Met medewerking van de stad Roeselare Eerstelijnszorgpad alcohol 24 april 2014 Met medewerking van de stad Roeselare

Dokter De Keyser Dokter Snoeck (psychiater) Ilse Himpe (teamcoördinator TAD Preventie) Vera en Marjan en Rudy(AA) Nathalie Boddez (ELP Roeselare)

Inhoud 1. Inleiding Dr. De Keyser 3. Eerstelijnszorgpad alcohol 2. Zorgpad algemeen Dr. Snoeck - Waarom - Wat - Doel - Kenmerken - Voordelen 3. Eerstelijnszorgpad alcohol - Screeningsinstrument AUDIT Nathalie Boddez Aanvaardbaar gebruik Problematisch gebruik Kortdurende interventies Ilse Himpe Farmacotherapie Dr. Snoeck Afhankelijkheid Ambulante aanpak ontwenning Dr. Snoeck Voorstelling van de AA Vera en Marjan en Rudy

1. Inleiding

2. Zorgpad algemeen Waarom? Ernstig probleem, bijna 500.000 Vlamingen hebben een problematisch alcoholgebruik. Tussen 2001 en 2008 was er een stijging van 5% naar 9% voor problematisch gebruik . 1.8 % in Vlaanderen had in 2001 last van alcoholafhankelijkheid/abusus . Vooral tussen 15-24 jaar ( 8%) en 45-54 ( 13%) Veroorzaakt naast lichamelijk en psychische schade ook relationele en gezinsproblemen ( intrafamiliaal geweld, kinderverwaarlozing/mishandeling, echtscheiding, dakloosheid) en sociaal-maatschappelijke schade ( productiviteitsschade/jobverlies, verkeersongevallen ).

Problematisch alcohol gebruik

Problematisch alcohol gebruik

alcoholafhankelijkheid

Waarom zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol Het duurt gemiddeld meer dan 10 jaar vooraleer de diagnose wordt gesteld. Onderzoek heeft aangetoond dat hoe vroeger men ingrijpt in het ontwikkelingsproces van problematisch alcoholgebruik , hoe gunstiger de resultaten zijn. Problematisch alcoholgebruik kan aangepakt worden in de 0de en 1ste lijn, alcoholafhankelijkheid best in 2de en 3de lijn. Vroegtijdige detectie en signalering is een belangrijke opdracht voor 1ste lijn gezondheids- en welzijnssector. Ook de omgeving kan een belangrijke rol spelen en mag daarom niet vergeten worden.

Waarom een zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol Recent werd een werkgroepopgericht binnen de provincie die zich over legale middelen moest buigen. Er bleken bijna enkel 2de en 3de lijns residentiele diensten rond de tafel te zitten! Het ganse veld van het problematische alcoholgebruik bleek nauwelijks aandacht te krijgen en er was voor de 0de en de 1ste lijn slechts een gering aanbod om naar door te verwijzen of bronnen voor coaching/deskundigheidsbevordering. Parallel met de werkgroep deskundigheidsbevordering Midden-West Vlaanderen werd de nood geuit voor het ontwikkelen van een lijn-overschrijdend zorgpad alcohol , het matchen van de problematiek aan de niveau’s van zorg binnen de regio.

2. Zorgpad algemeen Bepaalt wie-doet-wat-wanneer-en-waarom als antwoord op de zorgvraag van de patiënt Tot op heden vooral aanbodsgericht werken, pt moet zich schikken naar aanbod. Bedoeling is te komen tot vraaggericht werken, aanbod richten op vraag patient of zijn omgeving. Ontwikkeld op basis van bestaande richtlijnen en beschikbare kennis om psychische problemen te diagnosticeren en te behandelen Methode om patiëntgerichte zorgprocessen transparant, gestandaardiseerd en geoptimaliseerd te maken en daardoor ook makkelijk op te volgen Interventie om de gemeenschappelijke besluitvorming en organisatie van een zorgproces voor een specifieke groep patiënten gedurende een gedefinieerd tijdskader te verwezenlijken Uitgaande van de principes van de stepped care en balanced care Stepped care: minimale zorg waar mogelijk, intensief waar noodzakelijk Balanced care: aanbieden zorg volgens beschikbaarheid en bij ernstige/chronische pathologie kunnen stappen worden overgeslaan Vereist coördinatie en monitoring van de klachten. Vragenlijsten verhinderen dat niet werkzame behandeling wordt verdergezet. “meten is weten”

Referentie:

2. Zorgpad algemeen Doel Het transmuraal verbeteren van de kwaliteit van de zorg op vlak van Resultaat verhogen van patiententevredenheid optimaliseren middelengebruik Samenwerkingsverbanden in de eerste lijn kunnen beschrijvingen/zorgpaden gebruiken voor optimalisatie van zorgproces en afstemming van de zorg met de tweede lijn (= brugfunctie) Vanuit art107 wordt expertise en personeel GGZ ingebracht in de eerste lijn om deze te ondersteunen in een model van collaborative care rond de biopsychosociale aanpak van de patiënt

2. Zorgpad algemeen Kenmerken? In elk zorgpad GGZ kunnen 4 stappen onderscheiden worden Zelfhulp Begeleide zelfhulp en groepsbehandelingen Kortdurende individuele therapie in eerste lijn Langdurende individuele therapie in 2de of 3de lijn en/of medicatie Er is ook aandacht voor psychosociale problemen Doorverwijzing naar CAW, OCMW, Sociaal huis, Kind&Gezin, GTB, Opvoedingsondersteuning, …

2. Zorgpad algemeen Voordelen? Expliciete vermelding van doelen en interventies gebaseerd op evidentie, best practice en patiënten verwachtingen Verbeterd communicatie tussen zorgverlener en patiënt Coördinatie van rollen/activiteiten binnen het zorgproces Documenteren, opvolgen en bijsturen afwijking/resultaat Identificeren van verantwoorde middelen

3. Zorgpad alcohol Te bereiken via www.zorgpad-alcohol.be Vertrekpunt: De pt. met vermoeden van problematisch alcoholgebruik of afhankelijkheid Screeningsvragenlijst AUDIT Afhankelijk van ernst alcoholmisbruik doorloop je enkele stappen binnen het principe van getrapte zorg Opvolging belangrijk onderdeel binnen het zorgpad Zorgpad is opgebouwd met links zodat interessante informatie onmiddellijk beschikbaar is voor hulpverlener en patiënt

Screeningsinstrument AUDIT AUDIT = Alcohol Use Disorders Identification Test Tien vragen de hoeveelheid en de frequentie van het alcoholgebruik afhankelijkheidssymptomen persoonlijke of sociale schade Totaalscore 0< 7 -> aanvaardbaar gebruik 7 – 19 -> problematisch gebruik > 19 -> afhankelijkheid Opvolging Enkel afname eerste drie vragen

Aanvaardbaar gebruik Totaalscore < 7 Geen interventie nodig Aanmoedigen gebruik niet te veranderen Watchfull waiting, afhankelijk motivatie pt

Problematisch gebruik Totaalscore 7-19 Opvolging door de huisarts Psycho educatie Folder Praktische tips Kortdurende interventies Verwijzen naar Informatie www.alcoholhulp.be Bibliotherapie Doorverwijzen ELP CAW, OCMW

Opvolging door de huisarts Psycho educatie Folder Praktische tips Kortdurende interventies (Ilse)

Verwijzen naar Informatie op www.alcoholhulp.be bibliotherapie

Doorverwijzen naar eerste lijn ELP OCMW, CAW

AUDIT vragenlijst na minimum zes weken Geen verbetering of evolutie, of verslechtering Gesprek met een ervaringsdeskundige Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be

Contactgegevens ervaringsdeskundige Rudy: 0479.96 68 72 Vera: 0475.48 64 57 info.coiwestvl@aavlaanderen.org http://www.aavlaanderen.org

AUDIT vragenlijst na minimum 12 weken Geen verbetering of evolutie, of verslechtering ELP Farmacotherapie (Dokter Snoeck)

AUDIT vragenlijst na minimum 18 weken Geen verbetering of evolutie, of verslechtering -> Sprake van afhankelijkheid

Kortdurende interventies Situering: waarom, waar en wanneer kortdurende interventies Troeven van de huisarts Motiverende gespreksvoering light kortdurende interventie in 10 stappen

Plaats van vroeginterventie in stepped care Waarom, waar en wanneer? Plaats van vroeginterventie in stepped care Defillet, VAD, 2009

Vroeginterventie op de eerste lijn Definitie: alle methodologisch onderbouwde acties die professionelen uit de welzijns- en gezondheidsector en andere relevante sectoren toepassen met de bedoeling personen met riskant of problematisch middelengebruik zo vroeg mogelijk te identificeren, hen te motiveren tot gedragsverandering en verder te ondersteunen bij deze veranderingsstrategie. De doelstelling van vroeginterventie is het reduceren van de (risico’s op) schade die bij het verder zetten van dit gebruikspatroon (zou) optreden. (Verstuyf, 2007)

Wetenschappelijke evidentie? Screening en kortdurende interventie alcohol en roken (veel evidentie) Screening en kortdurende interventie andere middelen (evidentie, maar nog onvoldoende onderzoek) Elementen die werken: FRAMES (cfr. MI)

Troeven van de huisarts Vertrouwensrelatie patiënt / gezin Laagdrempelig / niet stigmatiserend Groot bereik van de populatie Vroegtijdig ingrijpen = grotere problemen / schade voorkomen Omgeving is (nog) ondersteunend Stepped care principe

Motiverende gespreksvoering light Een eenvoudige definitie: MG is een op samenwerking gerichte gespreksstijl om iemands eigen motivatie en engagement voor verandering te versterken. MG is een gidsende stijl en ligt in het continuüm van communicatiestijlen tussen sturen en volgen sturen gidsen volgen

Gespreksstijl? Beeldfragment

De cirkel van gedragsverandering Oef. P 32: De stadia van verandering herkennen. Het model van verandering, naar Prochaska & DiClemente (1983, 1986)

Zelfdeterminatietheorie: Kwaliteit van motivatie Extrinsieke motivatie Intrinsieke motivatie Externe regulatie Introjectie Identificatie Strafdreiging Beloning Druk van anderen Plichtsgevoel Schuldgevoel Schaamtegevoel Angst Persoonlijk zinvol Zelfontplooiing Nieuwe kansen Voldoening Gecontroleerde motivatie “Moeten” of “moetivatie” Autonome motivatie “Willen” Partiële internalisatie Geen internalisatie Bijna volledige internalisatie Niet nodig

De 3 psychologische basisbehoeften Basisnoden Nood aan autonomie A Initiator zijn van eigen acties Zelf aan basis liggen van gedrag Nood aan verbondenheid B Geliefd worden door anderen Goede, intieme relaties hebben Nood aan competentie C Gedrag tot een goed einde kunnen brengen Controle hebben over uitkomst gedrag Oef. P. 38: waar doen we het voor! ©Maarten Vansteenkiste, UGent

De geest van MG = basishouding Samenwerking Aanvaarding Evocatie Mededogen

De 4 processen van MG Plannen Ontlokken (Evocatie) Focussen De relatie aangaan Ondersteunen om verandering te plannen De eigen goede redenen om te veranderen ontlokken Een zinvolle richting vinden Een behulpzaam gesprek aangaan

Een kortdurende interventie in 10 stappen Tussen 3 en 15 minuten Ontwikkeld voor gezondheidswerkers zonder specifieke training in motiverende gespreksvoering of kennis van de specifieke behandeling van middelengebruik In de stappen herkent u de elementen FRAMES

Basiselementen : FRAMES Feedback en advies + de basisprincipes MG F eedback Inzicht geven in gebruikspatroon en risico’s Informatie geven - Normatieve feedback R esponsability Patiënt is verantwoordelijk voor gedrag en keuze A dvise Duidelijk advies hoe verandering van gebruik risico’s kan verminderen M enu Keuzemenu van veranderingsdoelen en -methoden E mpathy Warme, reflectieve en niet veroordelende houding S elf-efficacy Versterken van vertrouwen in eigen veranderingsmogelijkheden Train-de-trainer ASSIST in eerstelijnswelzijnswerk

Een voorbeeld van KI Vraag de patiënt of hij geïnteresseerd is in de scores op de vragenlijst. Geef op basis van de behaalde score gepersonaliseerde feedback. Geef advies over het terugdringen van de risico’s van het middelengebruik. Laat de verantwoordelijkheid van de gemaakte keuzes bij de patiënt. Vraag de patiënt hoe bezorgd hij is over de scores. Weeg de voordelen van het gebruik af tegen… … de nadelen van het gebruik. Reflecteer en vat samen wat de patiënt heeft gezegd, met de nadruk op de nadelen van het gebruik. Vraag de patiënt hoe bezorgd hij is over de nadelen. Geef de patiënt folders en zelfhulpmateriaal mee.

Zin in meer van dit….. Korte training motiverende gepsreksvoering in de huisartsenpraktijk Training van 2 x 2uur Naam + contactgegevens doorgeven op het einde van deze voorstelling Met de geïnteresseerden wordt dan verder concreet afgesproken

Farmacotherapie Reductie van inname alcohol Vitaminetekorten Ontwenning Terugvalpreventie Kan door de huisarts als hij zich geroepen voor voelt en bij het voldoen van enkele randvoorwaarden.

Afhankelijkheid Totaalscore > 19 Idem interventies problematisch gebruik + Brede screening a.d.h.v. LOCUS Detox Ambulant Residentieel, bij voorkeur in AZ Na detox Module ambulante zorg Groepsaanbod , “pritlink” Zelfhulpgroep AA Zelfhulp via e – health Ambulante psychotherapie

Ambulante aanpak ontwenning Ernst ontwenning afhankelijk van voorgeschiedenis ( delier, ontwenningsinsulten) en de huidige klinische toestand ( reeds ontwenningssymptomen, nog onder invloed …). Kans neemt toe als er meer dan 8(man) / 6 (vrouw) eenheden per dag worden gedronken, meer dan 30 j, AUDIT boven 12, afwijkende levertesten, alcoholgerelateerde problemen ( lever, cardiaal, pancreas), ernstige somatische problemen, ondervoeding, alc-stigmata (abn vascularisatie).. Labo-onderzoeken minder significant dan AUDIT

Ambulante aanpak ontwenning Laboresultaten weinig sensitief of specifiek. Kan gebruikt worden om pt te wijzen op gevolgen van zijn alcoholgebruik en hem zo motiveren om te stoppen. Leverfunctietesten zijn eerder indicatief voor schade alcohol aan het lichaam. CDT is indicator van lange termijn hoog risico gebruik. Pt laten blazen is goede indicator van huidig gebruik Zelfrapportage vragenlijsten zoals de AUDIT en klinische oordeel zijn meer sensitief voor het detecteren van alcoholproblemen.

Ambulante aanpak ontwenning THUIS ? Aanwezigheid mantelzorg die bereid is tot ondersteuning pt Als niet geintoxiceerd ( bloedalcohol < 0.5) afwezigheid psychische en fysische comorbiditeit geen voorgeschiedenis van problemen bij ontwenning en reeds succes bij ontwennen in verleden Controle over het drinken ( nog niet de ganse dag door drinken) geen andere verslavingen van psychoactieve stoffen

Ambulante aanpak ontwenning Voorwaarden Op vraag patient en met toestemming voor opname bij verergeren fysische/psychische toestand tijdens ontwennen. aanmoedigen om voldoende te drinken en te eten aangename en matig verduisterde omgeving Medicatie voorzien Patient en omgeving inlichten over te verwachten symptomen en risico’s Ondersteuning door Huisarts/thuisvpl/mobiel team voor opvolging ontwenningssymptomen en adequate behandeling Opvolgen met CIWA-AR

Ambulante aanpak ontwenning

Medicamenteuze aanpak ontwenning Benzodiazepines meest aangewezen bij ontwenning omdat ze : - meeste ontwenningssymptomen verlichten - ernstige ontwenningssymptomen kunnen verhinderen als preventief gegeven ( epilepsie, delier) - grote veiligheidsmarge bij goede opvolging - weinig kans op kruis-afhankelijkheid bij volgen van afbouwschema’s Voorkeur voor langwerkende benzo’s ( Tranxene, Diazepam), bij CI ( COPD, lever- en hartlijden) verdient het kortwerkende Lorazepam de voorkeur Op Geleide van de CIWA-AR (withdrawal assessment schaal) http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/measuringinstruments/meetinstrumenten_33pdf.pdf

Medicamenteuze aanpak ontwenning Bij score 0-9 : geen tot minimale ontwenningsverschijnselen, geen behandeling nodig Bij score 10-19 : milde tot gemiddelde ontwenningsverschijnselen, behandeling aangewezen. Bij score = of > 20 ernstige ontwenning, behandeling noodzakelijk. Vanaf 15 steeds toedienen Tranxene/diazepam, tussen 10-14 te overwegen, zeker als ook andere parameters (bloeddruk, pols, temperatuur) verhoogd zijn, tot score terug onder de 10 Toediening op geleide van de ernst van de symptomen verkort de duur van de behandeling en verminderd de totaal toegediende benzodiazepines. Zo frequent mogelijk registeren score ( eerste 3 dagen om de 4u) Bij agitatie en verstoringen in de gewaarwording ( delier) best neuroleptica ( Haldol, tot 5 mg)

Medicamenteuze aanpak Vitaminetekorten Bij problematisch alcoholgebruik altijd Thiamine 100 mg ( befact forte = 250 mg) in multivitamine-B complex. bij ontwenning minimum 300 mg (Neurobion IM (= 100 mg thiamine) en Befact forte 2/d) 2 dagen en daarna enkel Befact forte 2/d gedurende minimum 14 dagen (als terug normaal eten ), daarna tot max 3 maand 1/d. Bij verhoogd risico op Wernicke ( chronische drinker met cognitieve stoornissen, slechte fysieke toestand, polyneuropathie) minimum 3-5 dagen Neurobion IM, verder zelfde regime Befact forte Bij vermoeden Wernicke ((sub)acute verwardheid, bewustzijnsverandering, ataxie, nystagmus en dubbelzicht en cognitieve veranderingen) 6 dagen Neurobion IM en 500 mg Vit C, zelfde regime Befact forte Preventie van Wernicke, cerebellaire ataxie, perifere polyneuropathie en vesterkt cognitief herstel.

Medicamenteuze aanpak diverse

Medicamenteuze aanpak hervalpreventie / reductie Acramposaat ( Campral) : - herstelt de balans GABA -/Glutamaat + centraal - grotere kans op nuchter blijven door vermindering hunkering - tussen 1 jaar doorgeven, 1/3 geeft er voordeel bij, onduidelijk wie baat heeft, mag tijdens ontwenning gestart worden. - 4 co/d onder 60 kg, 6 co/d boven 60 kg. - Combineren met psychosociale interventies en evtl disulfiram Disulfiram ( Antabuse) : - aversietherapie , verhindert afbraak aceetaldehyde dewelke giftig is ( roodheid, zweten, hoofdpijn, naussea, hypotensie, pijn op de borst) - enkel effectief bij gecontroleerde inname. Cavé cardiale risico’s, niet geven bij cardiale problemen, impulsieve pt. of zij die oordeelsstoornissen hebben.

Medicamenteuze aanpak hervalpreventie / reductie Nalmefene ( Selincro) : - opoid antagonist die genot en roes door het drinken verminderd en daardoor geschikt is voor reductie alcoholgebruik als het gecombineerd wordt met psychologische begeleiding. - nemen 2u voor het drinken, werkt 24 u - Wordt terugbetaald in hfdst IV op voorwaarde : 1. Afhankelijkheid zoals in DSM IV 2. hoog risico alcoholgebruik ( man > 60 g/d, vrouw > 40 g/d) 3. pas na 2de afspraak en nog steeds te hoog 4. ontwennen niet nodig is 5. psychosociale opvolging gericht op verminderen alcohol

Na detox Module ambulante zorg Indien geen verbetering of herval Groepsaanbod in PRIT-LINK Zelfhulpgroep AA (Vera en Marjan en Rudy) Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be Ambulante psychotherapie Indien geen verbetering of herval Module verslavingszorg PAAZ Module verslavingszorg PZ

AA = ANONIEME ALCOHOLISTEN Zorgpad alcohol en de AA AA = ANONIEME ALCOHOLISTEN Wie en wat zijn de Anonieme Alcoholisten?  Het ontstaan van AA Hoe AA bereiken? Hoe werkt een AA vergadering (De 12 stappen van AA) Openbare informatie Al-Anon familie groepen: voor familie en vrienden van alcoholisten

Wie en wat zijn de Anonieme Alcoholisten AA is een netwerk van wereldwijde zelfhulpgroepen voor mensen die elkaar helpen met hun gemeenschappelijk alcoholprobleem. www.aavlaanderen.org        03 239 14 15                24u/24u bereikbaar  In de meeste steden zijn er meerdere vergaderingen per week. Zie  :  http://www.aavlaanderen.org/groepen/groepen.php Men hanteert het 12-stappen herstelprogramma van AA.   De anonimiteit van de leden wordt gerespecteerd.   AA bestaat volledig autonoom. Men werkt zonder subsidies of sponsoring van buiten af. AA wordt financieel gedragen door de boekenverkoop en tijdschriften onder de leden en hun vrijwillige bijdrage in de vergadering.  Er is geen bijdrage voor deelname. AA is gratis.  Ons hoofddoel in AA is zelf nuchter blijven en anderen helpen nuchterheid te bereiken.

Het ontstaan van AA Op 10 juni 1935 hebben een effectenmakelaar Bill en een chirurg Bob, beiden totaal verslaafd aan de drank, elkaar gesteund in een poging om ieder voor zich nuchter te blijven door de ander te helpen in de strijd om nuchter te worden. "Op eigen kracht komen we er toch nooit", redeneerden zij. Op dat ogenblik ontstond de vriendenkring van de: "Anonieme Alcoholisten" Het is deze vriendenkring van AA die eerst in Akron - Ohio, in de Verenigde Staten, later ook buiten Amerika, werkgroepen zou stichten om alcoholisten de gelegenheid te bieden herstel van hun ziekte te vinden. AA groeide intussen uit tot een wereldwijd verspreide organisatie met meer dan 2 miljoen Anonieme Alcoholisten. Aldinea – Bel Ten einde een rechtszekerheid op te bouwen werd er in 1971 een vereniging zonder winstoogmerk opgericht: Algemeen Dienstbeheer van de Nederlandstalige AA in België (Aldinea - Bel) De statuten verschenen in het Belgisch Staatsblad AA wordt ook bijgestaan door niet alcoholisten beheerders A genoemd die zich onbaatzuchtig inzetten om mee de boodschap van AA uit te dragen en de eenheid in AA te bewaren.

Hoe AA bereiken We zijn telefonisch bereikbaar: 24 uur per dag, zeven op zeven! bel: 03 239 14 15 of mail: info@aavlaanderen.org Tijdens de kantooruren kunt u terecht bij onze bediende Michèle. Buiten de kantooruren wordt de telefoon doorgeschakeld naar AA-leden die dag en nacht vrijwillig hun medewerking verlenen. Deze AA-ers vragen aan de hulpzoekende die een oproep doet, of hij/zij graag een bezoekje krijgt van AA-leden vooraleer de stap naar AA te zetten als eerste kennismaking en om de drempel te verlagen. Indien dit bezoek niet hoeft, geeft men de adressen door van de AA vergaderingen in zijn of haar buurt of men probeert telefonische afspraken te maken. Indien de plaats van de AA groep niet gemakkelijk te bereiken is met het openbaar vervoer of men kan er door de één of andere reden niet geraken, is er de mogelijkheid onderlinge afspraken te maken onder de AA-ers zodat iedereen ter plaatse geraakt. AA-ers beseffen heel goed dat zij hun tevreden nuchterheid - dag per dag - enkel kunnen behouden wanneer zij ook deze boodschap van kracht en hoop blijven doorgeven aan een hulpzoekende.Zo buigen ze hun verleden om tot een kracht.

Hoe werkt een AA vergadering Elke AA’er komt vrijwillig naar een AA vergadering. We spreken elkaar aan met de voornaam en we respecteren de anonimiteit van elkaar. De voorzitter van een AA vergadering is ook een vrijwillige AA’er die gekozen wordt door de groep . De meeste groepen kiezen elke 3 of 6 maanden een nieuwe voorzitter.  Aan nieuwkomers wordt veel aandacht besteed. Er worden tips uitgewisseld om dat eerste glas alcohol te weerstaan. Men krijgt ook telefoon nummers van AA’ers die men dag en nacht kan bereiken om hun bij te staan in moeilijkere momenten. De ‘dag per dag’ methode is ook belangrijk in AA. De leuze is wat er ook moge gebeuren, vandaag drinken we geen alcohol. Morgen is een andere dag. De leidraad van een AA vergadering is gebaseerd op het 12 stappen programma van AA die wereldwijd gebruikt wordt. Onder de benoeming van het Minnesota model wordt het 12-stappenprogramma ook in de meeste landen gebruikt en erkend in de reguliere verslavingszorg : Nederland , Engeland , Amerika , Zwitserland , Zuid-Afrika , ..

De 12 Stappen van AA Vanuit een ziektevisie op alcoholisme hanteren de Anonieme Alcoholisten(AA ) een stappenbenadering waarbij de nadruk op abstinentie en revalidatie liggen: Allereerst (STAP 1-3) aanvaardt de verslaafde dat hij geen controle heeft over zijn alcoholisme en dat herstel vertrouwen in hulp van buitenaf impliceert. Vervolgens (STAP 4-6) wordt een inventarisatie gemaakt van de gevolgen van het alcoholmisbruik, waardoor het bewustzijn van de problematiek en de nood aan verandering groeit. In een derde fase (STAP 7-9) worden deze veranderingen daadwerkelijk doorgevoerd. Om ten slotte ( STAP 10-12) deze houding te integreren in de levenshouding met het oog op het behoud van verworven herstel. 

OPENBARE INFORMATIE Informatievergaderingen, aangevraagd door derden, en door AA-sprekers gehouden, vinden plaats:  in scholen en ziekenhuizen bij dokters, verenigingen en politie­centra en bij ieder die erom verzoekt, vooral gaat het om personen die beroepshalve betrokken zijn bij het probleem van het alcoholisme. Hiervoor kunnen de DVD’s van AA gebruikt worden:  Jonge mensen in AA, Who Me?  The Road back. Verder worden er acties op touw gezet met: artikels in dag- en weekbladen interviews en een spot voor radio’s en TV medewerking aan bedrijfscampagnes rond veiligheid en verslaving speciale aandacht voor de “Week van het Alcoholisme” medewerking aan zelfhulpbeurzen en tentoonstellingen. Voor deze activiteiten beschikt het COI  (comité openbare informatie) over kleine geluidsbandjes, die gratis aan de radio’s ter beschikking gesteld worden, een infostand om op te stellen in inkomhallen en op beurzen en folders naar bepaalde doelgroepen toe. Het COI kan een korte spot aanleveren voor TV of andere 'beeldmedia'. COI – documentatie AA : Brochures die kunnen bedeeld worden ter kennismaking: AA in een oogopslag Beknopte Gids voor AA Alcoholisme: een probleem in de onderneming? TE JONG? Een boodschap aan tieners AA en de medische beroepen Ooit doorgezakt, te vaak? Affiches met vraagteken :  voor de huisdokter

Al-Anon familie groepen: voor familie en vrienden van alcoholisten Omgaan met het drankprobleem van een ander. Al-Anon / Alateen - Vlaanderen Helenalei 24 - gelijkvloers 2018 Antwerpen Tel: 03 218 50 56 www.al-anonvl.be

SAMENWERKING ZORGPAD ALCOHOL / AA Wij verlenen graag onze volledige medewerking aan het zorgpad alcohol. In AA zijn wij ook overtuigd van de verschillende fases in een drankprobleem. Dit werd in het zorgpad alcohol deskundig aangeduid door de scores. Wij zien zeker onze mogelijkheden tot medewerking in die verschillende fases. Enerzijds als ervaringsdeskundigen om mee te helpen bij vroeg detectie van een alcoholprobleem. Het logo in gedachte, hier is het 5 voor 12. Anderzijds in de nazorg om personen met een drankprobleem naar een AA vergadering te begeleiden. Hier is het 1 voor 12. Volgens de traditie van AA is deze medewerking kosteloos.