Groeien doe je samen Pedagogische en theologische vergezichten Univ.-Prof. Dr. Bert Roebben Technische Universität Dortmund www.seekingsense.be Identiteitsdag VKO, 13 november 2013

“Don’t ask what the world needs “Don’t ask what the world needs. Ask what makes you come alive, and you do it. Because the world needs people who have come alive” Howard Thurman (1899-1981) Geestelijk raadsman van Martin Luther King Jr.

Overzicht Het waartoe van de groei: de menswording van de mens achter/in de leerling Groeien doe je niet alleen: steeds in gedeelde humaniteit Samen scholen voor het leven: als leerkrachten krachtig nadenken en spreken over wat je verbindt De school in verhalen verdicht: leesbaar in waarden/normen, godsbeelden en grondhoudingen Scholen met een verhaal: uitzicht op een nieuwe samenleving, op een Nieuw Wij?

1. Het waartoe van de groei Moderne onderwijsdiscours hebben het over leerlingen en competentieontwikkeling, Bildungsstandards, informatiesnelwegen en leerplatformen allerhande. Er schuilt echter een mens achter/in de leerling. Hebben we die in al onze pedagogische ijver gezien, waar-genomen en ernstig-genomen? Doel van de groei is menswording: meer mens worden (vgl. de begrippen „humaniora“ voor secundair en „universitas“ voor tertiair onderwijs), d.w.z. uit één stuk worden ondanks alle onvolkomenheid. Dus: Oog hebben voor verschilligheid en kwetsbaarheid Oog hebben voor de totale ontwikkeling van het kind

2. Groeien in gedeelde humaniteit Dit is Bildung: persoonlijkheidsvorming, iemand worden, je eigen verhaal op het spoor komen. Dit is het leven: „het leven op zoek naar een verteller“ (Paul Ricoeur), op zoek naar iemand die in de kring van fellows verantwoordelijkheid wil dragen voor his/herstory en zo bijdraagt aan het geheel (J. Dewey). Dit is gedeelde humaniteit: wat ons met en tot elkaar verbindt zijn onze verschilligheid en onze onvolkomenheid („Het is normaal anders te zijn“). Dit is een fundering voor participerend leren (Hermans 2001): de metafoor van de boom kan ons inspireren…

3. Samen scholen voor het leven Pedagogische visies zijn altijd verankerd in schoolontwikkelingsconcepten en identiteitsopvattingen. Leraren moeten hiervoor zorg dragen, in overleg met kinderen, ouders en de samenleving. Zij moeten krachtig nadenken en spreken over wat hen verbindt. „Mensen zoeken geen zuilen meer, maar fundamenten“ (J. de Hart). De tijd van de grote verhalen is voorbij, komen we nieuwe zinstichtende verhalen op het spoor? Het belang van het overleg en de dialoog in de drie portretten: spiritual learning communities?

4. De school in verhalen verdicht Leren om niet zozeer óver het katholieke vormingsproject te spreken, dan wel opnieuw katholiek met elkaar te (leren) spreken over wat ons in dit project verbindt en ernaar handelen. “In de toewijding aan de dialoog over wat mensen ten diepste bezielt, kan religieuze waarheid aan het licht komen” (Erik Borgman) In de portretten worden christelijke waarden gethematiseerd (vgl. de werkwoorden). Zijn er ook godsbeelden en religieuze grondhoudingen afleesbaar? Deze grondhouding is gekenmerkt door overgave, door ‘lege handen’: decentrering en toewijding. Is die er?

Een evangelieverhaal… “De volgende dag stond Johannes er weer met twee van zijn leerlingen. Toen hij Jezus voorbij zag komen, zei hij: ‘Daar is het lam van God.’ De twee leerlingen hoorden wat hij zei en gingen met Jezus mee. Jezus draaide zich om, en toen hij zag dat ze hem volgden, zei hij: ‘Wat zoeken jullie?’ ‘Rabbi,’ zeiden zij tegen hem (dat is in onze taal ‘meester’), ‘waar logeert u?’ Hij zei: ‘Kom maar mee, dan zul je het zien.’ Ze gingen met hem mee en zagen waar hij onderdak had gevonden; het was ongeveer twee uur voor zonsondergang en ze bleven die dag bij hem” (Joh. 1, 35-39).

5. Uitzicht op een nieuw Wij? Aanboren van diepere lagen van mens-wording! Groeien in gedeelde humaniteit (solidariteit), paradoxalerwijze door de inspiratie van religieuze tradities te cultiveren (Charles Taylor, Luc Ferry, Jürgen Habermas)! Een appèl: als het zo is dat het evangelie ons in vorming, opvoeding en onderwijs ten diepste kan inspireren, als blijkt dat we nog steeds warm worden van de onderstroom van menselijkheid die uit het verhaal van Jezus de Levende spreekt, waarom maken we dan aan de basis niet gewoon meer werk van een radicale herbronning van de humaan-christelijke gestalte van katholiek onderwijs?

Concreet: Dompel je onder in de rommeligheid van de onderwijswerkelijkheid, maar doe het met de lens van de hoop, de lens van het evangelie. Wees niet bang om daarbij je eigen identiteit en die van je school te verliezen, maar laat jezelf en je school op-nieuw vinden – in de ontmoeting met fellows – met collega’s en vrienden die eveneens op zoek zijn naar het bezielde verband in hun werk met kinderen en jongeren. Daar vindt open-baring plaats…

“If one has the answers to all the questions — that is the proof that God is not with him. It means that he is a false prophet using religion for himself. The great leaders of the people of God, like Moses, have always left room for doubt. (…) Our life is not given to us like an opera libretto, in which all is written down; but it means going, walking, doing, searching, seeing. (…) We must enter into the adventure of the quest for meeting God; we must let God search and encounter us” (Interview with Pope Francis, New York Times, 19/11/2013).

Dank je wel voor je aandacht! Verder lezen? C. Hermans, Participerend leren. Grondslagen van religieuze vorming in een globaliserende samenleving, Budel, Damon, 2001. C. Hermans & Th. van der Zee (red.), Identiteit als verhaal van de school, Budel, Damon, 2009. B. Roebben, Godsdienstpedagogiek van de hoop. Grondlijnen voor religieuze vorming, Leuven, Acco, 2007. B. Roebben, Scholen voor het leven. Kleine didactiek van de hoop in zeven stappen, Leuven, Acco, 2011.