Winckelmann, Wolf en wij Het ontstaan van de oudheidkunde

Het ontstaan van de oudheidkunde De slag bij Jena-Auerstädt (1806) Napoleons machtsuitbreiding Oostenrijk al verslagen; stichting Rijnbond Pruisen intervenieert Jena-Auerstädt (14 oktober 1806) Inname Berlijn; vrede van Tilsit (1807) Wereldhistorische betekenis “Feodaliteit” versus “bourgeoisie” Georg Hegel In Duitsland: crisis Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Napoleon in Berlijn(1806) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde C.D. Friedrich, Gräber gefallenere Freiheitskrieger Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Crisis in Duitsland Andere reacties Kleist, Hermannsschlacht Von Humboldt, Geschichte des Verfalls und Untergangs der griechischen Freistaaten Friedrich Wilhelm III: “Revolution von oben” Scharnhorst, Gneisenau Heinrich F.K. Reichsfreiherr vom und zum Stein Wilhelm von Humboldt: universiteit, gymnasium Friedrich August Wolf De klassieken zullen Duitsland redden Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Achttiende-eeuwse klassieken Verschillende benaderingen van de Oudheid Academisch (classici, historici) Antiquariërs (verzamelaars) In feite de eerste archeologen Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Achttiende-eeuwse antiquariërs Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Achttiende-eeuwse klassieken Verschillende benaderingen van de Oudheid Academisch (classici, historici) Antiquariërs (verzamelaars) In feite de eerste archeologen Verlichters: hypothetische geschiedschrijving Sociaal contract Maatschappelijke vooruitgang In feite de eerste sociaalwetenschappers J.J. Winckelmann Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) Schoenlapperszoon uit Stendal Theologie, natuurkunde, kunstgeschiedenis Description des pierres gravées du feu Baron de Stosch (1760) Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke (1755) Geschichte der Kunst des Altertums (1763) Hein van Dolen, Moord in Triëst (1796) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Winckelmanns verdiensten Stelling: ontwikkeling van de kunst Bloeide op in Griekenland door klimaat Deze stelling geïllustreerd aan de hand van allerlei voorbeelden Het innovatieve: combinatie van methoden De boodschap: alles draait om vrijheid Vgl. Franse Revolutie Vgl. Napoleon “Der einzige Weg für uns, groß, ja, wenn es möglich ist, unnachahmlich zu werden, ist die Nachahmung der Alten.” Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Neoclassicisme / Filhellenisme Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Friedrich August Wolf (1759-1824) Classicus, leerling van Heyne Visie: geschiedenis niet slechts door individuen, maar ook bovenindividueel gemaakt Zeitgeist, Volksgeist Prolegomena ad Homerum (1795) Joodse commentaartraditie Eenmaal aanvaard, vergeten Darstellung der Altertumswissenschaft nach Begriff, Umfang, Zweck und Wert (1807) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Darstellung der Altertumswissenschaft Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Wolfs Darstellung Wat is de Oudheid? Eindgrens: vijfde eeuw n.Chr. Geen aandacht voor Byzantium/Islam Begingrens Bij Homeros; geen aandacht voor oude N.O. Vgl. kennis judaica Scheiding tussen Studie Griekenland/Rome (Grieks en Latijn) Oude Nabije Oosten (Hebreeuws, Arabisch) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Wolfs Darstellung Waarom oudheidkunde? Geen materiële winst Geen concreet nut talenkennis (m.u.v. theologen en juristen) Doel in zichzelf: Grieks leren = Griekse Volksgeist aanleren Vgl. Immanuel Kant Doel: even briljant als de Grieken; nieuwe elite Geen aristocratie of volk, maar Bildung Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Wolfs Darstellung Hoe oudheidkunde? Alles op Volksgeist Dus: Grieks, Latijn, maar ook antiquarisme en geschiedenis, numismatiek, epigrafie enz. Een enorme synthese Ironie: Wolf wilde belangeloze, gedisciplineerde studenten Verkeerde in zijn tegendeel Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde De Indo-Europese talen Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Wilhelm Freiherr von Humboldt (1767-1835) Taalkundige / Historicus Geschichte des Verfalls und Untergangs der griechischen Freistaaten Minister van Onderwijs Gymnasia + universiteiten Indeling Letterenfaculteit op talige grondslag Semitische talen Indo-Europese talen Gescheiden instituten Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde De gevolgen Tegelijk staatshervormingen; Napoleon verslagen; classicistische architectuur (Schinkel) Ontstaan van een Bildungselite, die het vervolgens als privilege opvat Wetenschappelijk specialisme, professionalisering Nadelen: Taalfilosofie onjuist Onderschatting Nabije Oosten Onderschatting archeologie Relatie tot het verleden Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Tweede hoofdprobleem: oost en west Gescheiden, talige instituten Indo-Europees Grieks Latijn Letterenfaculteit Semitisch Hebeeuws Arabisch Faculteit der godsdienstwetenschappen Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Tweede hoofdprobleem: oost en west Gescheiden, talige instituten Indo-Europees Grieks Latijn Letterenfaculteit: humanistisch Semitisch Hebeeuws Arabisch Faculteit der godsdienstwetenschappen: religieus Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Tweede hoofdprobleem: oost en west Gescheiden, talige instituten Indo-Europees Grieks Latijn Letterenfaculteit: humanistisch Semitisch Hebeeuws Arabisch Faculteit der godsdienstwetenschappen: religieus Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Tweede hoofdprobleem: oost en west Institutionele indeling leidt dus tot verschillende benadering van hetzelfde tijdvak Idee dat west humanistisch is, en oost religieus Eerste spijkerschriftteksten: alleen het religieuze materiaal (“Und die Bibel hat doch recht”) Bestaat nog steeds Paul Cartledge over de Perzische Oorlogen en huidige War on Terror Tom Holland 300 Pagden, Worlds at War (eveneens War on Terror antieke wortels) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Derde hoofdprobleem: archeologie Archeologie als hulpwetenschap Nieuwe vondsten vooral om opmars naar de vrijheid te illustreren Vernieuwing kwam uit de prehistorische archeologie Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Eerste hoofdprobleem: taalfilosofie Worden als een Griek door de taal Probleem 1: niet-talige gedachten Probleem 2: waren die Grieken wel zo briljant? Frazer, Golden Bough (c.1900) Cambridge Ritualists Dodds, Pagan and Christian in an Age of Anxiety (1965) Dodds, The Greeks and the Irrational (1951) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Vierde hoofdprobleem: relatie tot het verleden Als taalfilosofie niet werkt… … dan continuïteiten In Griekenland ontstaan vrijheid Wij daarvan de erfgenamen Dus geen Nachahmung, maar claim dezelfden te zijn J.S. Mill: “de slag bij Marathon, zelfs als een gebeurtenis in de Engelse geschiedenis, belangrijker is dan de slag bij Hastings” Geproblematiseerd door sociale wetenschappen Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde En nog een vijfde hoofdprobleem Verouderde informatie Diverse interpretatiewijzen PR sinds Schliemann En recent: Data-explosie Internet Studenten te kort opgeleid Maar daaraan kan Wolf niets doen Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Kortom… Met F.A. Wolf ontstaat de oudheidkunde Professionalisering, duidelijk doel Ook onverstandige keuzes Begint na twee eeuwen sleets te worden Fundamenteel probleem: de subsidiëring Oudheidkunde moet relevant zijn Nuttig door taalfilosofie Nuttig door continuïteit Nuttig door vaderlandse identiteit (NHM) Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Wat is geschiedenis wel? Henry Houssaye (1848-1911) Iéna et la campagne de 1806 (1915, postuum) In tranen Geschiedenis/oudheidkunde is een sensatie, een ervaring, een kick, een soms fysieke schok Het Prokroustesbed Het oosten eraf Onhoudbare continuïteiten erbij We moeten eens een discussie aangaan Titel cursus

Het ontstaan van de oudheidkunde Meer weten? Titel cursus