Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG Ledenvergadering van 29 maart 2018 Van harte welkom

Vereniging van Dow Gepensioneerden Agenda : Welkom en opening. Goedkeuring van de agenda. Notulen ALV 2017 ter goedkeuring. Inleiding Presentatie SDPF door Ad de Kok / Jan-Wolter Molster. Presentatie door Stan Bosman, vertegenwoordiger in het bestuur van VO. VDG jaarverslag 2017. Financieel verslag 2017. Verslag kascontrole commissie. Verkiezing nieuw lid kascontrole commissie. Begroting 2018 en vaststellen hoogte contributie voor 2019. Aftredende leden en goedkeuring kandidaat leden. Gastspreker Terneuzen Site Leader, Neldes Hovestad. “Jouw bijdrage” Rondvraag. Sluiting, waarna “bijpraten bij een rondje van de penningmeester”. 14 punten

Vereniging van Dow Gepensioneerden Goedkeuring Agenda

Vereniging van Dow Gepensioneerden Goedkeuring Notulen ALV 2017

Vereniging van Dow Gepensioneerden

Vereniging van Dow Gepensioneerden Ontwikkelingen van: koopkracht zorgkosten

Vereniging van Dow Gepensioneerden

Vereniging van Dow Gepensioneerden

Vereniging van Dow Gepensioneerden Toezegging van Dow management Er zal met enige regelmaat gekeken worden naar de inflatiecijfers over de afgelopen jaren. Afhankelijk van bepaalde factoren heeft Dow beloofd een compensatie ter beschikking te stellen, in welke vorm dan ook.

Vereniging van Dow Gepensioneerden De politiek en de media blijven zich bezig houden met het pensioen gebeuren en daarom is het van belang dat de gepensioneerden als groep de ontwikkelingen scherp blijven volgen om tijdig te kunnen handelen. Dit doen wij als VDG maar ook als lid van de KNGV. Er wordt aan gewerkt om de gelederen van de gepensioneerden in Nederland te sluiten om een echte stem in de ontwikkelingen te verkrijgen.

Stichting Dow pensioenfonds Een terugblik op 2017

Inhoud Kerncijfers Beleggings portfolio en Portfolio Rendement (Beleids)dekkingsgraad Andere ontwikkelingen mbt SDPf Actualiteiten in de Pensioenwereld 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Kerncijfers Aantal deelnemers 2017 2016 2015 2014 2013 1.541 1.618 Actieve deelnemers 1.541 1.618 1.690 1.761 1.820 Gewezen deelnemers 1.062 1.072 1.099 1.110 1.159 Pensioengerechtigden 2.730 2.696 2.645 2.608 2.544 TOTAAL 5.333 5.386 5.434 5.479 5.523 Bron: AZL 2017 2016 2015 2014 2013 Technische voorzieningen (x ‘000 €) 2.194.545a 2.233.771 2.071.094 1.991.065 1.658.806 Pensioen uitkeringen (x ‘000 €) 61.770b 59.767 58.685 57.996 56.726 Bron: Willis Towers Watson (a) AZL (b) 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Beleggings Portfolio 2017 % Aandelen 33,0 Vastrentende waarden 49,3 Alternatieve investeringen 10,3 Cash 7,4 TOTAAL € 2.580.392.000 Br0n: BNYM Performance report, 31 december, 2017 Willis Towers Watson 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Portfolio Rendement 2017 3-jr gemiddelde 5-jr gemiddelde 4,8 % 5,5 % 8,7 % BENCHMARK 2,3 % 3,6 % 6,8 % Br0n: BNYM Performance report, 31 december, 2017 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Verklaring ontwikkeling dekkingsgraad Dekkingsgraad ultimo 2016: 110,0% Dekkingsgraad ultimo 2017: 117,6% Verklaring ontwikkeling dekkingsgraad Premies Rente Rendement Overige 0,4% 1,5% 6,4% -0,7% 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

(beleids)dekkingsgraad VEV We zijn er bijna,…. MVEV ……maar nog niet helemaal! TV 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

(Personele) ontwikkelingen mbt SDPf Terugtreden Willem Vogt als SDPf bestuurslid per 1 juni 2017 Goedkeuring door DNB van Ad de Kok als SDPf bestuurslid per 1 juni 2017 Goedkeuring door DNB van Jan Wolter Molster als lid van Investment Committee Overhevelen DC kapitaal naar United Pensions per 31-12-2017 Caroline Van Eecke per 1 februari 2018 opgevolgd door Edwin Naessens als Manager Pensioenbureau Caroline Van Eecke door DNB goedgekeurd als SDPf bestuurslid namens werkgever Installatie Raad van Toezicht (na goedkeuring DNB) 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Actualiteiten in pensioenland Schommelingen in de economie Vergrijzing Levensverwachting Maatschappelijke trends Houdbaarheid huidige pensioenstelsel?? 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Schommelingen in de economie (RENTE) Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

Vergrijzing VDG Jaarvergadering Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

levensverwachting VDG Jaarvergadering Bron: Onno Steenbeek Erasmus Universiteit VDG Jaarvergadering

Maatschappelijke trends Veranderende arbeidsmarkt: steeds meer werkenden bouwen geen adequaat pensioen op Doorsneesystematiek wringt met arbeidsmarkt en tast draagvlak voor pensioenstelsel aan Grotere risico’s voor deelnemers leiden tot behoefte aan transparantie over verdeling van risico’s Macro-economische ontwikkelingen leggen kwetsbaarheid van bestaande pensioenovereenkomsten bloot Toegenomen diversiteit en individualisering vragen om maatwerk en keuzemogelijkheden Bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ‘Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel’, 6 juli 2015 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Wat wil Rutte III in 2020 aan het pensioenstelsel veranderen? Afschaffen doorsneepremie Introductie degressief pensioenopbouw stelsel Compensatie bepaalde werknemers Introductie individuele pensioenpotjes met collectieve risicodeling en een buffer om onvoorziene omstandigheden op te vangen Pensioenopbouw voor ZZP-ers Eenmalige opname bij pensionering 29 maart 2018 VDG Jaarvergadering

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verslag bestuurslid, namens de gepensioneerden, in het VO: Stan Bosman

Vereniging van Dow Gepensioneerden VERANTWOORDINGSORGAAN (VO) Bestaat uit 6 personen. 2 namens werkgever: Els Vandevelde (vz) Daniëlle Melis- Elferink (secr.) 2 namens actieven: Marc Obrie (vz OR) Tom Burm 2 namens gepensioneerden: Piet Neven (termijn afgelopen) Stan Bosman - Ziet er op toe , dat de belangen van de verschillende geledingen in het fonds gelijkelijk gewaarborgd worden.

Vereniging van Dow Gepensioneerden Rechten en plichten VO Inspraak bij vergoedingen bestuursleden Inspraak bij wijziging van beleid t.a.v. VO zelf Inspraak bij vorm, inrichting en samenstelling van het Intern Toezicht Inspraak bij samenstelling Raad van Toezicht (vanaf 2018) Inspraak bij vaststelling en wijzigen van interne klachtenprocedure Toezicht op communicatie en voorlichtingsbeleid Inspraak bij overdracht van verplichtingen van het PF naar derden, bv WVP Advies t.a.v. de premie en premiecomponenten Advies m.b.t. haalbaarheidstoets Overzicht van bevindingen en aanbevelingen in het jaarverslag van het PF

Vereniging van Dow Gepensioneerden Informatiebronnen Regelmatig overleg met het DB + Directeur PF min. 2x p.j. Overleg met Visitatiecommissie en ,vanaf 2018, met RvT Overleg met externe accountant en certificerend actuaris Eigen deel website Dow PF Regelmatige trainingen, samen met bestuursleden

Vereniging van Dow Gepensioneerden Actuele zaken Wet Verbeterde Premieregeling : communicatie overdracht naar UP Recente klachten (géén in 2017) Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Stand beloofde enquête. Overleg met pensioenuitvoerder AZL Tempo en invulling van het Derisking proces. Update bezoeken DNB Opvolging Arndt Thomas door Neldes Hovestad als VZ PF Beleggingskosten Consequenties van fusie met Dupont Verkiezing opvolger Piet Neven namens gepensioneerden Ontwikkelingen Raad van Toezicht

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG jaarverslag 2017

Vereniging van Dow Gepensioneerden Leden administratie: van 1823 leden hebben we een adres, van 1193 leden hebben we een e-mail adres en van 630 leden alleen een post adres. Het bestuur heeft i.v.m. de stijgende verzendkosten besloten om alleen aan leden,die een geldelijke bijdrage leveren, nieuwsbrieven per post te sturen. Het bestuur vraagt de vergadering om goedkeuring.

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG heeft toestemming gekregen de PV faciliteiten te gebruiken als interne afdeling. Het bestuur is 7 x bij elkaar gekomen. . Er zijn 4 nieuwsbrieven uitgegaan. Vergaderingen van de KNVG en de KNVG afd. Kring West II zijn bijgewoond.

Vereniging van Dow Gepensioneerden VDG Website: aantal visites bedroeg 17200. Per 1 juni 2017 is Ad de Kok officieel benoemd tot bestuurslid van SDPF als opvolger van Willem Vogt. Overleg met HR en de OR om tot een nauwere samenwerking met de OR te komen. Contact met Dow management.

Vereniging van Dow Gepensioneerden Financieel Jaarverslag Peter Appleton

Vereniging van Dow Gepensioneerden Exploitatie VDG 2017   Begroting Werkelijk Ontvangsten 2017 2016 Contributie (1100) 13.800 13.248 12.000 13.874 Rente abn-amro rek 300 183 450 331 Totaal 14.100 13.431 12.450 14.205 Kosten Secretariaat 900 719 750 923 Nieuwsbrieven (4) /website 5.500 2.660 4.000 8.000 Website onderhouden 534 Vergaderkosten 3.000 2.290 2.500 4.385 Jaarvergadering 1.500 229 1.300 Contr + kosten KNVG 2.000 1.327 2.216 Cursussen 1.250 3.166 Diversen 100 Bank kosten 311 350 227 14.800 8.070 20.217 reservering -700 5.361 -6.012

Vereniging van Dow Gepensioneerden BALANS 2017 activa passiva Liquide middelen 2017 2016 Eigenvermogen NL91 ABNA 0446 3921 46 ABN-AMRO bestuursrekening 4.601 2.670 eigenvermogen(reserveringen) 46.602 41.242 NL32 ABNA 0460 9400 07 ABN-AMRO internet spaarrekening 5.270 vooruit ontvangen contributies 5.957 10.322 NL90 ABNA 0437 5264 61 49.436 45.253 nog te ontvangen rente 5 nog te betalen 1.579 1.635 Printer 1 vvv bonnen 100 Totaal 54.138 53.199 abn/amro bankkosten 26 onkosten bestuursleden 494 knvg contributie over 2017 1.250 KvK rekening 3 onkosten pv. 200 1.115 totaal

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verslag kascontrolecommissie: Henny Merckx Enno Thedinga Wie verklaard…..

Vereniging van Dow Gepensioneerden Verkiezing kascontrolecommissie 2018

Vereniging van Dow Gepensioneerden Begroting VDG 2018   Begroting Werkelijk Ontvangsten 2018 2017 Contributie (1000 leden) 12.000 13.247 13.800 Rente abn-amro rek 50 183 300 Totaal 12.050 13.430 14.100 Kosten Secretariaat 900 719 Nieuwsbrieven/Website 3.000 2.660 5.500 Website onderhoud 600 534 Vergaderkosten 2.290 Jaarvergadering 500 229 1.500 Contr + kosten KNVG 2.000 1.327 Cursussen Diversen 100 Bank kosten 350 311 11.950 8.070 14.800 reservering/resultaat 5.360 -700

Vereniging van Dow Gepensioneerden Vaststellen Jaarlijkse bijdrage

Vereniging van Dow Gepensioneerden Afgetreden Bestuursleden. Ben Bregonje Piet Neven Gonda Fischer

Vereniging van Dow Gepensioneerden Aftredende Bestuursleden. Simon Molenaar Peter Appleton Ben Hekkert

Vereniging van Dow Gepensioneerden Kandidaat Bestuursleden. Dik Schipper. Henny Martens. Maril van Waes.

Vereniging van Dow Gepensioneerden Bestuur: Dik Schipper: voorzitter Jo Burm: secretaris Gerard van Noort: plv. penningmeester Theo Dröge Ruud Lie: plv. voorzitter Arnout Lavooi Maril van Waes. Henny Martens. Open: penningmeester Open: vertegenwoordiger Operators/Maintenance

Vereniging van Dow Gepensioneerden SDPF : Jan-Wolter Molster Ad de Kok VerantwoordingsOrgaan: Stan Bosman Maril van Waes

Vereniging van Dow Gepensioneerden Gastspreker Neldes Hovestad Terneuzen Site Leader

Vereniging van Dow Gepensioneerden Sluiting van de vergadering