25-03-2009 Van Zorgleerling tot doorstroommaster Ontwikkelingen in het Hoger Onderwijs Robert Wagenaar Directeur Onderwijsinstituut Faculteit der Letteren Extern Expert Europese Commissie – DG Onderwijs en Cultuur Coördinator Nederlandse team van Bologna Experts Joint co-ordinator TUNING Process

Opzet presentatie Ontwikkelingen in het Hoger Onderwijs 25-03-2009 Opzet presentatie Ontwikkelingen in het Hoger Onderwijs Nieuwe kaders voor het HO Introductie nieuw systeem Introductie nieuwe programma’s en programma-opzet Nieuwe terminologie / definities

Nieuwe kaders voor het Hoger Onderwijs (1) 25-03-2009 Nieuwe kaders voor het Hoger Onderwijs (1) Europese agenda: Bolognaproces en Lissabon-doelstellingen Introductie drie-cycli-structuur (NL – BAMA) Meer aandacht voor kwaliteitszorg en kwaliteitsverbetering (Standards and Guidelines) Introductie Europees studiepuntensysteem: ECTS Focus op mobiliteit en erkenningsproblematiek (prior learning / informal learning) Noodzaak competitieve programma’s (op wereldschaal)

Nieuwe kaders voor het Hoger Onderwijs (2) 25-03-2009 Nieuwe kaders voor het Hoger Onderwijs (2) Europese agenda: Bolognaproces en Lissabon-doelstellingen Verantwoordingsplicht en grotere zelfstandigheid HO-instellingen (accountability and responsiveness) Nadruk op transparantie programma’s en vergelijkbaarheid studieprestaties en –uitkomsten Student centraal: studentgeoriënteerde programma’s (student centred) [paradigma wijziging] Nadruk op leerproces, naast doceren en toetsen Aandacht voor burgerschap en werkgelegenheid (citizenship and employability)

2. Introductie nieuw systeem 25-03-2009 2. Introductie nieuw systeem Invoering drie cycli gebaseerd op zogeheten niveaubeschrijvingen (Dublin descriptors) Elk niveau volwaardige programma’s gericht op uitstroom en/of doorstroming (Bachelor, Master, Doctoraal) Elk programma gebaseerd op (kern)competenties (kennis, inzicht, vaardigheden) en leeruitkomsten of eindtermen (Learning Outcomes: desired / expected) Programma’s gebaseerd op passende werklast voor de student (student workload)

Hoofdstructuur Degree profile (Doctorate) 3e cyclus 25-03-2009 Hoofdstructuur Degree profile (Doctorate) 3e cyclus Third cycle learning outcomes defined in terms of generic and subject specific competences Degree profile 2nd cycle (MA) 2e cyclus Second cycle learning outcomes defined in terms of generic and subject specific competences 1ste cyclus Degree profile 1st cycle (BA) First cycle learning outcomes defined in terms of generic and subject specific competences Geass. Graad Degree profile Associated degree Associated Degree / Certificate LO defined in terms of competences

Betekenis voor Nederland Nieuwe graden: 25-03-2009 Betekenis voor Nederland Nieuwe graden: HBO Bachelor: Bachelor University of Applied Sciences WO Bachelor: Bachelor Research University Regulier programma / Honours degree HBO Bachelor (niet bekostigd) WO Master: Doorstroommaster / Selectieve master Educatieve MA / Maatschappelijke MA / Research MA 60 ECTS = so called ‘doorstroommasters’ = ‘maatschappelijke masters’, continuation of bachelor’s programme preparing students above all for a (academic) career in functions on the labour market (musea, government, business life etc. 90 ECTS = international masters, like Humanitarian Action and Euroculture; special masters like journalism 120 ECTS = all masters in sciences; research masters focusssing on research training as well as top masters preparing for a PhD traject

3. Introductie nieuwe programma’s en nieuwe programmaopzet 25-03-2009 3. Introductie nieuwe programma’s en nieuwe programmaopzet Profiel onderwijsprogramma Kerncompetenties: algemene academische vaardigheden (generic competences / transferable skills) vakspecifieke competenties (gebaseerd op internationaal vastgestelde referentiepunten – Tuning) Eindtermen / Leeruitkomsten / Werklast student

Profile Profiel opleiding 25-03-2009 Profiel opleiding Gebaseerd op beschikbare personele en andere middelen (sustainability) Gebaseerd op maatschappelijke vraag: rol belanghebbenden (stakeholders) society person Profile professional academics

Academische velden versus professionele gebieden en competenties 25-03-2009 Academische velden versus professionele gebieden en competenties Competence Circle Employment profile Academic field Academic field Academic field

Doctoraat MA Competentie-velden BA Onder-zoek Profieloriëntatie 25-03-2009 Doctoraat MA Competentie-velden BA Onder-zoek Profieloriëntatie Toepassing

Tuning model Top-down Studieprogramma volgens Tuning- methodologie: 25-03-2009 Tuning model Studieprogramma volgens Tuning- methodologie: Programma is gebaseerd op eenduidig profiel, aantal te verwerven, te realiseren leeruitkomsten, toe te kennen ECTS-studiepunten Programma-ontwerp is teamwork, gebaseerd op consultatie, discussie en samenwerking Leeruitkomsten / competenties vormen basis voor toewijzing aantal ECTS-studiepunten Doceer-, leer- en toetsmethoden beogen competenties te ontwikkelen, leeruitkomsten te realiseren en verdeling van de studielast te respecteren (feasibility) 60 ECTS FIRST CYCLE PROGRAMME COURSE UNIT Top-down

Europese perspectief: Tuning- en Kwalificatieraamwerken (instrument voor programmavergelijking en –uitkomsten) 25-03-2009 EQF for Higher Education (Bologna Process - 46 countries) EQF for Lifelong Learning (an EC initiative) (27 countries) Dublin descriptors National Qualification Frameworks Sectoral Qualification Frameworks TUNING reference points for Higher Education programmes

QFs of other world regions 25-03-2009 Wereldwijde perspectief: Kwalificatieraamwerken (Qualifications Frameworks) European QF NQF NQF QFs of other world regions Sectoral QF Sectoral QF Internationally established (subject specific) Tuning reference points OECD-AHELO pilot

Leeruitkomsten / Eindtermen (Learning Outcomes) 25-03-2009 4. Nieuwe terminologie Definities: Leeruitkomsten / Eindtermen (Learning Outcomes) Statements of what a learner is expected to know, understand and be able to demonstrate after completion of (a period of) learning. Competenties (Competences) Competences represent a dynamic combination of knowledge, understanding, skills and abilities.

ECTS-studiepunten (ECTS credit points) 25-03-2009 Nieuwe begrippen ECTS-studiepunten (ECTS credit points) Modulen (modules / course units) Student workload (studiebelasting) Beoogde / gewenste leeruitkomsten (intended / expected / desired Learning Outcomes) Kwalificatiebeschrijving (Qualification descriptor) Kwalificatieraamwerken (Qualifications Frameworks): Internationaal / overbruggend (overarching) (EQF for LLL /QF for EHEA) Sectoraal (SQF) Nationaal (NQF)

25-03-2009 De volgende spreker heeft ongetwijfeld nog veel meer te zeggen over deze ‘newspeak’ en de (vertaal)problemen die daarmee samenhangen ….. Dank voor uw aandacht !