Groepsrollen en groepsfases LWT 16 Groepsdynamica Groepsrollen en groepsfases

Bron training: Engelen, R Bron training: Engelen, R. van (2014) Grip op de groep De Viermaster in papendrecht Inhollanddocent Omschrijving: Ieder kind gun je een postieve groep Als voorbereiding is het aan te raden te kijken naar film op Youtube: De Japanse Levenslessen Doel: In dit college meer zicht op groepsdynamica en rollen in je groep. Plus handvatten voor de leerkracht om invloed uit te oefenen op het vormen van een positieve groep.

Grip op de groep Met dit boek voor het eerst in basisschool brug tussen theorie en praktijk. Leerkracht staat model, let op je eigen gedrag. Het komt aan op de eerste weken!!

Wat is een groep? Kenmerken: Relaties, leden eigen groep vaak positiever beoordeeld. Rollen wie neemt de initiatieven, wie zorgt, wie volgt? Groepsnormen, gedragsregels van de groep bepalen de sfeer.

Wat is een groep? Met zijn tweeën zie je al een rolverdeling, waar beiden zich aan aanpassen.

In welke behoeften voorziet jouw klas voor je leerling? Groepen vervullen een belangrijke rol in vervullen menselijk behoeften: Zekerheid in rollen, en vaste normen. Normen later dus onveranderlijk. Sociale acceptatie, erbij horen. Waardering van anderen, je zinvol voelen. Pas als de groep deze lagen voorziet, dan naar laag 5, het leren op school.

Positieve groep Er zijn gradaties tussen de positieve groep en de negatieve groep.

Rollen in een positieve groep

Positieve rollen, leidingevenden. Gezagsdrager: vaak niet de meest opvallende figuur. Niet de grootste mond. Wat hij zegt wordt wel meteen opgepakt door groep. Bewaakt groepsdoel. Wil een kind tegen groepsdoel in handelen, dan grijpt de gezagsdrager in. Hij is gezagsdrager, zolang hij zich houdt aan het groepsdoel. Anders wordt hij afgezet.

Positieve rollen, leidinggevenden. Organisator: Regelt alles. Duidelijk aanwezig. Verdeelt taken. Geeft feitelijk de directe leiding aan de groep. Niet beklemmend of dwingend. Je ziet ze meteen bij samenwerkingsopdrachten, hij delegeert en controleert. De uitdaging is om de gezagsdrager achter de organisator te ontdekken.

Positieve rollen, leidinggevenden. Sociaal werker: bewaakt het welzijn van de mensen in de groep. Voelt iemand zich niet goed in de groep, dan schiet de sociaal werker te hulp. Bewaakt goede sfeer. Troost een verdrietig kind (appelant) en vraagt aandacht voor probleem van dit kind.

Overige rollen positieve groep Verkenners: nemen initiatieven, nadat zij hebben vernomen wat de bedoeling is van een opdracht. Verkenners zijn concurrenten van organisatoren. Als organisator foutje maakt, dan kan sterke verkenner zijn positie over.

Overige rollen positieve groep Volgers: doen trouw wat er van hen gevraagd wordt. Loyaal aan organisator. Organisator koestert zijn volgers, want hij is afhankelijk van hun loyaliteit.

Overige rollen positieve groep Appelant: laagste in hiërarchie. Onmisbaar voor goede sfeer in groep. Men buigt zich allen over dit hulpvragende of verdrietige groepslid. Doet beroep op (appelleert aan) groepsverantwoordelijkheid en zorgt ervoor dat groepsgevoel versterkt wordt. Hoe meer hulp de appellant nodig heeft, hoe beter voor de groep. Met zijn allen voor één!

Overige rollen positieve groep Joker: essentiële rol. Maakt grappen, niet ten koste van anderen. Relativerende opmerkingen. Doorbreekt spanning. Voorkomt dat dingen uit de hand lopen. Leerkracht dient niet boos te worden op joker. Het kind dat aan het begin van het jaar grappig is, krijgt al gauw voor het hele jaar de rol van joker toebedeeld.

Gevolgen van een positieve groep Hoog leerrendement Kinderen komen met plezier naar school Conflicten worden opgelost en hebben geen blijvend effect Geen pestgedrag Ontwikkeling van positieve zelfbeelden Allerlei activerende werkvormen zijn in te zetten

Negatieve groep

Negatieve groep Kenmerken: Strijd om doel: geen gesprek over waarden gehad, geen gezamenlijke positieve normen gevonden, leider geeft negatief doel aan om groep samen te houden. Geen respect voor elkaar: men komt niet verder dan TWEEDE laag van Maslow

Rollen in een negatieve groep voor het hele jaar voor het hele jaar

Negatieve rollen, enige leidinggevende. Dictator: geniet geen door de groep erkend gezag (zoals gezagsdrager), maar houdt de groep bij elkaar met negatieve doelen. Hij zorgt er nadrukkelijk voor dat een ander het slachtoffer is, zo heeft de groep een gezamenlijk doelwit. Let op: keur als leerkracht het gedrag van dictator niet openlijk af, je vergroot daarmee het negatieve zelfbeeld, waardoor de dictator nog harder gaat pesten. En je bevestigt zijn rol.

Overige negatieve rollen. Intriganten en meelopers: Intriganten zijn concurrenten van dictator en vallen hem continu aan. Dictator geniet namelijk geen natuurlijk leiderschap en moet dit steeds bevechten. Intriganten proberen onder de rest van de klas (de meelopers), zovéél mogelijk aanhangers te verwerven. Dan kunnen ze tot dictator worden gekozen. Meelopers wanen zich veilig, zolang ze de dictator steunen. Ze worden dan zelf geen doelwit.

Laatste negatieve rol. De zondebok: zolang de meelopers de dictator ondersteunen, zullen zij niet verlaagd worden tot de laagste rol in de groep, de zondebok. De zondebok wordt continu gepest en geeft onbedoeld de groep daardoor zijn kracht. Door als meeloper mee te pesten, loop je zelf geen risico. Belangrijke rollen ontbreken: gezagsdrager ontbreekt, de sociale werker durft zijn nuttige werk niet doen, geen joker om de lucht te klaren.

Pesten is een groepsziekte Als het gepeste kind namelijk uit de klas wordt geplaatst, dan…… …..wordt er een nieuw kind gekozen om te pesten

Pesten is een groepsziekte In negatieve groep doe je het nooit goed! Leerkracht keurt je gedrag af: negatief zelfbeeld. Dit laat men weer uit op zondebok! Zondebok krijgt steun van leerkracht/ouders, maar dat is schijnveiligheid. Steun zondebok niet openlijk!

Gevolgen van een negatieve groep Pesten, ruzie’s. Ordeproblemen Slechte prestaties Ontwikkeling negatieve zelfbeelden Samenwerken niet mogelijk Actief leren moet omzichtig worden ingezet

Fases in de groepsvorming Na de zomervakantie van 6 weken geldt de groep weer als nieuw of wanneer er een kind in de groep bijkomt/weggaat. Forming, 2 weken, verkennen, rustig, wat kan wel/niet, men bekijkt elkaar. Leerkracht denkt dat groep voorbeeldig is. Storming, 2 weken, pikorde vaststellen, groepsproces van onrust hoort hierbij. Leerkracht mag niet overreageren, ieder kind wil ruimte voor eigen persoonlijkheid, botsingen. Dictator moet op tijd gecorrigeerd worden door de GROEP. Leerkracht hoort nooit bij de groep, zeg dus niet: WIJ gaan deze regel hanteren, maar steeds JULLIE hebben samen afgesproken dat jullie zo (niet) met elkaar omgaan.

Fases in de groepsvorming Norming, 2 weken, groepsregels vaststellen, door leider bepaald, door groep laten benoemen van positieve normen. Performing, rest van jaar, normen niet meer te veranderen! Termination in groep 8. Je kunt invloed uitoefenen in de eerste 6 weken, daarna NIET meer.

Beinvloeden van groepsnormen in eerste 6 weken: Leerkracht toont zich democratisch. Open praten over gewenst gedrag. Stel de juiste vragen aan positieve leiders! Zeg geen WIJ, maar JULLIE, laat kinderen hun eigen genoemde regels noemen en opschrijven. Refereer steeds aan die afspraken! “Jullie hadden toch afgesproken dat….”

Waarden en normen in veilig pedagogisch klimaat. Iedereen voelt zich veilig in de groep We respecteren elkaar We communiceren positief met elkaar We werken samen en helpen elkaar Japanse Levensles: We zijn medeverantwoordelijk voor elkaars geluksgevoel.

Jong gedaan, oud geleerd. In de onderbouw krijgen kinderen positieve normen mee (gevolg: positieve groep in de onderbouw) Deze normen zijn een basis waar de leerlingen in de bovenbouw op terug kunnen vallen – m.a.w.: hoe meer aandacht er aan positieve waarden en normen wordt gegeven in de onderbouw, hoe groter de kans op positieve groepen in de bovenbouw.

Lessen en oefeningen om de groep bewust positief te beïnvloeden te vinden op: http://www.gripopdegroep.nl/ Geschikt voor eerste 6 weken van het schooljaar. Alle gewenste normen worden behandeld. Leiders zullen zich committeren aan de door de groep benoemde doelen.

Doorlopen LWT Wat moet je doen? Observeren groepsgedrag leerlingen en maken kort observatieverslag Invullen en analyseren Checklist rolherkenning en QuickScan positieve of negatieve groep Bespreken van bevindingen met praktijkbegeleider a.d.h.v. bovenstaande opdrachten Verslag afronden met wat gesprek met praktijkbegeleider heet opgeleverd. Verslag LWT opnemen in praktijkdossier

Alle kinderen verdienen het om met plezier naar school te komen! Ik wens je veel Grip op je groep!