DCO Gezondheidsvaardigheden Janneke Luiken

Beweegzorg in de wijk Dhr Beweegzorg in de wijk Dhr. Weert woont in de wijk Zuilen in Noordwest Utrecht. Mensen uit de wijken Zuidwest, Noordwest, Overvecht en Binnenstad hebben vaker dan gemiddeld met een stapeling van gezondheidsproblemen of gezondheidsrisico’s te maken. Dit heeft voor een groot deel te maken met het niveau van geletterdheid / gezondheidsvaardigheden van de bewoners. Zie voor illustratie van verschillen in gezondheid per wijk het filmpje van 2 huisartsen in 2 totaal verschillende wijken: https://nos.nl/artikel/2202324-werken-als-huisarts-in-een-wijk-met-170-nationaliteiten-is-zwaar.html

In dit DCO Gezondheidsvaardigheden Wat betekent het om laaggeletterd te zijn? 2. Wat is de relatie tussen laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden? 3. Betekenis health-literacy = gezondheidsvaardigheden - Feiten/cijfers m.b.t. geletterdheid & gezondheidsvaardigheden Gevolgen van lage gezondheidsvaardigheden Hoe herken je lage gezondheidsvaardigheden? Hoe pas je je communicatie erop aan? - 8 aandachtspunten

Wat betekent het om laaggeletterd te zijn? 1. Ken jij mensen die laaggeletterd zijn? Wat zijn mogelijke oorzaken daarvan? 2. Wat kan het effect van laaggeletterdheid zijn op je gezondheid? Bekijk daartoe het filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=PM8OqjVpRt4 (2.14 min.) klik op de foto

Wat is de relatie tussen laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden? Wat zijn lage gezondheidsvaardigheden? Waar lopen mensen met lage gezondheidsvaardigheden tegenaan in de gezondheidszorg? Bekijk daartoe de interviews met 4 heren met lage gezondheidsvaardigheden en een medisch specialist (7.12 min): https://www.youtube.com/watch?v=E_RsiGdOhCM of Klik op het plaatje of engelstalige Film: http://HLS-EU In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen functionele,interactieve and kritische gezondheidsvaardigheden. Wordt het begrip ‘health literacy’ eng opgevat, dan wordt daarmee verwezen naar functionele geletterdheid: heeft een patiënt zodanige basisvaardigheden in lezen en schrijven dat hij of zij adequaat kan omgaan met informatie over ziekte, gezondheid en zorg?

Gezondheidsvaardigheden Definitie: Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen.

Componenten van Health Literacy: 1. Functionele HL (literacy, numeracy) lezen, schrijven en rekenen (geletterdheid) Zo voelt dat ongeveer: Fi uoy nac daer siht, tup ruoy tfel dnah no ruoy thgir redluohs dna esiar eht thgir dnah ni the ria. If you can read this, put your left hand on your right shoulder and raise the right hand in the air. Interactieve gezondheidsvaardigheden hebben betrekking op het vermogen om schriftelijke of mondelinge informatie te verkrijgen over ziekte en gezondheidszorg en om deze informatie toe te passen op de eigen situatie. Kritische gezondheidsvaardigheden gaan nog een stap verder: dit zijn de vaardigheden om gezondheidsinformatie kritisch te analyseren en deze te gebruiken om meer controle uit te oefenen over het eigen leven. Denk bijvoorbeeld aan het meten en interpreteren van glucosewaarden en de gevolgen hiervan voor het toedienen van insuline bij een diabetespatient. Deze indeling laat zien dat gezondheidsvaardigheden enerzijds samenhangen met lees- , schrijf- en rekenvaardigheden, maar tegelijkertijd veel meer inhouden. Een goede geletterdheid gaat niet automatisch samen met voldoende gezondheidsvaardigheden. Bovendien kan de situatie invloed hebben: mensen kunnen minder gezondheidsvaardig blijken in een stresssituatie, bijvoorbeeld als zij slecht nieuws krijgen. ‘Health literacy’ is dus een complex en dynamisch begrip.

Functionele (Laag)geletterdheid A1: zeer eenvoudige zinnen A2: korte eenvoudige gesprekken B1: iets uitgebreidere gesprekken B2: complexere gesprekken Uit: https://tekstmodel.nl/b1-schrijven/ C1: kan vrijwel alles bespreken C2: vloeiend Nederlands (op minimaal HBO-taalniveau) - 1/3 mensen met niveau A1-A2 heeft een migratie-achtergrond - 1e generatie Marokkaanse vrouwen: 90% analfabeet

2. Interactieve HL 3. Kritische HL HL gaat niet alleen om kunnen spreken, lezen, rekenen en schrijven maar ook…. 2. Interactieve HL De juiste vragen stellen in de juiste vorm Zelf op zoek gaan naar informatie Informatie toepassen op eigen leven 3. Kritische HL Kritisch analyseren van informatie Gebruik van informatie om meer controle op eigen leven uit te oefenen

5% van de hoger opgeleiden heeft lagere gezondheidsvaardigheden 4. Psychologische en sociale vaardigheden Motivatie, zelfdiscipline Zelfvertrouwen, vragen durven stellen

Hoe gezondheidsvaardig is Nederland. https://www. nivel Hoe gezondheidsvaardig is Nederland ? https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Gezondheidsvaardigheden_in_Nederland.pdf --> -verplichte stof In Nederland is 9,5% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder onvoldoende gezondheidsvaardig en 26,9% heeft beperkte gezondheidsvaardigheden  36,4 % van de volwassen Nederlanders is dus onvoldoende of beperkt gezondheidsvaardig (cijfers 2017). Dit betekent dus dat 3 tot 4 op de 10 volwassen Nederlanders beschikt over te weinig vaardigheden om informatie over gezondheid en gezondheidszorg voldoende te kunnen begrijpen en gebruiken voor het nemen van beslissingen ten aanzien van de eigen gezondheid en welzijn.

Mensen met lagere gezondheidsvaardigheden Weten minder goed wanneer ze iets zelf kunnen oplossen en wanneer ze naar een arts moeten gaan Bezoeken de huisarts en eerste hulp vaker Maken hogere kosten in de basisverzekering Kennen minder goed de weg in de zorg (ook letterlijk) Daardoor: Hogere mortaliteit, bijv. door lagere therapietrouw (Baker 2007) Hogere prevalentie chronische aandoeningen Groter zorggebruik (zelfrapportage)

Hoe herken je Lagere gezondheidsvaardigheden? Slecht afspraken nakomen of ‘no-show’ Slecht formuleren van vragen Slecht antwoord kunnen geven op vragen bijv. niet duidelijk kunnen aangeven waar hij last van heeft Moeite hebben met juist gebruiken van instructie / medicatie Moeite hebben met het invullen van formulieren Smoezen ------------------------------------------------- Zie ook hoe deze huisarts laaggeletterdheid herkent en erop inspeelt (3.08 min.) https://www.youtube.com/watch?v=q4Oy5yC90WA Of klik op het plaatje

Hoe bepaal je de digivaardigheid ? (E-health geschikt?) http://www.pharos.nl/documents/doc/quickscan_digitale_vaardigheden-pharos.pdf

Communicatie aanpassen, hoe doe je dat? Bekijk hoe deze huisarts in gesprek gaat met dhr. Alink die lage gezondheidsvaardigheden heeft/ laaggeletterd is. Hoe maakt zij een inschatting van zijn geletterdheid? Hoe houdt zij daar rekening mee? Noteer tenminste 5 aspecten. Welke tips zou je nog willen geven aan deze arts om de communicatie nog beter te laten zijn? https://www.youtube.com/watch?v=IxO4xZqSe7g (5.06 min.) Vb: Ruggegraat i.p.v. Wervelkolom, bloeddruk i.p.v. hypertensie, bewegen i.pvp mobiliseren, evenwicht i.p.v.p balans.

Communicatie aanpassen Onderzoek of er sprake is van laaggeletterdheid en normaliseer dit: - folder ondersteboven aanbieden - vragen of pt. hulp krijgt bij lezen folders of invullen van formulieren - vragen hoeveel jaar pt. naar school heeft kunnen gaan Normaliseren (1 op 9 mensen heeft moeite met lezen en schrijven) Erken en sluit aan bij de beleving : “Wat moet het voor u lastig zijn om...,“ ”Veel mensen hebben wel eens moeite met de taal die dokters gebruiken” 2. Pas non-verbaal gedrag aan: Maak oogcontact, warme begroeting, knik bevestigend, neem de tijd, praat langzaam 3. Achterhaal wat de patiënt al weet Vb. dr. House en COPD-patiënt ( eerste 33 sec.) https://www.youtube.com/watch?v=nvwR74XpKUM

4. Gebruik lekentaal Moeilijke woorden Alternatief? Anamnese Aard van de pijn Mobiliseren Wat is uw hulpvraag? Wat is uw beweegpatroon? Diabetes Obesitas U heeft overbelaste gewrichten Risicofactoren Nierinsufficiëntie Gesprek over wat er aan de hand is Hoe voelt de pijn? Bewegen Wat wilt u van mij weten? Waarom komt u naar mij toe? Hoeveel uur loopt of fietst u? Suikerziekte Overgewicht, te zwaar Uw botten in het lichaam moeten te veel gewicht dragen Wat ongezond is aan hoe je leeft, zoals roken of teveel en te vet eten Nieren zijn een soort fabriek in je lichaam die zorgen dat suikers uit het voedsel in je bloed komen en daarna in je spieren. Suikers zorgen ervoor dat je energie krijg. Deze fabriek werkt niet goed waardoor spieren te weinig energie krijgen of soms juist te veel. Opdracht, laat de studenten per tafel opschrijven hoe ze dit zouden verwoorden in makkelijkere taal. roosterweek D1

5. Verbale communicatie aanpassen Gebruik eenvoudige taal Een jonge moeder vertelt waarom dit belangrijk is. (11 min.) https://www.youtube.com/watch?v=ZD9ufQE_qFg Met voorbeeldfilmpjes: Uitleg geven start 3.50 Boodschap overbrengen start 5.40 Instructies geven start 7.50 Stimuleer vragen stellen start 9.00

6. Gebruik beeldmateriaal Afbeeldingen zorgen dat informatie beter wordt onthouden. Eenvoudig anatomisch beeldmateriaal vind je op: http://www.pharos.nl/documents/doc/begrijp-je-lichaam_volledigeversie.pdf Uitleg COPD Instrueer ook door: voor te doen, na te laten doen en te laten herhalen

Patiënt terug laten vertellen wat je hebt uitgelegd 7. Teach-back Patiënt terug laten vertellen wat je hebt uitgelegd "Wat vertelt u thuis over wat ik gezegd heb? "Wat gaat u nu doen als u pijn krijgt?“ Bekijk wat Dicky hierover vertelt: https://www.youtube.com/watch?v=Dx_2do5_Uwk (1.38 min.) Of klik het plaatje aan

8. Stimuleer vragen stellen Patiënt aanmoedigen vragen te stellen: Niet: “Heeft u nog vragen?” Wel: “Ik heb u veel informatie gegeven? Wat zou u daar nog meer over willen weten?” of “Welke vragen heeft u nog?” Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=NVC82Znn_2Q (vanaf 0.40, 2 min.) klik op het plaatje

Tot slot: Zie evt. wat er kan gebeuren als er Ga je de wijk in; stel je in op contacten met mensen die laaggeletterd zijn/ lagere gezondheidsvaardigheden hebben. Wees je bewust dat ze hier vaak niet openlijk voor uitkomen Probeer dit te herkennen; bij jong en oud met Nederlandse of migratie-achtergrond Houd er rekening mee in je communicatie Ga na of je elkaar wel hebt begrepen Zie evt. wat er kan gebeuren als er onvoldoende aandacht komt voor laaggeletterdheid: https://www.youtube.com/watch?v=zEwRHSf2ZCU leven van Lisa 2.30 min. Klik het plaatje aan

Handig…. Links en websites HuisartMap/pdf ‘Begrijp je lichaam’ http://www.pharos.nl/documents/doc/begrijp-je-lichaam_volledigeversie.pdf Leesniveau tool https://www.accessibility.nl/kennisbank/tools/leesniveau-tool LHV Toolkit laaggeletterdheid https://www.lhv.nl/service/toolkit-laaggeletterdheid Meer info over gezondheidsvaardigheden : http://www.gezondheidsvaardigheden.nl/publicaties/ Ervaringen van laaggeletterden: http://www.pharos.nl/nl/kenniscentrum/laaggeletterdheid-en-gezondheid/ex-laaggeletterden-vertellen-hun-verhaal-video Solk en migranten http://www.pharos.nl/documents/doc/webshop/onzichtbare_pijn-solk.pdf Sociale Geneeskunde