DOR en dementienetwerken de kunst van SAMEN werken aan een dementievriendelijke gemeenschap wies arts, stichting zet Mijn naam is wies arts. Ik ben werkzaam als programmanager bij Zet , een provinciale maatschappelijk adviesbueau. Wij houden ons al ruim 20 jaar bezig met alle innovatie op het terrein van dementie Ik zal ingaan op de condities waaronder mensen met dementie (langer thuis) kunnen blijven wonen alleen of in groepsverband . Ik zal niet zozeer ingaan op allerlei zorg en andere voorzieningen, want daar kunnen we al een middag mee vullen maar ik ga in op andere aspecten en kijk met een andere bril is nl naar een dementievriendelijke samenleving Hoe kun je er nou voor zorgen dat mensen met dementie en hun naasten prettig, gezond en veilig thuis kunnen (blijven) wonen, met kwaliteit van leven. We richten ons nu op mensen met dementie maar eigenlijk hebben we het over alle kwetsbare ouderen, die om wat voor reden dan ook ondersteuning nodig hebben: beperking, eenzaamheid, 1

Herkenbaar? Wie heeft zelf met dementie te maken? Dit filmpje zegt op zich al heel veel Wat doet die persoon raar Mensen kijken weg: ik weet niet wat ik moet doen: handelingsverlegenheid Mensen hebben geen kennis: ik weet niet hoe ik u kan helpen; aaanbodschaamte Stel je voor DAT ik reageer, wat word er dan van mij gevraagd Allemaal zaken die aangeven dat we niet als vanzelfsprekend omgaan met medemensen die het net effe niet weten om wat voor reden dan ook 2

De kunst van samenwerken Bewustwording heel belangrijk Scholing en training heel belangrijk Maar er moet meer gebeuren…….. Dementievriendelijke gemeenschap op lokaal niveau

Dementie in cijfers Wereldwijd: 47 miljoen 1/5 van de 80+: dementie 3 mantelzorgers op 1 persoon met dementie Dementie is een sluipende, niet te genezen ziekte met een progressief verloop. Dementie behoort samen met angst en depressie tot de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij ouderen boven de 60 jaar. De twee meest voorkomende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer (70%) en vasculaire dementie (15%). De gemiddelde levensverwachting na de diagnose dementie is ongeveer 8 jaar. 10 jaar of langer is echter geen uitzondering. Door de hogere levensverwachting van de bevolking in Nederland neemt de ziekteduur bij dementie nog steeds toe. Elke 20 jaar verdubbelt het aantal nieuwe gevallen Het is de grootste volksziekte van de 21e eeuw, aldus RIVM (Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) : als hart en vaatziekte en kanker overleven gaan we dood aan de gevolgen dementie 3 mantelzorgers op 1 persoon met dementie: elke persoon met dementie heeft te maken met drie mantelzorgers. Dus als kijken naar de aantallen dan mogen we dat vermenigvuldigen met drie! 4

Waarom dit thema? Drastische toename van aantal mensen met dementie 2018 2020 2050 Totale groep 18.000 26.000 39.000 index 100 144 216 2,4 miljoen inwoners Brabant 5

Redenen Ongekende transformatie van zorgsysteem: transitie van AWBZ naar Wmo, bezuinigingen en langer thuiswonen 80% zal in de wijk wonen, nu is dat 70% Burger, familie en mantelzorg zullen steeds meer zorg moeten leveren. Hoe? Wat kan de omgeving betekenen? Nou die aantallen zijn niet alleen het probleem maar er zijn een aantal redenen waarom we iets voor mensen met dementie moeten doen Er vindt een ongekende transformatie plaats van ons zorgsysteem; per 1 januari waren er drie transities en 1 ervan was de transitie van AWBZ naar de wmo. De gedachtengang is dat we allemaal thuis zullen wonen. Deze transitie ging ook gepaard met bezuinigingen Op dit moment wonen 70% van de mensen met dementie gewoon in de wijk en dat aantal zal groeien naar 80 % * In het beleid wordt er een groter beroep gedaan op het eigen netwerk; mantelzorg, familie, burgers zullen steeds meer zorg moeten leveren en de vraag is hoe dat moet gebeuren. 60% van alle hulp die mensen met dementie ontvangen wordt verleend door familieleden, vooral gezinsleden. Mantelzorgers dus! Zonder hen zou de zorg voor mensen met dementie en dus thuis (kunnen blijven) wonen niet mogelijk zijn. 44% van de thuiswonende mensen met dementie zijn alleenstaand , een groot probleem 6

Tips uit Dementie en Openbare ruimte Begrip en kennis over dementie en inclusie net zo belangrijk als fysieke aanpassingen (filmpje) Doe het samen; meerdere perspectieven Begin klein, denk groot. Zorg voor borging in beleid, uitvoering en samenleving Nou die aantallen zijn niet alleen het probleem maar er zijn een aantal redenen waarom we iets voor mensen met dementie moeten doen Er vindt een ongekende transformatie plaats van ons zorgsysteem; per 1 januari waren er drie transities en 1 ervan was de transitie van AWBZ naar de wmo. De gedachtengang is dat we allemaal thuis zullen wonen. Deze transitie ging ook gepaard met bezuinigingen Op dit moment wonen 70% van de mensen met dementie gewoon in de wijk en dat aantal zal groeien naar 80 % * In het beleid wordt er een groter beroep gedaan op het eigen netwerk; mantelzorg, familie, burgers zullen steeds meer zorg moeten leveren en de vraag is hoe dat moet gebeuren. 60% van alle hulp die mensen met dementie ontvangen wordt verleend door familieleden, vooral gezinsleden. Mantelzorgers dus! Zonder hen zou de zorg voor mensen met dementie en dus thuis (kunnen blijven) wonen niet mogelijk zijn. 44% van de thuiswonende mensen met dementie zijn alleenstaand , een groot probleem 7

Dementievriendelijke gemeenschap Wat is dat? Een samenleving waarin mensen ontspannen met elkaar omgaan en waarin er volop plaats is voor mensen die ‘anders’ zijn. Een ‘dementievriendelijke’ gemeente is een ‘mensvriendelijke’ gemeente. Een dementievriendelijke gemeente is een gemeente (gemeenschap), die erin slaagt kwetsbare burgers met dementie zorg te bieden en een plek in de samenleving te laten behouden. Waar moet u dan aan denken? Stel dat Piet lid is van Boekel Sport en dat bv Piet elke zondag langs de lijn staat bij de voetbalwedstrijd van zijn kleinzoon; waarom zou dat niet meer kunnen als hij de diagnose dementie krijgt? Er rust een groot taboe op dementie: enerzijds isoleren mensen zichzelf door schaamte of anderzijds worden geïsoleerd omdat de omgeving je afschrijft; men denkt bij dementie vaak aan de laatste fase van deze ziekte. We denken dat de meeste mensen met dementie in een verzorgingshuis woont maar dat klopt niet: 70% woont gewoon in de wijk net als u en ik! Burgers met dementie een plek in de samenleving laten behouden 8

Wat doet een DVG? Doe het samen: netwerk vormen Werken aan 10 doelstellingen Eigen actieprogramma Enkele voorbeelden van lokale dementievriendelijke activiteiten Elke gemeente stelt, met ondersteuning vanuit medewerker PGraad/Zet lokaal Netwerk DVG eigen actieprogramma, gericht op de bekende tien doelstellingen Per gemeente kan dit actieprogramma verschillen Laat ik voorop stellen dat geen blauwdruk is voor een dementievriendelijke gemeente; maar we zien wel dezelfde zaken terug We zijn in Brabant gestart met 4 gemeenten als koplopergemeenten: Oisterwijk, Bladel, Steenbergen en Waalwijk. 4 jaar geleden zijn zij begonnen met het dementievriendelijk maken van hun gemeente. Samen met onze Belgische samenwerkingspartner Expertise Centrum Dementie Vlaanderen en Tandem die 4 koplopers in België begeleiden: Turnhout, Geel, Mol en Herenthals De koplopers hebben allemaal lokaal een eigen netwerk van partijen gevormd en in elke gemeente wordt gewerkt aan 10 doelstellingen waar ik straks iets over zal vertellen, Elk netwerk stelt zijn eigen actieprogramma op, gericht op die tien doelstellingen Deze koplopergemeente werden door Stichting Zet begeleid en ondersteund en in België door ECD en Tandem 9

Woning- bouw- corporatie LOKALE SAMENWERKING DEMENTIEVRIENDELIJK LOKAAL NETWERK DVG Gemeente Alzheimer -afdeling Kerk Biblio- theek Ouderen- bond Onderwijs Welzijn Zorg Horeca Cultuur Sport Vereni- gingen Politie Bank Notaris Woning- bouw- corporatie Nou wat gebeurt er dan in die gemeenten? In al die brabantse gemeenten vormen we met een diversiteit van partijen een lokaal netwerk dat aan de slag wil gaan met een tiental doelstellingen. Daar vertel ik zo iets over wie zit er allemaal in zo’n lokaal netwerk? Dat zijn diverse partijen: winkeliers, verenigingen, ouderenbonden, vertegenwoordigers van alzheimerafdelingen, banken, politie, woningcorporaties en zorg en welzijnsorganisaties, kerk , biibliotheek 10

Tien doelstellingen De beweging richt zich op : 1. Naar een andere beeldvorming Weg met het taboe! 2. Naar meer kennis Inzicht biedt uitzicht 3. Naar een betere integratie Mensen met dementie tellen mee 4. Naar meer ontmoetingen Samen 5. Naar betere contacten tussen generaties Voor jong en oud 6. Naar meer welzijn Warme zorg 7. Naar meer autonomie Burgers zoals u en ik 8. Naar lagere drempels Iedereen welkom! 9. Naar een veiligere samenleving Veilig thuis! 10. Naar de mobilisatie van een hele gemeente Gemeente-breed 11

Voorbeelden Ik zal starten met een aantal voorbeelden van acties: In Oisterwijk bv is een lokale Rabobank betrokken bij het netwerk; zij hebben het dementievriendelijk bankieren ontwikkeld; zij hebben bijvoorbeeld hun personeel geschoold om mensen met dementie die in de bank komen beter van dienst te kunnen zijn zodat mensen met dementie hun weg weten te vinden in de bank. De tweede foto is een waaier in België is ontwikkeld; de zgn dementiewijzer: er staan tips op hoe om te gaan met mensen met dementie en waar kun je terecht voor vragen en De derde foto is een foto van de EHBD-rugzak : eerste hulp bij dementie die in Geel is ontwikkeld samen met de bibliotheek. Hierin zit allerlei informatiemateriaal (voor jong en oud) ; boekjes folders, films, tips die mensen drie weken lang kunnen lenen 12

Taboe doorbreken; begrip en kennis In verschillende gemeenten wordt gewerkt aan het taboe doorbreken: In Bladel , een van onze koplopers is heeft een uitermate geslaagde actie uitgevoerd. Zij hebben posters gemaakt op basis van kunstwerken van beeldend kunstenaars, afkomstig uit Bladel, Zij kregen zelf te maken met dementie en hun werk toont een persoonlijk beeld van de aandoening. Bedoeling van dit posterproject was het doorbreken van taboes rond dementie en het thema bespreekbaar maken. Winkeliers hebben enthousiast meegewerkt door de posters op te hangen. 13

Begin klein en denk groot: BRABANT DEMENTIEVRIENDELIJK 2020 AMBITIE VAN DIT MEERJARIG PROGRAMMA ALLE BRABANTSE GEMEENTEN DOEN MEE AAN DE BEWEGING BRABANT DEMENTIEVRIENDELIJK 2020   GEZAMENLIJK AMBITIE VAN EEN AANTAL PARTIJEN OM BRABANT DEMENTIEVRIENDELIJK NA 2020 ZELFSTANDIG TE CONTINUEREN (doe het samen) Voor ons houdt het met de campagnes en trainingen niet op. Zoals ik al eerder aangaf zijn we niet voor niets 6 jaar geleden gestart met dementievriendelijk. Dementievriendelijk is voor ons meer dan een eerste bewustwording. De landelijk campagne is hartstikke goed maar er moet meer gebeuren. Dat heeft onze provincie ook gezien en zo hebben we hier in Noord Brabant een programma waarbij we alle Brabantse gemeenten willen motiveren om mee te doen aan de beweging om dementievriendelijk te worden. En een andere ambitie is om deze beweging volhoudbaar te maken en na 2020 door te kunnen zetten Voor degene die geïnteresseerd is in het totale programma Stuur ons even een mailtje dan krijgt u het programma gemaild. 14

16

gooi de steen in de vijver Aantal vragen Dementie is een sluipende, niet te genezen ziekte met een progressief verloop. Dementie behoort samen met angst en depressie tot de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij ouderen boven de 60 jaar. De twee meest voorkomende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer (70%) en vasculaire dementie (15%). De gemiddelde levensverwachting na de diagnose dementie is ongeveer 8 jaar. 10 jaar of langer is echter geen uitzondering. Door de hogere levensverwachting van de bevolking in Nederland neemt de ziekteduur bij dementie nog steeds toe. Elke 20 jaar verdubbelt het aantal nieuwe gevallen Het is de grootste volksziekte van de 21e eeuw, aldus RIVM (Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) : als hart en vaatziekte en kanker overleven gaan we dood aan de gevolgen dementie 3 mantelzorgers op 1 persoon met dementie: elke persoon met dementie heeft te maken met drie mantelzorgers. Dus als kijken naar de aantallen dan mogen we dat vermenigvuldigen met drie! 17

Meer informatie? www.dementievriendelijk.nl info@dementievriendelijk.nl Twitter: @Pgraad LinkedIn: Dementievriendelijk Brabant 18