INFORMATIEVAARDIGHEDEN SAW B.Wydooghe L. Gheysen C. Neckebroeck

INFORMATIEVAARDIGHEDEN MODULE V INFORMATIE VERWERKEN

INFORMATIEVAARDIGHEDEN Refereren via APA Gebaseerd op American Psychological Association. (2010). Publication manual of the American Psychological Association (6e druk). Washington: American Psychological Association.

DOELSTELLINGEN Correcte en consequente referenties naar bronnen Verschillende referentiesystemen Gerelateerd aan vakgebied APA: verkorte bronvermelding in de tekst + bronnenlijst SAW norm V&A: volledige bronvermelding in voetnoot + bronnenlijst

REFERENTIECRITERIA Basisprincipes: Volledigheid: de lezer moet exact dezelfde bron kunnen raadplegen (opspoorbaarheid) Uniformiteit: het refereren moet op dezelfde manier gebeuren in de hele tekst (systematisch en consequent) Juistheid: een referentie moet ondubbelzinnig weergeven welke bronnen de auteur geraadpleegd heeft; de opgenomen gegevens moeten juist zijn (exact)

WANNEER REFEREREN Bij elke impliciete of expliciete verwijzing naar de ideeën van anderen moeten bronvermeldingen worden opgenomen. Citeren (“….”) Parafraseren Samenvatten Illustreren (schema’s, tabellen, grafieken, figuren, …) Plagiaat (art, 49 OER Vives)

APA Dit referentiesysteem is opgebouwd uit volgende, twee elementen: een korte bronvermelding in de tekst een volledige bronvermelding in een bronnenlijst op het einde van de tekst

1. Korte verwijzingen in de TEKST APA

ALGEMENE PRINCIPES Korte verwijzingen in de tekst Familienaam auteur(s) Publicatiejaar Bij citaten: pagina (‘s) p. pp. Tussen haakjes (…,...) Verschillende onderdelen worden gescheiden door een komma Onder illustraties, idem maar zonder haakjes Bron: auteur, jaar In het midden of op het einde van een zin (voor .) De auteur kan ook in de zin zelf vermeld worden, zodat enkel nog het jaartal en eventueel de pagina tussen haakjes wordt vermeld

Voorbeelden (Goethals, 2010) Bij citaat: (Goethals, 2010, p. 20) of (Groenen, 2011, pp. 12-15) Vettenburg (2009) stelt dat … . Bij citaat: Vettenburg (2009, p. 8) stelt dat “…” . Vettenburg en Goethals (2008) poneren dat … . Bij citaat: Vettenburg en Goethals (2008, pp. 20-25) poneren “…”. Uit onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen opleiding en politieke houding (Vettenburg, 2009). Bij een citaat “…” (Vettenburg, 2009, p. 8). Uit onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen opleiding en politieke voorkeur (Vettenburg & Goethals, 2008). Bij een citaat “…” (Vettenburg & Goethals, 2008, pp. 20-25). Verschillende auteurs met zelfde familienaam: maak onderscheid door initialen van de voornaam Meerdere publicaties van zelfde auteur in zelfde jaar: maak onderscheid door kleine letters (2006a, 2006b), a: oudste publicatie, b: meest recente publicatie, …

Voorbeelden Meerdere auteurs Aantal auteurs In de lopende tekst Tussen haakjes op het einde van een zin 1 Barnes (1998) vermeldt … . … een probleem is (Barnes, 1998). 2 Poliat en Azaert (2010) onderzoeken Een recente studie (Poliat & Azaert, 2010) wees uit dat … . 3, 4, 5 Eerste verwijzing: Graham, Smith en Johnson (2004)... Tweede verwijzing: Graham et al. (2004) … . … (Graham, Smith & Johnson, 2004). … (Graham et al., 2004). 6 of meer In hun studie stellen Verheyen et al. (2009) … . … is de laatste jaren sterk gedaald (Verheyen et al., 2009).

2. Verwijzingen in de BRONNENLIJST APA

ALGEMENE PRINCIPES BRONNENLIJST Alfabetisch De bronnen worden alfabetisch gerangschikt op familienaam van de auteur (of organisatie) Of op de eerste letter van de titel (bij bronnen zonder auteur) Paginavermelding In de bronnenlijst: paginabereik van artikel, bijdrage in een verzamelwerk Na elke referentie een punt! Behalve bij URL Tabulaties (lay-out) Eerste lijn van elke referentie in de bronnenlijst staat aan de kantlijn, elke volgende lijn van eenzelfde referentie moet inspringen.

3. Voorbeelden per type bron APA

Handboek/Monografie/Boek TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Goethals, 1990) Goethals, J. (1990). Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. Antwerpen: Kluwer.

BRONNENLIJSTREFERENTIE Verzamelwerk/reader TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Lietaer, Vanaerschot, Snijders, 2008) (Goethals, & Bouverne-De Bie, 2000) (Vettenburg, Deklerck, & Siongers, 2010) Lietaer, G., Vanaerschot, G., Snijders, J.A. (red.) (2008). Handboek gesprekstherapie: de persoongerichte experiëntiële benadering. Utrecht: Tijdstroom. Goethals, J., & Bouverne-De Bie, M. (red.) (2000). Voorwaardelijke invrijheidstelling: wetgeving, predictie en begeleiding. Gent: Academia Press. Vettenburg, N., Deklerck, J., & Siongers, J. (red.) (2010). Jongeren in cijfers. Bevindingen uit de JOP-monitor 2. Leuven: Acco.

Bijdrage uit verzamelwerk/reader TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Goethals, 2001) (Boonaert & Vettenburg, 2009) Goethals, J. (2001). De geschiedenis van de internering: huidige situatie. In J. Casselman (red.), Internering (pp. 1-23). Leuven: Garant. Boonaert, T., & Vettenburg, N. (2009). Jongeren en ICT: een divers publiek. In N. Vettenburg, J. Deklerck & J. Siongers (red.), Jongeren binnenste buiten (pp. 151-174). Leuven: Acco.

BRONNENLIJSTREFERENTIE Hoofdstuk uit boek TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Migchelbrink, 2007) Migchelbrink, F. (2007). De vraagstelling en doelstelling. In Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn (pp. 67-76) (10e druk). Amsterdam: SWP.

BRONNENLIJSTREFERENTIE Losbladig werk TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Berk, 1993) (Boey, 2004) Berk, T.J.C. (red.) (1993). Handboek groepspsychotherapie (losbladig werk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Boey, J. (2004). Vormingsinstellingen zwaar getroffen door het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk. In J. Papen (red.), Gids sociaal-cultureel en educatief werk (losbladig werk) (pp. 1-8). Mechelen: Kluwer.

vaktijdschriftartikel TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Broothaers, Mentens & De Soete, 1984) (Becker & Seiligman,1991) (Lietaer, Van Broeck & Stroobants, 2005) Broothaers, R., Mentens, R., & De Soete, G. (1984). De verblijfsduur van geïnterneerden in een bijzondere afdeling tot bescherming van de maatschappij: een empirisch onderzoek. Panopticon, 15, 495-50. Becker, J., & Seligman, C. (1981). Welcome to the energy crisis. Journal of Social Issues, 37(2), 1-7. Lietaer, G., Van Broeck, N., Dekeyser, M., & Stroobants, R. (2005). Profiel van de psychotherapeut in België. Deel I. Sociodemografische kenmerken, opleiding en werkkader. Tijdschrift voor Klinische Psychologie, 35, 7-29.

Krantenartikel Vaak geen auteur

BRONNENLIJSTREFERENTIE Krantenartikel TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Demoor, 23 januari 2010) Demoor, F. (23 januari 2010 ). Het strategisch plan. De Standaard, 10.

BRONNENLIJSTREFERENTIE eindwerken TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Bolle, 2010) (Abid, 2010) Bolle, M. (2010). Evenementen en veiligheid: een praktijkgericht beleidsinstrument inzake evenementenorganisatie [bachelorproef]. Kortrijk: KATHO IPSOC. Abid, S. (2010). ‘Het is mijn schuld niet’. Bevorderen van sociale vaardigheden bij jongeren met gedragsproblemen in de eerste graad (BSO) van het secundair onderwijs [eindwerk]. Kortrijk: KATHO IPSOC.

Andere ‘grijze’ literatuur TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Bleys, 1999) (OCMW Gent, 2003) (Wydooghe, 2005) Bleys, P. (1999). Voorstellen en bedenkingen vanuit het algemeen welzijnswerk bij het rapport van de commissie internering [nota]. Turnhout: CAW. OCMW Gent (2003). Waarmee kan ik u helpen? [brochure]. Gent: OCMW. Wydooghe, B. (2005). Politieke, sociale en economische geschiedenis [cursus]. Kortrijk: KATHO IPSOC. Opmerking: zelfde principe voor alle mogelijke vormen van niet gepubliceerd bronnenmateriaal, zoals bv. PPT in het kader van een les, jaarverslagen van een organisatie, …

Elektronische bronnen Met doi-code Tijdschriftartikelen, boeken, bijdragen uit boeken Doi-code Digital object identifier Op eerste pagina van artikel/via ‘detail’ zoekresultaat in Limo Referenties idem als de ‘gedrukte’ bronnen + extra vermelding doi-code

Elektronische bronnen met DOI TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Wantenaar, 2006) Wantenaar, S. (2006). Pesten via internet. Je weet vaak niet wie het doet. Maatwerk, 7, 4-7. Doi 10.1007/BF03070616 Geen punt na DOI DOI ≠ ISBN

Elektronische bronnen zonder DOI, wel vrij online raadpleegbaar TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (Maes, 2010) (Van Maris, 2010) (Trappeniers, 18 augustus 2009) Maes, M. (2010). Armoede bij Belgische ouderen tijdens de overgang van werk naar pensionering. Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 51(1), 3-32. Geraadpleegd via http://socialsecurity.fgov.be Van Maris, B. (2010). "Jaj sprreekt Nederlands! Dat is te kek!": Nederlands in buitenlandse films en boeken. Onze Taal, 79(4), 96-98. Geraadpleegd via http://www.onzetaal.nl Trappeniers, A. (18 augustus 2009). Humor in reclame is soms te ver gezocht. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.destandaard.be url wordt niet onderlijnd Geen punt na URL

Elektronische bronnen zonder DOI, raadpleegbaar via DATABANK TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE Hazelhof, Heck & Bruggeman, 2011) (Trappeniers, 18 augustus 2009) (Walgrave & Vettenburg, 2006) Hazelhof, T., Heck, K., & Bruggeman, G. (2011). Een gewaarschuwd verzorgende telt voor twee. Een nieuwe kijk op omgaan met agressie. Denkbeeld, (3), 8-11. Geraadpleegd via www.springerlink.com Trappeniers, A. (18 augustus 2009). Humor in reclame is soms te ver gezocht. De Standaard. Geraadpleegd via http://academic.gopress.be Walgrave, L., & Vettenburg, N. (red.) (2006). Herstelgericht groepsoverleg. Geraadpleegd via http://www.google.be/books

Andere elektronische bronnen (website, webpagina, …) TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (“Omgaan met agressie: wat kun je doen”, 2015) Of (www.leren.nl) Omgaan met agressie: wat kun je doen (2015). Geraadpleegd op 5 oktober 2015, op http://www.leren.nl/cursus/sociale-vaardigheden/agressie/omgaan-met-agressie.html

BRONNENLIJSTREFERENTIE Juridische Bronnen TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (BS, 18 maart 1993) Camerabewaking op de arbeidsplaats is enkel toegelaten voor het nastreven van één van de volgende doeleinden die duidelijke en expliciet door de werkgever moeten worden omschreven (“CAO nr. 68”, 16 juni 1998) Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (18 maart 1993). Belgisch Staatsblad, 5801-5814. Cao nr. 68 van 16 juni 1998 betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de werknemers ten opzichte van de camerabewaking op de werkplaats. Geraadpleegd op 5 oktober 2015, op http://www.belgium.be/nl/werk/arbeidscontract/bescherming_van_persoonlijke_levensfeer/cameras/

Audiovisueel Materiaal TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE (De Bont & Spielberg, 2002) (Aerts & Ledeganck, 20 januari 2011) De Bont J. (Prod.), & Spielberg, S. (Reg.). (2002). Minority Report [film]. USA: Dreamworks. Aerts, B., & Ledeganck, S. (20 januari 2011). Steekpartijen in Vlaanderen [TV-uitzending]. Brussel: Vlaamse Radio- en Televisieomroep/Eén.

Persoonlijke communicatue TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE B. Wydooghe en L. Gheysen (persoonlijke communicatie, 6 september 2010) beweren dat … . Ook andere instanties hebben deze problemen aangekaart (B. Wydooghe & L. Gheysen, persoonlijke communicatie, 6 september 2010). /////

Indirecte referenties TEKSTREFERENTIE BRONNENLIJSTREFERENTIE Groenen (2000, in Goethals, 2006) Goethals, J. (2006). Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. Antwerpen: Kluwer.

Lay-out Bronnenlijst

Wat als? Bron met een organisatie als auteur Eerste verwijzing: organisatie voluit schrijven In een recentelijk verschenen jaarverslag van Kind en Gezin [K&G] (2010)… . Vanaf tweede verwijzing mag je afkorting gebruiken Volgens K&G (2010) … . Tekst Bronnenlijst Kind en Gezin (2010) Of …. (Kind en Gezin, 2010) Vanaf tweede verwijzing K&G (2010) of … (K&G, 2010) Kind en Gezin (2010). Jaarverslag 2010. geraadpleegd op 5 oktober 2015, op www.kindengezin.be

Wat als? Geen auteur Titel in verwijzing opnemen Titel van artikel of bijdrage tussen “…” (“Wenselijke algemene preventie”, 2007) Titel van boek/tijdschrift niet tussen “…” … (Weglopen: weg … van wat?, 2003)

Wat als? Geen auteur Tekst Bronnenlijst (Abnormaal en delinkwent …, 1990) (“pesten via internet”, 2006) (De Standaard, 13 januari 2010) of (“Het strategisch plan”, 23 januari 2010) Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. (1990). Antwerpen: Kluwer. Pesten via internet. (2006). Je weet vaak niet wie het doet. Maatwerk, 7, 4-7. Doi 10.1007/BF03070616 Het strategisch plan (23 januari 2010). De Standaard, 10

Wat als? Een bron zonder publicatiedatum Afkorting z.d. Tekst bronnenlijst (Goethals, z.d.) Goethals, J. (z.d.). Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. Antwerpen: Kluwer.

Wat als? Een bron zonder auteur en publicatiedatum Tekst Bronnenlijst (Abnormaal en delinkwent …, z.d.) (“pesten via internet”, z.d.) Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. (z.d.). Antwerpen: Kluwer. Pesten via internet. (z.d.). Je weet vaak niet wie het doet. Maatwerk, 7, 4-7. Doi 10.1007/BF03070616

Wat als? Een bron zonder pagina’s de afkorting ‘z.p.’ Vooral van belang in de bronnenlijst Tenzij je in de tekst verwijst naar citaat Tekst Bronnenlijst (Becker & Seligman, 1981) Bv. bij citaat : (Becker & Seligman, 1991, z.p.) Becker, J., & Seligman, C. (1981). Welcome to the energy crisis. Journal of Social Issues, 37(2), z.p.