuit perspectief gezondheid Aandacht voor mentale gezondheid gedetineerden Beperking schade detentie Aandacht voor mentale gezondheid omgeving

Vanuit perspectief recidive Sancties hebben op hun best matig positieve invloed op recidive maar meer nog negatieve. Psychologische interventies hebben grote positieve effecten op recidive met een zeer aanzienlijke variatie.

The effectiveness of correctional rehabilitation: annual review Law The effectiveness of correctional rehabilitation: annual review Law. Soc. Sci. 2007, 3, p.301

The effectiveness of correctional rehabilitation: annual review Law The effectiveness of correctional rehabilitation: annual review Law. Soc. Sci. 2007, 3, p.303

Top 5 effectieve interventies Meta-analyse report Treatment Mean effect sizea(N) Change in recidivismb Andrews et al. 1990 Appropriate: behavioral and social-learning treatment addressing risk and needs (juveniles and adults) -0.30 (39) -60% Woolfenden et al. 2002 Family and parenting (juveniles) -0.27 (5) -52% Curtis et al. 2004 Multisystemic therapy (juveniles) -0.24 (7) -46% Reitzel & Carbonell 2006 Programs for ex offenders (juveniles) -0.24 (9) Lipsey & Wilson 1998 Interpersonal skills (juveniles) -0.18 (6) -36%

Tussentijdse conclusie Gedetineerden hebben veel psychische problemen. Die problemen worden versterkt gedurende de detentie die ook negatieve effecten heeft op de directe omgeving. Psychologische interventies hebben een sterk effect op het verminderen van de recidive.

Wat is positieve psychologie? Stelt net zoveel belang in gezondheid en welbevinden als in ziekte. Onderzoekt condities waaronder mensen tot bloei komen op individueel, groeps- en sociaal niveau. Richt zich op professionals en leken.

Werkdefinitie positieve psychologie Toegepaste positieve psychologie is de toepassing van onderzoek teneinde optimaal functioneren te bevorderen.

Bevorderen Optimaal functioneren(geluk, welbevinden) Waarde positie Niveau van toepassing Volle gebied van menselijk functioneren Geen nieuw specialisme

Positieve psychologe en de forensische psychiatrie Preventie Behandeling Maatschappelijk herstel

Slachtofferkosten en ontwikkelingspaden Toenemende slachtofferkosten ERNSTIGE DELINQUENTIE Toenemende slachtofferkosten GEWELD FYSIEKE CONFRONTATIES MATIGE – ERNSTIGE DELINGQUENTIE VANDALISME Gezags- ontwijking AUTHORITY AVOIDANCE LICHTE AGRESSIE NIET-ERNSTIG HEIMELIJK GEDRAG Opstandigheid/ ongehoorzaamheid OPENLIJK PAD HEIMELIJK PAD (voor het 15e jaar) PAD AUTORITEITSCONFLICT (voor het 12e jaar) Koppig gedrag Slachtofferloos

Twee typen besmettingsprocessen 1) Verticale besmetting van ouders naar kinderen gedragsmodellering opvoedingspraktijken erfelijkheid partnerkeuze (selectieve koppeling) 2) Horizontale besmetting via sociale contacten met broers/zussen en leeftijdgenoten: afwijzing slachtofferrol, en samen misdrijven plegen (co-offending)

Behandeling en resocialisatie: Modellen binnen positieve psychologie Positieve psychologie (Seligman) Strengths based benadering Good Lives model (Ward) Kwaliteit van leven Solution-focussed therapy (Berg)

Gemeenschappelijke kenmerken Balans tussen risico en groei en ontwikkeling. Versterken coping strategieën in risicovolle situaties. Zorgvuldig inventariseren van talenten en sterke punten. Ruimte geven aan de ontwikkeling van die talenten. Betrekken van de omgeving. Creëren van hoop en perspectief gericht op het versterken van de motivatie om een betekenisvol leven te leiden zonder delicten.

Positieve psychologie: toegevoegde waarde? Naast aandacht voor problemen, risico's en criminogene factoren een focus op positieve kanten van individu > holistische benadering. Minder eenzijdig beeld van justitiabelen Geen vervangend maar aanvullend perspectief Door aansluiting bij kwaliteiten meer motivatie voor behandeling en gedragsverandering Positiever taalgebruik en benadering > prettige manier van (samen)werken voor medewerkers in justitiële settings Eerste effecten van interventies zijn positief.

Positieve psychologie in de praktijk Community Reinforcement approach. SAPROF beschermende factoren als positieve aanvulling voor een evenwichtige risicotaxatie. Structured assessment of violence risk in youth:SAVRY en short term assessment of risk and treatability: START. YOUTURN in alle JJI's. Ondersteuningsgroepen in de samenleving: COSA. Mensgerichte benadering DEMO organisaties: Exodus, DOOR, Moria en Humanitas. Oplossingsgerichte technieken. Talentcoaching jongeren.

YOUTURN Basismethodiek voor alle JJI's in Nederland In 2007 implementatie in fases gestart Plan was landelijke implementatie in 2010 (niet gelukt) Grondslag YOUTURN Operante leertheorie Sociale leertheorie Ontwikkelingstheorie van moreel besef Sociaal-informatie-verwerkingsmodel

Wat is YOUTURN? (1) Gefaseerd 3-4-2017 Gefaseerd 1. Instroomprogramma (7-10 dagen): intakegesprekken, introductiegesprekken met mentor, instroomprofiel, screenings- en meetinstrumenten, portfolio, schrijven van levensverhaal en eerste Prestatieplan; 2. Stabilisatie en motivatie (ongeveer 10 weken): basisprofielen, EQUIP- en TIP-bijeenkomsten, levensverhaal vertellen, screenings- en meetinstrumenten, opstellen eerste en tweede Perspectiefplan en tweede Prestatieplan; 3. Individueel traject: uitvoeren tweede Perspectiefplan, persoonlijke ontwikkelprofielen en specifieke gedragsinterventies; 4. Scholings- en trainingsprogramma, proefverlof; 5. Nazorg. YOUTURN bestaat uit vijf fasen, waarvan de eerste drie binnen de JJI plaatsvinden (zie kader). Tijdens het instroomprogramma leren jongeren hun nieuwe leefomgeving en be+ geleiders kennen en vice versa. Elke jongere krijgt een mentor en een co-mentor toegewezen, waarmee hij/zij minimaal wekelijks een mentorgesprek heeft. Pedagogisch medewerkers vervullen in YOUTURN verschillende rollen; groepsleider, trainer en mentor. In drie introductiegesprekken krijgt de jongere uitleg over onder andere de huisregels, EQUIP en TIP bijeenkomsten en profielen van het sociaal competentiemodel. Een docent, groepsleider, individueel trajectbegeleider, gedragswetenschapper en een medewerker van de medische dienst hebben intakegesprekken met de jongere. Alle jongeren hebben een eigen portfolio waarin zij de certificaten en alle andere belangrijke informatie over het verblijf in de JJI kunnen bewaren. Bijvoorbeeld hun levensloopverhaal dat ze (samen met hun mentor) opstellen en tijdens de eerste TIP-bijeenkomst aan de andere jongeren vertellen. Ook het Prestatieplan kunnen jongeren bewaren in hun portfolio. Het Prestatieplan is een soort overeenkomst tussen jongere, mentor en ouders, waarin zijn/haar probleemnamen (bijv. liegen, negatief zelfbeeld, autoriteitsproblemen), denkfouten (bijv. uitgaan van het ergste, anderen de schuld geven) en leerdoelen zijn vastgelegd. Jongeren worden gedurende het instroomprogramma en de stabilisatie- en motivatiefase gemotiveerd om in fase 3 indien nodig gericht te werken aan hun problemen met behulp van geïndiceerde gedragsinterventies. YOUTURN legt daarmee in de eerste twee fasen de basis voor de toepassing van individueel gerichte gedragsinterventies.

Wat is YOUTURN? (2) Integratie van 2 bestaande methodes: 3-4-2017 Integratie van 2 bestaande methodes: Sociaal competentiemodel EQUIP + aanvullende elementen In YOUTURN zijn twee methodieken geïntegreerd waarmee in JJI's al goede ervaringen waren opgedaan: het Sociaal Competentiemodel en de EQUIP-interventie (Stuurgroep YOUTURN, 2009). In het Sociaal Competentiemodel staat het versterken van vaardigheden om bepaalde ontwikkelingstaken te volbrengen centraal. Hierbij geven begeleiders gedragsinstructies en feedback op zowel positief als negatief gedrag van jongeren (Slot & Spanjaard, 2004). De vaardigheden waarover jongeren in deze leeftijdsfase horen te beschikken, zijn opgedeeld in een instroomprofiel, vijf basisprofielen en persoonlijke ontwikkelprofielen (o.a. over zelfbeeld, omgang met ouders, intimiteit en seks, eigen keuzes maken). Het team beoordeelt wekelijks of een jongere vaardig genoeg is om door te gaan naar een volgend profiel. Voor het behalen van een profiel krijgen jongeren een beloning en een certificaat (Stuurgroep YOUTURN, 2009). EQUIP is een groepsinterventie waarbij de verantwoordelijkheid vooral bij de jongeren zelf wordt gelegd (Gibbs e.a., 1995). Er wordt gestreefd naar een positieve leercultuur waar jongeren van en met elkaar leren. Middels groepsbijeenkomsten over morele ontwikkeling, omgaan met kwaadheid en sociale vaardigheden (EQUIP) krijgen jongeren handvatten om op een constructieve manier te leren denken en doen. In andere groepsbijeenkomsten (TIP genoemd) brengen alle jongeren een persoonlijke negatieve of positieve situatie in, die wordt besproken met behulp van de 5G's; gebeurtenis, gedrag, gevoel, gedachte en gevolg. Jongeren analyseren gezamenlijk de situatie, maken een stappenplan en geven elkaar tips en adviezen. De EQUIP-bijeenkomsten vinden idealiter twee keer per week plaats en de TIP-bijeenkomsten één keer per week. Alle groepsbijeenkomsten worden begeleid door twee trainers. De trainers coachen de jongeren en staan vooral bij de TIP bijeenkomsten meer op de achtergrond.

Wat is YOUTURN? (3) Intensief mentorschap 3-4-2017 Intensief mentorschap Inzet gevalideerde screenings- en meetinstrumenten Samenwerking met ketenpartners Ouderparticipatie Samenwerking met onderwijs Positieve feedbacksysteem Naast de integratie van het Sociaal Competentiemodel en EQUIP omvat YOUTURN de volgende aanvullende elementen (Stuurgroep YOUTURN, 2009): duidelijke fase-indeling, intensief mentorschap, inzet gevalideerde screenings- en meetinstrumenten, samenwerking met ketenpartners, ouderparticipatie en samenwerking met onderwijs. Ook neemt het positieve feedbacksysteem een belangrijke plaats in. Gebruik screenings- en meetinstrumenten Met behulp van screenings- en meetinstrumenten wordt inzicht verkregen in de psychische problemen, sterke en zwakke punten, denkwijze, vaardigheden en geweldsrisico's van de jongere (zie §3.2 voor welke instrumenten). Met de intakes en instrumenten krijgen medewerkers een zo compleet mogelijk beeld van de jongere. De verzamelde informatie wordt gebundeld tijdens de multidisciplinaire Perspectiefplanoverleggen en vastgelegd in het Perspectiefplan. In het overleg wordt de afgelopen periode geëvalueerd en worden de leerdoelen voor zowel de korte als de lange termijn bepaald.   Positief feedbacksysteem In YOUTURN wordt gewerkt volgens een positief feedbacksysteem, waarbij jongeren niet alleen feedback krijgen op hun gedrag en vaardigheden (gekoppeld aan de profielen), maar ook op hun gevoelens en gedachten. Deze zogenaamde YOUTURN-technieken nemen een belangrijke plaats in tijdens de mentorgesprekken, EQUIP en TIP, school en dagelijkse bezigheden op de leefgroep. De technieken gericht op gedrag worden ingezet voor het aanleren, versterken, ombuigen en stoppen van gedrag van jongeren. De technieken gericht op denken en voelen worden gebruikt voor het confronteren en omkeren van het denken en voelen van jongeren. Een belangrijke YOUTURN techniek is bijvoorbeeld de sandwich stijl; beginnen met een compliment/aanmoediging, vervolgens een kritiekpunt of tip en eindigen met een compliment/aanmoediging. Ouderparticipatie Daarnaast is het contact met ouders of verzorgers een belangrijk onderdeel van YOUTURN. Ouders horen op verschillende manieren en momenten betrokken te worden bij YOUTURN. In de beginfase is er een kennismakingsgesprek en eventueel een rondleiding, daarna onderhoudt de mentor wekelijks contact met de ouders en worden afspraken gemaakt over het contact tussen de ouders en de jongere, ondertekenen ouders het Prestatieplan, krijgen ze de mogelijkheid feedback te geven op het eerste Perspectiefplan en worden ze uitgenodigd voor het tweede Perspectiefplan-overleg. Samenwerking met ketenpartners en onderwijs Tot slot werken JJI's met YOUTURN intensief samen met ketenpartners en school. De Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdreclassering en JJI komen wekelijks bij elkaar voor een netwerkberaad om elkaar op de hoogte te houden. Jeugdreclassering is tevens aanwezig bij de Perspectiefplan-overleggen. Jongens en meisjes in een JJI gaan net als alle andere jongeren naar school. Het is van belang dat de JJI en de school op het JJI terrein nauw samenwerken en elkaar informeren over belangrijke ontwikkelingen bij jongeren. Docenten passen tijdens hun lesuren ook de YOUTURN technieken toe.

Veel dank en Succes! jwalburg@trimbos.nl