Veehouderij en gezondheid * 16.07.96 Veehouderij en gezondheid Wat zijn de gezondheidsrisico’s en de mogelijkheden van aanpak om een gezonde en leefbare omgeving te creëren H(enk).W.A. Jans Arts M&G medische milieukunde (Jans Consultancy GM) 23-11-2018 *

Wie ben ik? Henk Jans 1970-1984: opleiding tot (bio)chemicus en arts 1978-1986: leraar scheikunde/wiskunde en poortarts 1986-1989: opleiding tot specialist als milieuarts, TNO 1989-2010: milieuarts GGD’en Brabant/Zeeland en gezondheidskundig adviseur gevaarlijke stoffen (GAGS) bij rampen en incidenten 2010-: ZZP-er, als adviseur GGD’en Brabant/Zeeland en als GAGS voor Zuid-Nederland: Jans Consultancy GM 23-11-2018

23-11-2018

Inhoud Wat zijn de indicatoren op gebied van gezondheid in relatie tot veehouderij Aanpak van mogelijkheden om gezondheid meer een plaats te geven in de discussie en in beleid om te komen tot een duurzame en gezonde IV Vragen? 23-11-2018

Discussies over gezondheid op verschillende niveaus Niveau van blootstelling en transmissie van ….. Niveau van geurbelasting en hinder/overlast Niveau van bedrijfsvoering: hoe te komen tot een vermindering van gebruik van antibiotica en emissies Niveau van perceptie: maatschappelijk politieke discussie in relatie tot leefbaarheid Hierbij spelen een groot aantal betrokken een rol Een groot aantal stoffen speelt een rol in de intensieve veehouderij. De dieren worden gevoederd met allerlei verschillende voedermiddelen uiteenlopend van granen, soja, en afvalproducten uit de humane voedingsmiddelenindustrie (schroot), stallen worden gedesinfecteerd en dieren worden behandeld met geneesmiddelen. Hierdoor ontstaat blootstelling aan verschillende stoffen. Daarnaast scheiden de dieren zelf mest en urine uit, en dit is weer een bron van gassen waaronder ammoniak, mercaptanen (typische geurstoffen), en van bacteriën en dierlijke allergenen Ammoniak: geen gezondheidseffect omwonenden, evt bijdrage aan geur, bijdrage aan vorming secundair fijn stof. 5

M Van Kraaij, RIVM, 2011

Veel gestelde (zorg)vragen van burgers in relatie tot IV Ik maak me zorgen om de groeiende IV in mijn omgeving! Hoe groot is de kans dat ik ziek wordt van IV? Ik heb de laatste jaren steeds vaker gezondheidsklachten komt dat door de groeiende IV in mijn omgeving? Hoe groot is de kans dat ik een infectieziekte oploop als gevolg van IV? Hoe gevaarlijk is het fijn stof van IV? Hoe groot is de impact van geur op leefbaarheid?

Op niveau van burger Grote onzekerheid, angst en frustratie Bedreiging voor leefbaarheid van omgeving Wantrouwen en onbegrip naar bestuur en politiek; ontbreken van consistent beleid Partijen, burgers en veehouders, staan niet naast elkaar maar tegenover elkaar; geen communicatie en geen begrip voor elkaar Verschil in perceptie ten aanzien van risico’s: hoe daar mee om te gaan?

Verandering in definitie van Gezondheid WHO: Gezondheid is “een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek” Gezondheid is het vermogen van mensen om zich aan te passen en daar zelf regie over te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. De regie over gezondheid ligt steeds meer bij de patiënt/burger zelf. Gezondheid is meer dan emoties en “onderbuik-gevoel”, het beleven van gezondheid heeft ook te maken met angst voor ….., onzekerheden, onbegrip, gebrek aan vertrouwen en verstoring van sociale verhoudingen. 23-11-2018

gezondheid Niet alleen de afwezigheid van ziekte maar dus ook genieten, ervaren gezondheid, sociale contacten, eigenwaarde, veerkracht.etc. Deze bredere kijk op gezondheid is van belang als je kijkt naar de relatie van gezondheid en veehouderij, de beleving en maatschappelijk discussie die daarbij gevoerd wordt. 6 hoofddomeinen.

Indicatoren voor gezondheid in relatie tot IV * 16.07.96 Indicatoren voor gezondheid in relatie tot IV Ammoniak Fijn stof Zoonosen Geur Antibiotica Beleving Onderzoek naar indicatoren van gezondheid leverde dit beeld op. 23-11-2018 *

Onderzoek naar gezondheidseffecten in relatie tot intensieve veehouderij Beschikbare onderzoeksgegevens zeer beperkt: wel onderzoek bij werknemers, soms familieleden vaak onderzoek naar zelf gerapporteerde klachten: luchtwegklachten, irritatie of hoofdpijn; soms koorts vaak geen blootstellingsgegevens beschikbaar; vertekening van beeld door waargenomen geuroverlast in sommige studies onderzoek naar klinische parameters, zoals bijv. longfunctiedalingen Studies: geen eenduidige samenhang tussen gevonden gezondheidsklachten en belasting in omgeving van fijn stof, m.o. etc

Verbeteren gezondheidsklimaat in relatie tot intensieve veehouderij (1) Infectiedruk verlagen, zowel intern als extern; Reguleren en reduceren gebruik antibiotica ↓↓ (grootste uitdaging) Scheiden van diersoorten; Aantal blootgestelden en gehinderden door geur en fijn stof verlagen; afwaartse beweging doorzetten Alleen nieuwvestiging waarbij aantal blootgestelden zo laag mogelijk is; te creëren door het hanteren van afstanden ? Geen nieuwe bedrijven in nabijheid van buurtgemeenschappen of lintbebouwing Monotoring uitbreiden (zoals van luchtwassers en geur)

Verbeteren gezondheidsklimaat in relatie tot intensieve veehouderij (1) Verbeteren van stalsystemen met BBT; Zoeken naar die bouwvariant waarop risico’s beter te sturen en te beheersen zijn Verbeteren van bedrijfs-, gezondheids- en mestmanagement; Verbeteren van hygienemanagement; Verkeersmobiliteit in directe omgeving reguleren en verminderen; Integrale ketenzorg; Reguleren en reduceren van antibioticagebruik (grootste uitdaging) Verbeteren van communicatie met omgeving dmv dialoog; Verbeteren van signaleringssysteem: eerder op het spoor van ziekten en gezondheidsklachten: Verbeteren afstemming tussen: humaan -------- veterinair

Mogelijkheden van aanpak voor gemeente om gezondheid mee te nemen in dossier Beleidsniveau; Belevingsniveau dmv dialogen: Maatschappelijke inpassing: vraagt om dialoog en discussie op lokaal/regionaal niveau tussen omwonenden en veehouders!! Politiek maatschappelijke discussie, waarin opnieuw de balans gevonden zal moeten worden, behoefte aan nieuwe ontwikkeling van visie en beleid!!: 23-11-2018

Beleidsniveau Beoordelingskader “Milieu en Gezondheid” Inzet van een aanvullend toetsingsinstrument, wat de mogelijkheid inhoudt een risico-inventarisatie en – evaluatie in te zetten voor gezondheid bij veehouderij in kader van vergunning-verlening en ruimtelijke planontwikkeling. 23-11-2018

Toetsingsinstrument Het toetsingsinstrument biedt de mogelijkheid om gezondheidsaspecten mee te wegen bij vergunningverlening. Het toetsingsinstrument bestaat uit een checklist met verschillende gezondheidkundige criteria waarop vergunningaanvragen worden getoetst. Het gaat hierbij om de indicatoren geur, fijnstof en endotoxinen, zoönosen, landschappelijke inpassing en transport. Per indicator is de relatie tussen gezondheid en veehouderij beschreven. In de oorzaak-effectketen is beschreven hoe de activiteiten rondom de veehouderij via uitstoot en verspreiding kunnen leiden tot blootstelling en gezondheidseffecten. 23-11-2018

Inzetten beoordelingskader “Milieu en Gezondheid” Algemeen kader wat breed is in te zetten binnen gemeente Vraagt om inbreng van alle stakeholders die bij dossier zijn betrokken ahv startnotitie olv onafhankelijk voorzitter Leidt tot een: Aanpassing en aanscherping startnotitie Gespreksverslag met aanbevelingen en verdere stappen: bijv. platform 23-11-2018

Werkwijze beoordelingskader Fase 1: Startnotitie omvang van de gezondheidsschade ernst van de gezondheidseffecten waardering van de effecten of risico’s interventiemogelijkheden: mogelijkheden of noodzaak kosten en baten Fase 2: Workshop startnotitie basis workshop startnotitie verder aangevuld op basis van resultaten workshop

Dialoog Te voeren op omschreven gebiedsniveau waarin overlast wordt ervaren of geduid tussen gemeente, bewoners, veehouders en mogelijk provincie; Of op zeer kleinschalig niveau tussen bewoners en beperkt aantal veehouders, al of niet vertegenwoordigd door branche; Arbeidsintensief, emotioneel en vraagt betrokkenheid en gelijkwaardigheid naar elkaar toe; 23-11-2018

Oplossingen ? Concernassessment Meer begrip creëren voor elkaars problemen en zorgvragen: vraagt om gesprek en dialoog met elkaar Wet- en regelgeving schiet te kort Men zal samen de problemen moeten oplossen: moet er wel beiderzijds de wil zijn om hinder op te lossen en kwaliteit van gebied te verbeteren: vraagt om handhaving Grenzen aan ondernemen in directe omgeving van omwonenden: niet op elke plaats is elke ontwikkeling nog mogelijk

Bedankt voor uw aandacht !! Discussie en vragen ? Jans Consultancy Gezondheid en Milieu 06-30010630 Bedankt voor uw aandacht !! Discussie en vragen ?