Hoe grote veranderingen (investeringen) op je bedrijf analyseren? Witloof-barometer Hoe grote veranderingen (investeringen) op je bedrijf analyseren?

Wat is het project “Witloofbarometer”? Onderzoek en voorlichting Sector Overheid “Meer kennis over financieel-economisch beheer  beter beheer” Projectmiddelen ter beschikking Rendabiliteit staat onder druk Onderzoek en voorlichting De rendabiliteit van de witloofteelt staat onder druk. Het belang van goede managementbeslissingen is groot. Deze managementbeslissingen kunnen ondersteund worden door de financieel- en economische boekhouding. Echter in de praktijk worden deze niet voldoende benut. Daarom voorziet de Vlaamse overheid in middelen om met onderzoek en voorlichting de kennis omtrent financieel en economische beheer van de landbouwbedrijven te verhogen. In dat kader voert een consortium van NPW, INAGRO,BOERENBOND en ILVO het project witloofbarometer uit. Project “Witloofbarometer”

Hoe tracht “Witloofbarometer” kennis te verhogen? Creëren van voorlichtingsmateriaal Gebruik ervan in demonstratie- en voorlichtingsactiviteiten Systeem om dit ook na het project te kunnen blijven doen ENDIFE Presentaties/lespakket Handleidingen/fiches In het witloofbarometerproject wordt dus voorlichtingsmateriaal onder de vorm van een brochure, rekenhulpmiddelen en presentaties ontwikkeld. Deze informatiebronnen worden verder ook actief gebruikt in demosessies en workshops. De bedoeling is dat na het project de hulpmiddelen ook gebruikt blijven worden ter ondersteuning van het management op witloofbedrijven ENDIFE op website Lespakket voor NPW, Inagro, BB

Overzicht Endife hulpmiddelen? Evaluatie verbeteropties Totaal bedrijfsbudget Partieel Budget Korte termijn 1 Teeltseizoen Remedie? ENDIFE 3.0 Het totaalpakket aan rekenhulpmiddelen moet toelaten om zowel een diagnose van het een eventueel financieel of economisch gezondheidsprobleem te stellen (ENDIFE 1.0) en vervolgens met een van de twee andere pakketten te kijken naar modelijke remedies. Voor remedies op relatief korte termijn ( 1 teeltseizoen of boekjaar) kan ENDIFE 2.0 gebruikt worden Voor remedies waarbij investeringen komen kijken kan ENDIFE 3.0 gebruikt worden. 8 indicatoren Financieel-Economische gezondheid Lange termijn Strategisch aanpak: Investeringsanalyse Meerdere jaren Diagnose Behandeling

Investeringsanalyse: basis Investeringsanalyse = inschatten van de toekomstige netto baten (= totale baten – totale kosten) die je dankzij te investering zal realiseren Het gaat enkel over de EXTRA totale baten en kosten, dus die baten en kosten die je zonder je investering niet zou realiseren Die netto-baten vergelijk je met het initiële bedrag van je investering Tot zover is dit zeer eenvoudig, maar… Het maken van een budget is komt neer op het in kaart brengen van het productieproces van je bedrijf en de daarbij horende fysieke input en output stromen. En de structuur van productiefactoren arbeid, kapitaal en grond die er beschikbaar zijn voor de productie. Vanuit het overzicht van fysieke input en output stromen en de beschikbare productiefactoren kan dan een budget worden opgesteld waarin toekomstige kosten en omzet worden geprojecteerd.

De tijdsfactor in investeringsanalyse Een grote verandering (investering) heeft effecten gedurende lange tijd (meerdere jaren) Dus de netto baten van je investering die je vandaag doet komen pas in de toekomst Dus we moeten toekomstige netto baten kunnen vergelijken met een bedrag van een investering die we vandaag doen Hoe doe je dat? Het nu van budgetteren zit in het feit dat je op voorhand een kritische inschatting gaat maken van een maatregel of ingreep en dat je niet via trial and error er achter moet komen of het goede of een slechte beslissing was. Budgetteren kan dus helpen om verschillende keuzes tegen elkaar af te wegen en helpen in het maken van de juiste keuze. Daarnaast kan een gedetailleerd budget ook een controlerende functie in het management ondersteunen omdat de effectieve gemaakt kosten/uitgaven en opbrengsten en omzet kunnen vergeleken worden met de gebudgetteerde. Zo kan je ook achterhalen waar er in de bedrijfsvoering kan bijgestuurd worden.

De tijdsfactor in investeringsanalyse In theorie kan je gewoon alle toekomstige netto baten optellen en vergelijken met het bedrag van de investering Een betere economische evaluatie is echter om rekening te houden met de tijdswaarde van geld We moeten de toekomstige netto baten terugrekenen naar hun waarde voor jou als ondernemer vandaag (= verdisconteren) Door te verdisconteren geef je vandaag een lagere waarde aan geld dat pas in de toekomst komt Budgetteren begint bij het opstellen van de lijst van beschikbare productiefactoren: arbeid, kapitaal, grond. Die bepalen immers op welke schaal de productie uitgevoerd kan worden. Vervolgens komt het erop aan om voor de verschillende bedrijfsactiviteiten technische gegevens te verzamelen waaruit de fysieke flows van input en output kunnen worden afgeleid. Denk daarbij aan zaaigoed behoefte per hectare, kunstmest per hectare, gewasbescherming, opbrengst witloof per hectare, Arbeidsbehoefte per hectare witloof enz. Vervolgens moet je opzoek naar de bijhorende prijzen die aan de inputs en outputs kunnen gekoppeld worden. Je moet op zoek gaan en kritisch kijken naar de bronnen van de informatie. Bv. Is de informatie over de opbrengst van een witloofras van een commerciëel adviseur realistische voor jouw bedrijfsituatie met misschien een andere grondsoort,… Uiteraard is het hanteren van realistische prijzen ook nodig om niet een te rooskleurig budget op te stellen. Zeker voor prijzen of andere technische parameters waarop veel variatie of onzekerheid zit is het nuttig het budget zowel met een worst case, average case en best case scenario door te rekenen. Dit verschaft inzicht in hoe gevoelig je resultaat is aan schommelingen in die gegevens. Het is enorm belangrijk dat de nauwkeurigheid van je budget sterk afhangt van de kwaliteit van de gegevens die je in het budget opneemt. Rubbish in = Rubbisch out

De tijdsfactor in investeringsanalyse TW = toekomstige waarde: HW = huidige waarde van die toekomstige waarde In een goede investeringsanalyse is HW < TW. Waarom? Ongeduld: mensen hebben liever vandaag geld dan over zoveel jaar Onzekerheid: de toekomst is onzeker dus je toekomstige waarde is ook onzeker, je wil dus voorzichtigheid inbouwen Inflatie: geld wordt in de toekomst doorgaans minder waard, dus met een bepaald bedrag kan je in de toekomst minder doen dan vandaag Budgetteren is niet hetzelfde als optimaliseren. Bij optimaliseren ga je op zoek naar het beste keuze tussen verschillende alternatieven. Optimalisatie bepaalt de beste keuze die een gesteld doel het beste invult bijvoorbeeld het zoeken naar de juiste hoeveelheid inputs zodat de winst maximaal is. Bij budgetteren projecteer je niet automatische de meest optimale keuze, maar vergelijk je budgetten onderling. Het vinden van het meest optimale budget, vereist een grondige mathematische beschrijving van het productieproces en het toepassen van optimalisatiealgoritmes om de meest optimale keuze te vinden.

Hoe rekening houden met tijd? Door te verdisconteren Verdisconteren = terugrekenen van een toekomstige waarde naar een huidige waarde Verdisconteringsvoet = een percentage dat een maatstaf is voor de mate van ongeduld, onzekerheid en inflatie Hoe hoger, hoe ingeduldiger en/of hoe meer onzekerheid en/of hoe meer inflatie je verwacht Budgetteren kan je met verschillende klemtonen of doelen opstellen. Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen 5 verschillende types budgetten: Een budget voor een teelt of een bedrijfstak. Dit beschrijft specifiek voor een teelt welke variabele inputs en hoeveel van de productiefactoren er nodig zijn en welk omzet er kan gegenereerd worden met een activiteit. Een bedrijfsbudget kan dan gezien worden als een bundeling van verschillende bedrijfstakbudgetten. Een partieel budget is een specifieke techniek om het netto effect van kleine wijzigingen in de bedrijfsvoering te analyseren. Een kasplanning is meer gericht op het financiële aspect van het bedrijf, hierin wordt de timing van cash in- en outflows opgelijst en kan geëvalueerd worden of er liquiditeitsspanningen kunnen optreden. Aansluitende bij de kasplanning kan het voor een familiaal landbouwbedrijf ook belangrijk zijn om een “ kasplanning” voor het gezin, een gezinsbudget, op te stellen om te kijken of dit past met de kasplanning van het bedrijf. Met de rekenbladen in ENDIFE 2.0 kan de gebruiker een Bedrijfsbudget en een Partieel Budget opstellen.

Wat is dan investeringsanalyse? Investeringsanalyse = Het vergelijken van verdisconteerde toekomstige netto baten van je investering met het bedrag van je investering Een partieel budget is dus geschikt om een kleine wijziging in de bedrijfsvoering voor de duur van een teelt seizoen te analyseren. Zoals partieel laat uitschijnen wordt er enkel gefocust op het beperkte aantal zaken die veranderen in het bedrijfsbudget ten gevolge van een verandering. Van zodra een verandering het bedrijfsbudget zeer ingrijpend veranderd moet een nieuw bedrijfsbudget opgesteld worden. Bij een partieel budget worden telkens twee situaties met elkaar vergeleken. Je start met de huidige bedrijfsvoering als referentiesituatie en je kijkt vervolgens naar de wat er verandert door de ingreep. De ingreep zal zowel positieve als negatieve effecten met zich meebrengen. Een partieel budget laat toe om de positieve en negatieve effecten systematisch op te lijsten en tegen elkaar af te wegen.

Investeringsanalyse: praktisch Stap 1. Bepaal het bedrag van je investering Stap 2. Bepaal de verdisconteringsvoet Stap 3. Schat alle toekomstige jaarlijkse baten en kosten in Stap 4. Evalueer je investering Stap 5. Plan je investering of herevalueer een andere investering Het is belangrijk bij het partieel budgetteren dat je uiteraard niets over het hoofd ziet bij het invullen van de vier categorieën en het bepalen van de waarde van een ingreep. Daarnaast is het ook zo dat een ingreep niet noodzakelijk een effect in al de vier componenten teweeg brengt. Niet altijd zal je in zowel Extra omzet, Gereduceerde kosten, Gederfde opbrengsten, extra kosten iets kunnen invullen. Net zoals voor elke budget moet je bij partieel budgetteren ook waken over de kwaliteit van de input gegevens. Dit bepaald hier ook de nauwkeurigheid van de inschatting van de maatregel.

Stap 1. Bepaal het bedrag van je investering Dit is de eenvoudigste stap in de investeringsanalyse Het is gelijk aan de aankoopprijs, eventuele installatieprijs van je investering

Stap 2. Bepaal de verdisconteringsvoet Je moet bepalen hoe voorzichtig je wil zijn bij het evalueren van de investering die je op het oog hebt Een standaardwaarde is 0,06 (6%) Wil je voorzichtiger zijn (bijvoorbeeld omdat je nogal onzeker bent over de toekomstige netto baten), zet dan een hogere waarde. Wil je minder voorzichtigheid inbouwen, zet dan een lagere waarde Als je een lening zou aangaan, zet dan zeker een waarde die hoger is dan de rente die je moet betalen op die lening

Stap 3. Schat toekomstige jaarlijkse kosten en baten in Toekomstige baten en kosten moeten voor elk jaar dat je de investering zal kunnen gebruiken ingeschat worden Vaak gebruikt men dezelfde waarde voor elk jaar; het is doorgaans niet mogelijk om in te schatten in welk jaar het eventueel hoger zal zijn dan in andere Uitzondering: soms schat men in dat men in het begin lagere baten heeft omdat je misschien nog niet optimaal met de investering werkt

Stap 3. Schat toekomstige jaarlijkse kosten en baten in Toekomstige baten Alle extra ontvangsten dankzij je investering. Bijvoorbeeld meer verkocht witloof Eveneens eventuele besparingen in kosten. Bijvoorbeeld besparing op energie dankzij investering in zonnepanelen Toekomstige kosten Alle extra kosten die je maakt doordat je de investering gebruikt. Bijvoorbeeld meer teeltkosten als je investeert in meer grond.

Stap 3. Schat toekomstige jaarlijkse kosten en baten in Waar kan je die informatie halen? Eigen boekhouding (bvb welke baten en kosten realiseer je doorgaans met 1 ha, als je de investering in extra grond overweegt) Adviseurs Fabrikanten en verkopers Collega’s Vakbladen Studiedagen, demonstratiedagen

Stap 4. Evalueer je investering Vergelijk eventueel twee verschillende investeringen die je overweegt Evalueren in een investeringsanalyse doe je op basis van 3 indicatoren Netto huidige waarde (NHW) Interne opbrengstvoet (IOV) Terugbetaalperiode (TBP)

Netto huidige waarde NHW = som van alle toekomstige netto baten die verdisconteerd zijn naar het beginjaar – bedrag van de investering NHW = maatstaf voor de economische rendabiliteit NHW ≠ meting van het economisch rendement Je zoekt investeringen waarvan de NHW zo hoog mogelijk is en zeker groter dan 0

Netto huidige waarde Een voorbeeld Verdisconteringsvoet = 6% Bedrag van de investering = 100 000 euro NHW = 10 000 euro Wat wil dit zeggen? Als je 100 000 euro betaalt voor je investering, Daar elk jaar netto-baten mee realiseert, En uit voorzichtigheid een buffer eist van 6% rendement op die 100 000 euro, Dan zou je nog 10 000 euro overhouden Dit betekent dat deze investering een zeer grote kans heeft om economisch rendabel te zijn Dit betekent niet dat je op het einde van je investering 10 000 euro rijker zal zijn

Interne opbrengstvoet De interne opbrengstvoet is het écht rendement van je investering Het geeft aan welk rendement je waarschijnlijk zal kunnen realiseren met je investering Je zoekt investeringen met een zo hoog mogelijke interne opbrengstvoet

Terugbetaalperiode TBP = de periode die je nodig hebt om je initiële investering terugverdiend te hebben Vanaf dat jaar begint je investering pas echt te renderen, alles voordien was terugbetalen van je investering Je zoekt investering met een zo kort mogelijke terugbetaalperiode Je wil zeker geen investeringen doen waarin de terugbetaalperiode langer is dan de periode waarin je de investering gebruikt

Terugbetaalperiode: een voorbeeld Investering = 40 000 euro Verdisconteri ngsvoet = 0,06 Netto baten per jaar = 7 000 euro Gebruik = 10 jaar Na jaar 7 begint de investering te renderen. Gegeven dat je ze 10 jaar gebruikt is dit een goede investering

Stap 5. Plan of herevalueer je investering Als je investeringsanalyse aangeeft de investering die je overweegt een goede kans heeft om economisch rendabel te zijn kun je beginnen plannen Praat met je adviseur voor een analyse met eer detail Praat met je bank Plan de aankoop, installatie en ingebruikname Als de investeringsanalyse aangeeft dat de investering die je overweegt niet rendabel zal zijn, herevalueer Heb je alle toekomstige baten en kosten goed ingeschat? Is er een goedkopere investering mogelijk?

Wat is ENDIFE 3.0? Eenvoudig inschatten van de eventuele economische rendabiliteit van investeringen, al of niet gemaakt met een lening. Excel-gebaseerde rekentool Op basis van eenvoudig inschatten van toekomstige baten en kosten. Let op, wanneer u inschattingen maakt die totaal onrealistisch zijn zal ENDIFE 3.0 hier toch mee verder rekenen, en dan zal je evaluatie van de investering ook onrealistisch zijn. ENDIFE 2.0 is een rekenblad in Excel waarmee ingrepen andere dan langetermijninvesteringen kunnen geëvalueerd worden. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een eenvoudige simulatietechniek namelijk: budgetteren. Voor beperkte wijzigingen in het bedrijfsplan maken we gebruik van een partieel budget Voor grotere wijzigingen van tactische aard maken we een totaal bedrijfsbudget op.

Endife 3.0: Invoer

Endife 3.0: Resultaat

ENDIFE Erwin Wauters (erwin.wauters@ilvo.vlaanderen.be); Dries Loncke (dries.loncke@ilvo.vlaanderen.be); Jef Van Meensel (jef.vanmeensel@ilvo.vlaanderen.be); Frederik Leen (Frederik.Leen@ilvo.vlaanderen.be) ENDIFE3.0 is beschikbaar op www.ilvo.vlaanderen.be/witloofbarometer , inclusief handleiding en brochure.