Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. Rijsbergen 6 juni 2013

Opzet Opstarten Toelichting op STEM Introductie in ‘leefstijlen bij sterven’ + casuïstiek-bespreking Verschillen in omgaan met verdriet Afsluiting

Wat vindt U belangrijk? Als u nú nadenkt over de laatste dagen – weken van uw leven? Hoe gaat het met de kinderen – kan iedereen het aan Netjes afgesloten – alles uitgesproken Regelen van de dienst (liederen) Rust – stiltes – met mijn eigen naasten – niet veel bezoek Om te mediteren Pijnloos Eigen regie (keuzen pijnbestrijding) Manier waarop je sterft – opzien tegen afscheid nemen

Wat vindt men belangrijk

Opvallende aspecten Praten en denken over de dood Sociaal sterven Gericht, actief, bewust, uiten, confrontatie, etc. Sociaal sterven Verbondenheid, hele systeem, zorgzaamheid, stervende centraal, empathie, etc. Regie in de laatste levensfase Regie, autonomie, geen last, (medische) maakbaarheid, etc Taboe Weerstand op het onderwerp, vermijding, vooruitschuiven, onzekerheid etc.

gedrag gedachten gevoelens Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens 2-4-2017

gedrag gedachten gevoelens Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens 2-4-2017

Sterfstijl: vertrouwenden (12%) + + vertrouwenden Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Sterfstijl: vertrouwenden (12%) leven na de dood Mensen in deze groep zijn: minder bang en hebben al een bepaald beeld van de laatste levensfase. sterk gericht op het gezin de dood al een deel van het leven. Als patiënt: gevoelig voor autoriteit, niet veeleisend en tevreden met het standaardaanbod, volgzaam , R-R-R Wat helpt: informatie in hapklare brokken, niet teveel alternatieven, aandacht voor de spiritualiteit, uitnodigend zijn want men is niet zo initiatiefrijk.

Casus

Case – Vertrouwende Hoe kom/blijf je in contact? Gaan zitten Tijd nemen en luisteren: Oogcontact maken Ziet u daar niet tegen op? Heeft u er met uw familie over gesproken? Haar duidelijk te maken dat ze mag kiezen De arts is niet heilig

Case – Vertrouwende Wat valt u op in de communicatie? Valt de dokter niet af, hij/zij het ook belangrijk wat u wilt Non verbaal: Laag Rustig Stiltes Maakt ruimte: het kan ook later – zachte taal – geen dwang Ze gaat zitten

Sterfstijl: rationelen (15%) + + vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Sterfstijl: rationelen (15%) control over de dood Mensen in deze groep: zoeken een balans tussen werken en genieten. Ziek zijn en dood passen niet goed in het levensbeeld bij deze groep mensen. Ze hebben moeite met het tonen van hun kwetsbaarheid. Als patiënt: gevoelig voor autoriteit, leunen op professionele kennis ze zijn op zoek naar zekerheden. Ondersteunend: heldere feitelijke informatie Niet te veel over gevoelens, praktisch en ondersteunend duidelijkheid over de rolverdeling

Sterfstijl: socialen (33%) + + socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Sterfstijl: socialen (33%) bang voor de dood Mensen in deze groep: Gekenmerkt als volks en eigentijds, zorgeloos, Niet al te opvallend, doe maar gewoon …… Zij vinden het vooral belangrijk om te sterven tussen familie en vrienden. Daarbij verwachten zij dat zaken te zijner tijd voor hen geregeld worden. Als patiënt: vasthoudend aan het leven, behoefte aan troost, verlichting, uitstellen tot het niet meer kan (medicatie), doen niet zoveel uit zichzelf, mogelijk eenzaam (omdat het zo ‘gek’ is voor anderen om er over in contact te zijn.) Ondersteunend: Informatie in kleine delen, regelmatig herhalen benoem emoties, geef ruimte voor ondersteuning

Casus

Case 1 – Sociale Hoe kom/blijf je in contact? Zelf contact maken – zelg beginnen Iets over jezelf zeggen – hoe zou het zijn voor u Benoemen wat je ziet: ik zie dat pijn hebt Doorvragen: Over de klachten Meegaan in het verhaal -

Case 1 – Sociale Wat valt u op in de communicatie? Ze heeft het over haar eigen moeder – maar ze bedoelt haar Ze versterkt het verhaal van de mevrouw Ze erkent de mevrouw Ze is luchtig van toon, ze maakt grapjes, ze glimlacht Ik heb tijd Neemt de regie een beetje over, maar laat de keuze blijft bij de vrouw We zitten hier in een ziekenhuis Toch gek om gek om niet te doen Pillen

Sterfstijl: pro-actieven (18%) + + socialen pro-actieven vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Sterfstijl: pro-actieven (18%) leven met de dood Mensen uit deze groep: kenmerken zich door een kritische houding als het gaat om de zorg in hun laatste levensfase. Voor hen is de dood geen taboe, er wordt over nagedacht en gesproken om zo de regie ook in deze fase in de hand te houden. Als patiënt: wil alles weten, mondig, goed geïnformeerd, Veeleisend en zelfredzaam en afkerig van zinloos handelen Ondersteunend: inzicht geven in de alle opties, geef regie, geef kaders verwijs naar andere informatie

Casus

Case 2 – Proactieve Hoe kom/blijf je in contact? U hebt over nagedacht, welke opties had u? Direct vraag Heeft u daar al met de arts / dochter over gesproken Wij kunnen niets voor u betekenen U overvalt Gôh daar schrik ik van Gaan we regelen – humor Moet het precies om een uur. Hoe bent u tot deze beslissing gekomen Hoe kom/blijf je in contact? Herhalen

Case 2 – Proactieve Wat valt u op in de communicatie? Echt contact – gaan zitten – begrip tonen (herhaalt) Andere mogelijkheden aanbieden (keuze) – als u dat wilt vertel ik er iets meer over Deskundigheid tonen Gelijkwaardige

Prikkel Antwoord

kiezen Prikkel Prikkel Antwoord

kiezen Prikkel Prikkel Antwoord Wat is goed voor mij Wat is goed voor bewoner Wat hebben we afgesproken Wat vinden mijn collega’s hiervan

Sterfstijl: onbevangenen (22%) + + socialen pro-actieven vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood onbevangenen - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

Sterfstijl: onbevangenen (22%) leven zonder de dood Mensen uit deze groep: Voor hen is de dood niet direct een onderwerp. Zij houden van genieten en leven hun leven op een eigenzinnige manier. Als patiënt: dwarsig, grenzen zoekend, onrustig, veel vrienden willen zien, ongevoelig voor autoriteit, afstand van zorgverleners Ondersteunend: korte, concrete informatie, in het hier en nu zijn, check naar emoties (ipv er al in te duiken), recht voor zijn raap

Oefenen met ander gedrag Haalbaar doel : 15 minuten Delen dat je aan het oefenen bent met elkaar Beloning (bloemetje – biertje) Symbooltje

Coping is de manier waarop iemand zowel gedragsmatig, verstandelijk als emotioneel op aanpassing vereisende omstandigheden reageert. Sociaal reageren steun zoeken en emoties uiten; De zorgen met iemand delen andere mensen de gevoelens tonen. Niets doen afwachten, de situatie aanvaarden en het probleem vermijden; de zaak op zijn beloop laten, zich erbij neerleggen. Afleiding zoeken nieuwe activiteiten zoeken om niet aan het probleem te hoeven denken en afleiding zoeken om de spanning te doorbreken. Positief denken de zaak van de zonnige kant  bekijken en zich gerust stellen doordat het wel mee zal vallen. Wensdromen  en cognitief gericht reageren hopen dat het in de toekomst beter gaat en dat alles goed komt. Destructief reageren en het uiten van kwaadheid zin om alles stuk te slaan en dat niet doen, agressief worden. Gericht reageren het probleem stap voor stap aanpakken, informatie zoeken bij anderen.

Voor vragen - opmerkingen Bert Buizert Telefoon 06-51924150 Mail bert.buizert@stichtingstem.info Website: www.doodgewoonbespreekbaar.nl Website: www.stichtingstem.info