Toezicht op governance Toezichtfestival 2019 De Autoriteit woningcorporaties is nog een jonge inspectie. Opgericht in 2015. De Aw houdt toezicht op zo’n 300 corporaties, die gezamenlijk een kleine 2,5 miljoen woningen beheren en verhuren aan mensen met een beperkt inkomen. De Aw houdt toezicht op: Rechtmatigheid Governance en integriteit Behoud van financiële continuïteit Bescherming maatschappelijk bestemd vermogen Solvabiliteit en liquiditeit Kwaliteit risicomanagement en financieel beheer Compensatie De Aw is een fusie organisatie die is opgehangen binnen de Inspectie Leefomgeving en Transport. Er werken ongeveer 70 mensen. Ik ben geen toezichthouder, maar werk bij de afdeling Informatie en programmeren. De corporaties leveren veel gegevens aan en daar maken wij toezicht informatie van. Daarnaast ben ik betrokken bij de doorontwikkeling van ons toezicht op governance en de toets Geschiktheid en Betrouwbaarheid. Toezicht op governance Uitgangspunten van toezicht Selectief (bijdragen aan herstel van vertrouwen) Effectief: kwaliteit en acceptatie, leidend tot gedragsverandering Reflectief: in gesprek blijven met RvB/RvC, spiegel voorhouden. Autoriteit woningcorporaties James Volkert

Toezicht op governance is niet uit de lucht komen vallen Toezicht op governance is niet uit de lucht komen vallen. In het laatste decennium van de vorige eeuw en aan het begin van deze eeuw, hebben zich een fors aantal incidenten voorgedaan. Na de val van Vestia, was er sprake van een sector in crisis. In 2013 is een parlementaire enquête commissie in het leven geroepen en die heeft bovengenoemde ‘incidenten’ onderzocht.

Parlementaire Enquête Commissie Woningcorporaties, intern toezicht “Raden van commissarissen blijken vaak niet professioneel, deskundig en kritisch genoeg. Rekrutering van interne toezichthouders vindt regelmatig plaats via het de vrienden- en kennissenkring van de bestuurders, waarbij het zorgen voor diversiteit in de samenstelling van ondergeschikt belang is.“ “Ook in de door de commissie onderzochte casussen komt naar voren dat de interne governance binnen corporaties onvoldoende is om incidenten te voorkomen. Er zijn onvoldoende checks-and-balances.” “De raad van commissarissen treedt in bijna alle gevallen te laat – of in het geheel niet – corrigerend op. Het valt op dat de directeur-bestuurder vaak lang in functie is. Bij een aantal casussen hebben sommige commissarissen ook een opvallend lange zittingsduur. Bij interne toezichthouders is bovendien in enkele gevallen sprake van onvoldoende onafhankelijkheid of belangenverstrengeling.” Enkele quotes van de enquête commissie over het intern toezicht. In hun eindrapport doet de commissie de volgende aanbevelingen: Heldere Grenzen te stellen De Governance te versterken Het Geld meer te beteugelen Het Gedrag te veranderen. Vrijwel alle aanbevelingen van de enquête commissie zijn in de Woningwet 2015 overgenomen. Een wet die zijn best doet om alle ‘incidenten’ uit het verleden in de toekomst te voorkomen. Een wet die gebaseerd is op wantrouwen. Stelling: de meeste debacles in de sector zijn terug te voeren op een ontoereikend functionerende governance. De eerder genoemde incidenten was voor de corporatiesector aanleiding voor herbezinning. Niet langer vastgoedontwikkelaar, maar terug naar de kerntaak: bouwen en verhuren voor doelgroep.

Verhouding Aw en bestuursorganen De Aw heeft op twee momenten contact met het intern toezicht: Bij de Geschiktheid en Betrouwbaarheid toets voor (her)benoeming bestuurders en commissarissen. De GenB toets kan gezien worden als een middel om het ‘bestuurlijk vermogen’ te versterken. Bij een governance inspectie. Hierbij kijken we naar het ‘bestuurlijk gedrag’: de samenstelling van en de groepsdynamiek in de boardroom. Vanaf de oprichting stelt de Aw governance centraal. Goede Governance als waarborgfunctie voor: Integer handelen Compliant handelen Bescherming maatschappelijke middelen Goede risico inschatting Effectieve en efficiënte inzet van deze middelen Behoud van financiële continuïteit Wat betekent dit uitgangspunt: Intensieve relatie met intern toezicht Meer nadruk op gedrag en cultuur Ontwikkelen competenties medewerkers Aw (start leertraject) Toezien op open normen: aanspreken op gedrag en waarden

Organisatie corporatie Focus op: Aandachtspunten onderzoek governance Verhouding RvC – RvB Gezonde dynamiek Proportionele tegenkracht Bemoeienis RvC passend bij situatie Rollen RvC: toezichthouder, klankbord, netwerk, werkgever Informatiesymmetrie RvC Proactief Voldoende diversiteit en competent Zelfkritisch en bewust van gevaar van biases Onafhankelijkheid, geen belangenverstrengeling Oog voor belangen van stakeholders RvB Leiderschap en competent Maatschappelijke sensitiviteit Balans daadkracht en luisteren Sober, risicobewust en verantwoord gedrag Tegenkracht op RvB en/of MT niveau Organisatie corporatie Managementsysteem dekt kernprocessen Lerende organisatie en zelfkritische houding Controller onafhankelijk Open cultuur Vereiste competenties op de juiste posities Integriteit Integriteitscode en klokkenluidersregeling Vertrouwenspersoon Verantwoording over meldingen integriteitsschendingen Nevenfuncties bestuur en toezicht openbaar In 2017 hebben we een beoordelingskader opgesteld waarbij we kijken naar: De verhouding tussen de RvC en het bestuur. Tijdens governance inspecties proberen we een beeld te krijgen van de ‘boardroom dynamics’ Zoomen we in op de samenstelling en werking van de RvC En de werking van het bestuur Vervolgens betrekken we de organisatie van de corporatie erbij. In het bijzonder hebben we aandacht voor de positionering van de controller. Is deze voldoende onafhankelijk van het bestuur? Kan hij/zij direct in contact treden met de RvC? Bij dit alles veel aandacht voor integriteit In de woorden van Meike Bokhorst zie de Aw toe op: Bestuurlijk vermogen (Geschiktheid en Betrouwbaarheidstoets en integriteit) Bestuurlijk gedrag (samenstellen van en groepsdynamiek in de boardroom, meldplicht van de RvC) Goed bestuur / governance (toezicht op governance, financiële continuïteit, checks-and-balances, stakeholdermanagement) Governance Inspectie: Vooronderzoek op basis van documenten (notulen RvC, samenstelling RvC, rooster van aftreden, zelfevaluatie, etc.) Gesprek met bestuurder en RvC Doel: voorkomen alleen te sturen/vertrouwen op een papieren werkelijkheid.

Wat wil de Aw bereiken Op basis van de eerste ronde governance inspecties, afgerond in 2018, zal het niet verbazen dat de meest voorkomende score betrekking heeft op het minimumniveau “corporatie voldoet aan de criteria zonder uitschieters”. Door de resultaten van de governance inspecties terug te leggen bij bestuur en RvC, beoogd de Aw een spiegel voor te leggen. Zodat de corporatie zelf aan de slag kan om verbeteringen door te voeren. Met deze aanpak hoopt de Aw bij te dragen aan het concept van een lerende sector.