Media en de moraal van het einde van de moraal L E S S E N V O O R D E X X I S T E E E U W – 2 0 F E B R U A R I 2 0 0 6 – B A R T P A T T Y N

Media en moraal

moraal

Conservatieve burgers 1. Tegenstellingen en grenzen Conservatieve burgers Progressieve burgers

1. Tegenstellingen en grenzen Te weinig grenzen Te veel grenzen grenzen categorieën morgenmaal publiek dag nacht privaat middagmaal

1. Tegenstellingen en grenzen Te weinig respect Te veel taboes

1. Tegenstellingen en grenzen Te weinig moraal Te weinig moraal ?

progressief engagement = een moreel engagement voor gelijkwaardigheid 1. Tegenstellingen en grenzen progressief engagement = een moreel engagement voor gelijkwaardigheid

1. Tegenstellingen en grenzen Het klassieke gelijkwaardigheidsstreven: iedereen gelijk voor de wet iedereen recht op dezelfde materiële basisvoorzieningen

1. Tegenstellingen en grenzen Het moderne gelijkwaardigheidsstreven: « Elk individu heeft het recht om er persoonlijk van overtuigd te zijn dat het leven dat hij of zij leidt even interessant is als dat van om het even welke andere medeburger… »

1. Tegenstellingen en grenzen Het moderne gelijkwaardigheidsstreven: « Elke persoon of instantie die het cultiveren van die gelijkwaardigheidsovertuiging bemoeilijkt, wordt in het defensief gedreven. » Het publieke gezag van morele, religieuze en culturele opvattingen wordt bestreden. Ze worden beschouwd als zuiver private aangelegenheden.

2. De idee een waardevol leven te leiden Wat moet er zo nodig beschermd worden?

2. De idee een waardevol leven te leiden « Iedereen leeft bij gratie van de gedachte een min of meer benijdenswaardig leven te leiden. »

2. De idee een waardevol leven te leiden

2. De idee een waardevol leven te leiden Mensen kunnen elkaar het gevoel geven een leven te leiden dat de moeite waard is. Ze kunnen elkaar ook de grond in boren.

2. De idee een waardevol leven te leiden

2. De idee een waardevol leven te leiden één wij één gemeenschappelijk ideaal-ik zondebokmechanisme out-group in-group Alles wat fout is wordt naar buiten geprojecteerd.

2. De idee een waardevol leven te leiden Een eerste strategie om zichzelf tegen de blik van de anderen te beschermen: Zich conformeren.

2. De idee een waardevol leven te leiden Dat leidt tot conflicten tussen groepen. na het uiteenvallen van de levensbeschouwelijke éénheid in Europa: godsdienstoorlogen en nationale oorlogen

de godsdienstoorlogen

en de nationale conflicten in Europa

2. De idee een waardevol leven te leiden de liberale strategie om interindividuele conflicten te vermijden: het publieke en het private scheiden wat privé is onkwetsbaar maken

2. De idee een waardevol leven te leiden P U B L I E K privaat

2. De idee een waardevol leven te leiden P U B L I E K plichten verboden privaat verwachtingen verplichtingen levensstijlen geboden

religieuze overtuigingen levensstijl 2. De idee een waardevol leven te leiden P U B L I E K privaat burgerrechten minimumloon kwaliteit van de media muziekvoorkeur religieuze overtuigingen levensstijl

2. De idee een waardevol leven te leiden p r i v a a t . Kerk, religie, levensstijl, moraal P U B L I E K … Staat, regels om te kunnen samenleven

2. De idee een waardevol leven te leiden Vragen over kwaliteitsvol of oppervlakkig goed of kwaad hoge cultuur of lage cultuur niet langer beschouwd als publiek maar privaat niet langer beschouwd als objectief maar subjectief

2. De idee een waardevol leven te leiden In de moderne verstandhouding is er wantrouwen t.a.v. van theorieën, die een hiërarchie instellen, t.a.v. cultuur met een grote C, t.a.v. morele of religieuze visies op wat een leven de moeite waard maakt, t.a.v. opvattingen over klassenverschillen…

2. De idee een waardevol leven te leiden De moraal van het einde van de moraal: Men wil mensen beschermen tegen publieke beoordeling door visies over moraal, esthetische smaak, cultuur, religie af te schermen, te neutraliseren, te privatiseren of als zuiver subjectief te beschouwen vanuit een moreel gedreven gelijkwaardigheidsstreven: iedereen moet zich gelijkwaardig en ‘goed’ kunnen voelen: niemand mag iemand anders publiek de les kunnen spellen

3. De evolutie van de media

3. De evolutie van de media DEO OMNIPOTENTI TEMPLUM HOC ARTIUM ET MUSARUM ANNO DOMINI MCMXXXI RECTORE JOHANNI REITH PRIMI DEDICANT GUBERNATORES PRECANTES UT MESSEM BONAM BONA PROFERAT SEMANTIS UT IMMUNDA OMNIA ET INIMICA PACI EXPELLANTUR UT QUAECUNQUE PULCHRA SUNT ET SINCERA QUACUNQUE BONAE FAMAE AD HAEC AUREM INCLINANS POPULUS VIRUTUTIS ET SAPIENTIAE SEMITAM INSISTAT 3. De evolutie van de media

3. De evolutie van de media Media oude stijl: Gaan uit van een duidelijke idee over wat goed, waar, mooi, belangrijk, relevant, is. « To make the good popular and the popular good. »

3. De evolutie van de media expert netverantwoordelijke programmator toeleverancier publiek

3. De evolutie van de media Media nieuwe stijl: Hebben geen duidelijke idee meer over wat goed, waar, mooi, belangrijk, relevant is. Wat moet worden geprogrammeerd wordt gevraagd aan de eindgebruiker.

3. De evolutie van de media Media oude stijl In dienst van een publieke moraal Hiërachisch gestructureerd Experten weten wat objectief goed is Media nieuwe stijl Aanbod in functie van private voorkeuren Vraaggestuurd, marketinggedreven Kwaliteit wordt gemeten in functie van subjectieve beoordeling van de cliënt

3. De evolutie van de media Marktonderzoek Wat wil het publiek bekijken? Hoe kunnen we het publiek doen kijken?

spanning en minderwaardigheidsgevoel 3. De evolutie van de media De behoefte een min of meer benijdenswaardig leven te leiden enjoyment vitality conviviality release power self other belonging control security recognition spanning en minderwaardigheidsgevoel control

4. Discussie creatie van huisstijl Speelt men enkel in op individuele behoeften? Of creëert men nieuwe virtuele groepen en cultiveert men specifieke morele levensstijlen?

4. Discussie Massamedia fungeren zelden als toeleveranciers van individuele informatie. Mensen gebruiken massamedia om te participeren, deel te nemen, in te zijn, aansluiting te vinden bij een groep. groepsdruk

4. Discussie

4. Discussie als iedereen voor zichzelf kan uitmaken wat kwalitatieve media is en als die keuze kritisch en ongebonden is dan kan men voor de media geen publieke morele grenzen en inhoudelijke kwaliteitscriteria opstellen dan zijn er geen argumenten om een publieke omroep gestalte te geven of om de missie van een goede maatschappelijke berichtgeving te omschrijven

4. Discussie Maar leven we in een vrije, klassenloze, individualistische samenleving? waar iedereen voor zichzelf uitmaakt wat kwalitatieve media is? waar die keuze kritisch, ongebonden en onvoorspelbaar is? waar de vrije markt het enige valabele alternatief lijkt te zijn? Of is het eerder zo dat mensen “like in crowds…”?

? categorieën groepsdruk 4. Discussie hiërarchisch geïsoleerd individualistisch groepsdruk enclavistisch groepsdruk

4. Discussie grenzen categorieën

4. Discussie expert programmator publiek

4. Discussie

4. Discussie out-group in-group

morele verstandhouding publieke opinie communicatie 4. Discussie 4 types morele verstandhouding publieke opinie communicatie categorieën geïsoleerd hiërarchisch individualistisch enclavistisch groepsdruk groepsdruk

4. Discussie Het medium wordt beschouwd als een publiek forum hiërarchisch Het medium wordt beschouwd als een publiek forum waar men aan elkaar culturele expressievormen, overtuigingen en categorieën kenbaar maakt waar men individuele noden publiek maakt waar men publiek maakt wat de overheid doet waar er discussie wordt gevoerd over wat nodig is voor het publieke belang: gezondheidszorg, rechtspraak werkgelegenheid, veiligheid, infrastructuur, internationale betrekkingen groepsdruk

4. Discussie informatie i.v.m. individuele interesses individualistisch informatie i.v.m. individuele interesses utilitair individualistische interesses: informatie over beleggingen, aandelenkoersen, vacatures, professionele vaardigheidstrainingen expressief individualistische interesses: informatie over binnenhuisinrichting, kleding, psychotherapie, lichaamsverzorging, gerechten, film, muziek, literatuur, reizen groepsdruk

4. Discussie geïsoleerd weinig of geen communicatie omdat er noch contact noch loyaliteit bestaat tegenover om het even welke groep. groepsdruk

4. Discussie enclavistisch informatie over wat het collectief bewustzijn verstoort of verontrust (externe fysieke bedreiging, epidemieën, voedselonveiligheid) informatie over wat zich aan de grens voordoet tussen ‘het wij’ en ‘de anderen’: vluchtelingen, criminelen, politici... informatie over wat men als lid van de groep behoort te weten om ‘in’ te zijn, op de hoogte te zijn, mee te kunnen praten (vaak betreft dat roddel, ophefmakende geruchten, verdachtmakingen in verband met publieke figuren) groepsdruk

4. Discussie journalistiek categorieën groepsdruk geïsoleerd hiërarchisch individualistisch enclavistisch groepsdruk

4. Discussie Meritocratie categorieën groepsdruk geïsoleerd hiërarchisch Meritocratie individualistisch enclavistisch groepsdruk

5. Besluit We leven niet in een klassenloze samenleving Mediavoorkeur is gerelateerd aan waarden die niet op basis van eigen voorkeur als belangrijk of onbelangrijk kunnen worden omschreven: bijvoorbeeld racisme, een anti-democratische ingesteldheid, een voorkeur voor harde repressie en de stelling dat we niet voor elkaar moeten instaan De moraal van het einde van de moraal maakt een ernstige discussie over dit soort zaken onmogelijk groepsdruk

In wat voor type samenleving willen we leven? 5. Besluit Het discussiepunt zou moeten zijn : In wat voor type samenleving willen we leven? De kwaliteit van de media kan alleen beoordeeld worden in functie van die keuze. groepsdruk