Duurzaam bodemgebruik in de landbouw een beoordeling van het huidige agrarische bodemgebruik in Nederland Ministerie van LNV, VROM en SenterNovem/Bodem+ i.o.v. Stuurgroep Bodem

Inhoud Aanleiding en doelstelling Afbakening en werkwijze Uitwerking concept Toelichting op de thema’s Conclusies Aanbevelingen rol overheid; Actieprogramma 2006

Aanleiding en doelstelling Beleidsbrief Bodem Europese Bodemstrategie “concretiseren van het begrip duurzaam bodemgebruik in de landbouw en het doen van een voorstel voor de rol van de overheid om duurzaam bodemgebruik in de landbouw te bevorderen”

Afbakening Bodemgebruik door agrariërs in Nederland Bestaande (beleids)kaders EU bodemthema’s: Organische stof Bodembiodiversiteit Bodemstructuur Verontreinigingen Erosie

Werkwijze People, planet, profit Huidige beschikbare informatie TCB Advies duurzamer bodemgebruik in de landbouw PPO Advies uit de praktijk Expert judgement, klankbord Inventarisatie (niet)duurzaam bodemgebruik Beoordeling huidige situatie; PPP-aspecten Signalering rol overheid

Uitwerking concept Criteria voor beoordeling duurzaam bodemgebruik People Planet Profit Voldoende en veilig voedsel huidige en toekomstige generaties X Plicht om bodem zorgvuldig te gebruiken en rekening te houden met belangen derden Geen onherstelbare schade, bodem geschikt houden voor i.i.g. huidige functie Op optimale wijze gebruik maken van fysische, chemische en biologische eigenschappen; voorkomen verspilling energie en stoffen Ruimte voor ondernemerschap

Thema’s (1) Erosie: Voorkomen bodemerosie Organische stof: Voorkomen dat het organische stof daalt tot onder kritisch minimum Bodembiodiversiteit: Behoud, herstel en bevorderen van het benutten van bodembiodiversiteit Bodemstructuur: Voorkomen van bodemverdichting zowel in als onder de teeltlaag Erosie: Voorkomen bodemerosie

Thema’s (2) Verontreinigingen Nutriënten: bereiken van een goede ecologische toestand, zo min mogelijk lekverliezen, balans input en output. Gewasbeschermingsmiddelen: afname van de milieubelasting in 2010 met tenminste 95% t.o.v. 1998 door geïntegreerde gewasbescherming Zware metalen: voorkomen verliezen naar omgeving en streven naar balans input en output

Voorbeeld afweging PPP: bodemverdichting Machinegebruik (zware machines, nat land) Huidige situatie People: kans op droogte- en wateroverlast en oppervlakkige afstroming Planet: verslechtering porositeit voor water en lucht en doordringbaarheid van wortels, m.a.g. afwijkende bodembiodiversiteit Profit: opbrengstvermindering, meerkosten ziektebestrijding, kosten herstel. Economisch belang om toch te oogsten Beoordeling duurzaamheid Signalering rol overheid

gebruiken agrariërs de bodem redelijk duurzaam Conclusies (1) Op basis van de uitgangspunten en uitkomsten van de inventarisaties in dit project gebruiken agrariërs de bodem redelijk duurzaam

Conclusies (2) Niet duurzaam bodemgebruik: Omzanden als sanitaire maatregel Bodemtechnische ingrepen die leiden onacceptabel verlies van archeologische/aardkundige wateren Diepe ontwatering veengebieden Accumulatie zware metalen, m.n. lozen van kopersulfaat in mestput Bodemgebruik dat duurzamer kan dan de huidige praktijk: Grondontsmetting Toevoer fosfaat (naar evenwicht) Toevoer zware metalen door meststoffen

Conclusies (3) Bodemgebruik waarover kennis ontbreekt: Verdichting ondergrond ‘Vergeten’ verontreinigingen Effecten nauwe vruchtwisseling/mogelijkheden verruimen vruchtwisseling Inzet bodembiodiversiteit Reductie zware metalen in veevoer Aanpassingen peilbeheer veenweide

Voorstel Actieprogramma 2006 Kennisontwikkeling Aanpak kennisleemten Voortzetten huidige kennisopbouw Vervolgonderzoek duurzaam bodemgebruik: grotere schaal (tijd, ruimte, actoren) Kennisverspreiding / communicatiestrategie Voordelen duurzaam bodemgebruik Alternatieven voor niet-duurzaam bodemgebruik

Voorstel Actieprogramma 2006 Belonen maatschappelijke bodemdiensten Testen in 2006 Aanpak niet-duurzame landbouwpraktijken i.s.m bedrijfsleven. Indien onvoldoende eigen verantwoordelijkheid: (Aanpassen) regelgeving, handhaving Operationaliseren zorgplicht Wbb Cross compliance