PERSPECTIEF LEERLING op EVALUATIE Sander.vanacker@odisee.be Nathalie.roels@odisdee.be lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Leerkrachten in opleiding verkennen het perspectief van de leerling ten aanzien van evalueren. Problemen o.g.v. evaluatie Methodologie Resultaten en discussie Vervolgonderzoek lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Problemen voor de leerling Veel tijd en energie in evaluatie Lage tevredenheid van de leerling over evaluatie Leren voor punten op het rapport Problemen voor de leerkracht Veel tijd en energie in evaluatie Lage tevredenheid over evaluatie Evalueren voor punten op het rapport lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Methodologie: literatuuronderzoek Zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan, 1989) – zelfevaluatie Extrinsieke motivatie belemmert intrinsieke motivatie Invloed van frequent toetsen (Hattie) – dagelijks werk UDL & M-decreet – differentiatie in evaluatie Leer- en metacognitieve vaardigheden (Flavell, 1979) Efficiënte feedback (Hattie) – zone van naaste ontwikkeling (Vygotski) Summatieve evaluatie in het Vlaams onderwijs lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Methodologie: literatuuronderzoek Verband tussen soorten doelen en soorten evaluatie Prestatiegerichtheid belemmert taakgerichtheid (C. Dweck, 1975) Behaviouristische visie t.o.v. constructivistische visie op evaluatie (Skinner en Thorndike vs Piaget) Actieve faalangsttheorie (Beck en Clark, 1997) Zelf-effectiviteit - invloed van evaluatie (Bandura, 1977) Invloed van ouders op schoolsucces (Hattie, 2008) lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Methodologie: interview Pilootstudie met 3 leerlingen Interviewleidraad – opname – transcriptie Studenten lerarenopleiding voeren het onderzoek Voorbereiding van toekomstige leerkrachten op zelf evaluator te zijn en rekening te houden met de theorie en het perspectief van de leerling Voorbereiding van studenten op wetenschappelijk onderzoek Gesprek met leerling op een informatieve manier lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Methodologie: interview Voorbereiding van studenten Voorbereiding op interviewtechniek in AJ15-16 en 16-17 Studenten scoren de antwoorden volgens een antwoordsleutel lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Onderzoek: steekproef 2016-2017 N = 163 79 jongens en 84 meisjes 1e graad = 55 leerlingen 2e graad = 52 leerlingen 3e graad = 56 leerlingen 37 verschillende scholen 26 leerlingen bleven in het schoolloopbaan reeds één keer zitten. 5 leerlingen reeds twee maal. Bij de helft van de leerlingen (14) was dit reeds in de lagere school. De leerlingen zijn afkomstig uit 37 verschillende scholen. lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Interview leidraad Stappen in het evaluatieproces vanuit perspectief van de leerling Toetsen en dagelijks werk Examens Motivatie Rapporteren Houding ouders lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Nut toetsen en dagelijks werk Zelfdeterminatie Effectieve feedback Zelf-effectiviteit Summatieve functie Frequent toetsen Staaf1 – voor jezelf weten Zelfdeterminatietheorie - competentiebehoefte Staaf3 en 6 – feedback voor leraar wat je goed kan en niet goed kan opdat de leraar daar rekening mee kan houden Staaf3 – zelfbeeld wordt bepaald door beeld dat de leraar van de leerling heeft Staaf 7 – belang van summatieve functie van evaluatie Staaf 2 – 4 – 5 Effect van frequent toetsen – frequent leren is nuttig bij reproduceren – metacognitieve vdh lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Zelfevaluatie Zelfdeterminatie Effectieve feedback Zelfdeterminatietheorie : autonomie en competentiebehoefte – eigen doelen stellen – zijn de doelen bereikt Effectieve feedback (Hattie) : welke hulp heb ik nodig – zone naaste ontwikkeling (Vygotski) lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Differentiatie in evaluatie “Vorig jaar bij wiskunde mocht je het laatste trimester kiezen of je expert- of basistoetsen deed. Dus mensen die wat sterker waren in wiskunde en dachten om volgend jaar wetenschappen-wiskunde te gaan doen of een richting met zes uur wiskunde die werden aangeraden om experttoetsen te doen en andere mensen de basistoetsen. Die experttoetsen waren iets moeilijker dan de gemiddelde toets en de basistoetsen waren iets gemakkelijker.” (respondent 35 – meisje uit 5e Wetenschappen-Wiskunde) UDL M-decreet Uit antwoorden bleek ook aandacht voor leerlingen met leerbeperkingen. Een uitzonderlijk geval ook aandacht voor differentiatie naar talent – Universal design for learning Leerling kiest een methode om zijn kunnen te tonen. lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Competentiegevoel leerlingen Zelfdeterminatie Soorten doelen – soorten evaluaties Zelfdeterminatietheorie – competentiegevoel Onzekerheid over de examens – examens peilen soms naar andere zaken dan waarvoor geleerd. Ongenoegen over de invulling van leerexamens. Verband tussen soorten doelen en soorten evaluatie: moeilijke problemen, kritische zin, creativiteit, efficiënt gebruik maken van informatiebronnen, samenwerking, presentatievaardigheden … worden beter niet geëvalueerd via examensituaties. Kunnen memoriseren, kunnen verbanden zoeken in grotere gehelen, kunnen analyseren en synthetiseren, routinematige toepassingen … zijn wel doelen die via een ‘leer’ examen kunnen geëvalueerd worden. lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Stress/angst voor examens Actieve faalangst Actieve faalangsttheorie : om lage punten te vermijden leert de leerling mee. Wanneer het leren toch niet opbrengt om lage punten te vermijden, wordt nog harder geleerd maar krijgt de leersituatie een negatieve gevoelsconnotatie. Leersituaties die aankomen bezorgen al stress op voorhand. Wanneer die stress te lang duurt, te frequent is en de resultaten onzeker blijven, wordt leren vermeden. Passieve faalangst. In 40% een groot gevaar, in nog eens 40% een redelijk gevaar. lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Onthouden na examens Prestatiegerichtheid – taakgerichtheid Behaviourisme - constructivisme Prestatiegerichtheid belemmert de taakgerichtheid, leren voor punten belemmert het leren om langdurig te kennen en te gebruiken. Behaviouristische visie op leren versus constructivistische visie: behaviourisme stelt dat als je het één keer bewezen hebt in een evaluatie, je hebt geleerd en zal bewaren en terug kunnen reproduceren daarna. De constructivistische visie zegt dat je de nieuwe leerstof voortdurend verwerkt totdat die past in het referentiekader dat je al had en dat de leerstof die niet past in dat referentiekader terug verdwijnt. De leerling onthoudt alleen wat aansluiting vindt bij wat hij al weet, de nieuwe kennis wordt veranderd, aangepast. lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Verhoogt rapport interesse ouders? Algemene schoolinteresse Focus op summatieve Controle opvoeren Invloed van ouders op school die effect heeft is de algemene interesse voor school als een leerinstituut en de positieve verwachtingen die ouders koesteren voor hun kind. Die zorgt voor een positieve ‘drive’ van het kind. Zie 30% van de ouders. Niet geïnteresseerd is niet goed. Maakt dat kinderen de school niet zien als een instituut dat hun talenten kan ontdekken en bevorderen. Verschillende scores waarbij de ouders naar aanleiding van het rapport en dus de prestaties aandacht hebben voor de school beklemtonen de prestatiegerichtheid en de summatieve functie van de school, bepalend voor je toekomst. Opvoeren van controle door de ouders heeft negatieve invloed op de ‘autonomiebehoefte’ van de leerling. Controle opvoeren blijkt ook weinig effect te hebben op de schoolse prestaties (Hattie) lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Vervolgonderzoek : voor studenten van de opleiding Verandering van visie t.a.v. evaluatie Feedback over de resultaten Reflectie in focusgroepen over hun visie op evaluatie Aangepaste visie op evaluatie wordt uitgevoerd in de opleiding Verder onderzoek Interview van ouders over hun perspectief naar evaluatie door studenten lerarenopleiding lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018

Vervolgonderzoek : evaluatiebeleid in SO Ontwikkeling van een evaluatiebeleid voor scholen SO Op basis van gegevens uit perspectief van leerlingen en ouders Literatuuronderzoek Invoering van aspecten van een nieuw evaluatiebeleid ‘Evalueren met zin voor leren’ Vier aandachtspunten : Zelfevaluatie – formatieve evaluatie – summatieve evaluatie – rapporteren Vier secundaire scholen werken mee aan het invoeren van aspecten van een nieuw evaluatiebeleid lerarenopleiding Odisee campus Waas 11/11/2018