Dr. Derk Loorbach Rotterdam, 29-10-2013 Transities en water Dr. Derk Loorbach Rotterdam, 29-10-2013

DRIFT Dutch Research Institute For Transitions, Rotterdam, 20 medewerkers Opgericht in 2004 als onderdeel van het nationale transitie-onderzoeksprogramma, BV sinds 2011 Wetenschappelijk change agent: fundamenteel en toegepast onderzoek, academisch en professioneel onderwijs, commercieel advies en ideële projecten  energie-, zorg-, bouw-, mobiliteits-, landbouw-, wijken-, steden-, water-, afval-, bedrijfstransitie

Transitiedenken Wetenschappelijk theoretische perspectief voor analyse, duiding en verkenning Taal voor faciliteren van fundamentele veranderingsprocessen Basis voor strategische interventies via transitiemanagement Dutch Research Institute For Transitions

(on)duurzame ontwikkeling? Huidige systemen zijn onvolhoudbaar door bredere maatschappelijke ontwikkelingen en opkomende alternatieven Zowel ecologisch, economisch als sociaal raken we aan kritische grenzen van stabiliteit De crises zijn hiervan symptomen en versnellen meer fundamentele systeemveranderingen, transities Dutch Research Institute For Transitions

Dutch Research Institute For Transitions Wat is een transitie? Macro-level autonome trends, paradigma's, langzame verandering Meso-level regime: dominante structuren, culturen en werkwijzen Micro-level Snelle verandering: innovatieve ideeën, projecten, technologie, niche actoren Geels and Kemp, 2001 Dutch Research Institute For Transitions

Dutch Research Institute For Transitions Wat is een transitie? Stabilisatie Tijd Indicator voor maatsch. verandering Versnelling Take off Voorontwikkeling Rotmans et al, 2000 Dutch Research Institute For Transitions

Evolutionaire revolutie Revolutie op systeemniveau op de lange termijn Evolutie op de korte termijn: kleine stappen Dutch Research Institute For Transitions

Waar in transitie? Duurzame samenleving? afval Water? bouw mobiliteit zorg energie afval Water? bouw mobiliteit gebiedsontwikkeling stabilisation acceleration take-off predevelopment Based on Rotmans et al, 2001

Watertransitie? Landschap: onvolhoudbaarheid ‘watersysteem’ ‘Natuurlijke’ watersystemen en afvalwater Regime vooral gericht op beheersing, technische oplossingen en end-of-pipe Excelleert in waterkwantiteit en –kwaliteit Transitieopgaven zijn echter van andere aard Vragen nieuwe verbindingen, oplossingen over de grenzen, andere organisatievormen etc 18-9-2018 Afvalwaterketen - fabrieken

Transitiecontext Circulaire economie Water-, energie-, grondstoffen-, voedsel-, ...transitie Transitie afvalwaterketen Nieuwe markt/technische/beleidsstructuren Nieuwe technologie, praktijken, competenties Dutch Research Institute For Transitions

Adaptatie en mitigatie Vanuit bestaande regime ligt adaptatie meest voor de hand Deltaprogramma als duidelijk voorbeeld Maar kan ook de lock-in versterken En ruimte voor mitigatie verkleinen Dit vraagt vooral ook een brede strategie over de grenzen heen Andere manieren van werken en organiseren 18-9-2018 Afvalwaterketen - fabrieken

18-9-2018 Afvalwaterketen - fabrieken

Afvalwaterketen als voorbeeld Afvalwaterketen lijkt af Verwijdering van afvalstoffen voor gezondheid en milieu Technisch systeem, Afgelopen decennia: regenwaterafvoer Tegelijk nieuw paradigma Afvalwater als positieve bron i.p.v. alleen maar negatief Past binnen bredere hernieuwde aandacht grondstoffen in duurzaamheidsbeweging Succes maar ook gevoel tegen grenzen op te lopen Risico-mijding, juridische grenzen, ‘buiten het hek’ innoveren, op heel veel AWZI’s gebeurt ook weinig tot niets. 18-9-2018 Afvalwaterketen - fabrieken

18-9-2018 Afvalwaterketen - fabrieken

Perspectief Verbetering van de leefomgevingskwaliteit terwijl tevens meer economische en maatschappelijke waarde wordt gecreëerd en het een inspirerende en enthousiasmerende werkomgeving biedt Maximale waterkwaliteit Naar fossielvrije en emissieloze ketens Van afval naar grondstof (terugwinnen ipv zuiveren) Actieve speler in transities Werken volgens waardepyramide Alles op de juiste schaal Dutch Research Institute For Transitions

Wat is transitiemanagement? Richtinggeven en versnellen transities Creëren van nieuwe ruimte en netwerken Schakelen tussen lange en korte termijn Sturen van anders denken, organiseren en doen Dutch Research Institute For Transitions

Transitie Governance Monitoring, evaluatie en leren Institutionele en structurele verandering, nieuwe coalities en netwerken Doorbraakacties, projecten en initiatieven, nieuwe organisaties Probleemstructurering, gedeelde urgentie en richtinggevende visie

Dutch Research Institute For Transitions De Transitiearena: experimenteerruimte samenleving Transitie Arena Reguliere beleidsarena - Lange termijn - Koplopers Systeeminnovatie Probleem- en doelzoekend - Korte termijn - Peloton incrementele verbeteringen Probleem- en doelgericht Dutch Research Institute For Transitions

Transities… Zijn niet… Zijn wel… Te anticiperen Te managen Maakbaar Te engineeren Te voorspellen Zijn wel… Te anticiperen Te beïnvloeden Richting te geven Te versnellen

Flexibel denken en werken Groot denken Klein doen Duurzame Stadshavens Mensenzorg Sociale veerkracht Nieuwe democratie Duurzame economie Drijvend Paviljoen Buurtzorg Wijkarena Transitiearenas Zuiderling Dutch Research Institute For Transitions

Routekaart: wenkend perspectief? landelijk stedelijk agrarisch industrie Energie fabriek Grondstoffen fabriek nutritienten Water is fun Huidig regime? Afvalverwerker Technische oriëntatie Grote verschillen watersch. syngas wko Ecologische zuivering fosfaten Dz energie ketenintegratie 2012 2030 2050 Dutch Research Institute For Transitions

Lokale energiebedrijven GRONDSTOFFEN Cradle to Cradle Service economie Biobased GELD Broodfonds Alternatieve geldsystemen Crowdfunding Ethisch beleggen VOEDING/GROEN Stadslandbouw Creatief beheer Gemeenschapstuinen Transition towns ENERGIE Lokale energiebedrijven Energiecooperaties Wij willen zon, Windvogel (eva) SOCIAAL Buurtzorg Crowdfunding Zelforganisatie Dutch Research Institute For Transitions

Afsluitend We gaan door fundamentelere maatschappelijke veranderingen Waar ook de watersector onderdeel van is De response is primair vanuit ‘beter omgaan met’ en ‘aanpassen aan’ Maar er is meer nodig Er ligt een groot potentieel in organische verbindingen Maar vereist wel een cultuur- en structuuromslag Dutch Research Institute For Transitions

Voor meer informatie en publicaties: loorbach@drift.eur.nl www.drift.eur.nl www.ksinetwork.org www.twitter.com/drk75 Dutch Research Institute For Transitions