Een (h)eerlijke grote stap naar het SO Dag SO 23 februari 2018

Waarom deze workshop? Kloof tussen BaO en SO omwille van verschillende factoren (ontwikkelingspsychologisch - inhoudelijk - pedagogisch - didactisch - cultureel - …) Gevolg  aanpassingsproblemen  vaak schoolse achterstand met impact op verdere OLB 5 factoren: Ontwikkelingspsychologisch 10 tot 14-jarigen vormen een vergelijkbare groep, terwijl het huidige onderwijsaanbod voor 10 tot 12-jarigen sterk verschilt van dat voor 12- tot 14-jarigen. Inhoudelijk: de overgang van een beperkt aantal leergebieden/vakkenintegratie in het basisonderwijs naar een vrij ruim pakket aan vakken/vakdisciplines in de eerste graad van het secundair onderwijs. Ook de inhoudelijke aansluiting tussen eindtermen en leerplannen is in een aantal gevallen niet optimaal Pedagogisch van één leraar in het basisonderwijs naar meerdere leraren in het secundair onderwijs, waardoor de afstand tussen de leerling en de leraar groter wordt. Didactisch een meer leerlinggerichte aanpak in het basisonderwijs tegenover een nog vaak leerstofgerichte aanpak in het secundair onderwijs. Cultureel van kleinschalig naar meer grootschalig, van een vertrouwde omgeving naar een meer onbekende omgeving. Dit veelomvattend geheel van veranderingen/aanpassingen draagt er toe bij dat heel wat leerlingen zich niet optimaal kunnen ontwikkelen in de eerste graad. De eerste graad heeft dan ook de taak deze kloof te dichten en de struikelblokken bij de overgang weg te werken. Wil de eerste graad leerlingen uit het basisonderwijs kwaliteitsvol opvangen dienen er enkele belangrijke randvoorwaarden vervuld te worden. Zo zal er nood zijn aan het uitwerken van een gedragen schoolvisie waarin het belang van de leerling primeert en zal een nauwe samenwerking tussen de leraren uit het basisonderwijs en het secundair onderwijs tot stand moeten worden gebracht. Verder vormt ook het professioneel handelen van de leraren op pedagogisch en didactisch vlak een belangrijke voorwaarde bij het realiseren van een kwalitatieve opvang. Wil men alle leerlingen op een kwalitatieve manier opvangen dan moet men rekening houden met de verschillende leerstijlen van de leerlingen. Het pedagogisch-didactisch handelen van de leraar moet er op gericht zijn tegemoet te komen aan deze diverse leerstijlen.

Opwarmertje Rode of groene kaartje inzetten

Opwarmertje Stelling 1 De basisschool moet de leerlingen duidelijk briefen over de mogelijke studierichtingen in het secundair Stelling 2 Zorgvernieuwingen stoppen vaak aan de school-poort van het SO KADEREN “STUDIERICHTINGEN”  ZIE FEEDBACK WERKGROEP OLB!!! 1 Algemene bedenking Er is bij de uitbouw van deze website te veel vertrokken van bestaande ‘ongelukkige’ situaties in de praktijk en van vragen/verwachtingen van ouders in dit verband (zie bijv. opdracht Inspecteur Keus). Er wordt niet ingespeeld op het gegeven dat de praktijk zal veranderen door de modernisering so (o.a. door andere invulling keuzegedeelte in het 1e jaar en er dus uitdrukkelijk geen studiekeuze moet worden gemaakt). Zo bestaan er al sinds 1991 officieel geen studierichtingen meer in het eerste jaar van het so (enkel 1A en 1B). Het klopt dat er nog steeds veel scholen zijn die de lestijden keuzegedeelte niet breed invullen maar gebruiken voor verdoken studierichtingen: studierichting Latijn = 4/5 lestijden Latijn de studierichting Moderne = komt overeen met extra talen, wetenschappen, sport …) de studierichting Handel = 4/5 lestijden handel 1TSO = 4/5 lestijden techniek Anderzijds zijn er scholen die sinds 2007 werk maken van een verbrede eerste graad waarin leerlingen in het eerste leerjaar geen verdoken studiekeuze moeten maken. De focus ligt te veel op het scharniermoment overgang bao-so (daarenboven vanuit een verkeerde praktijk waarbij leerlingen de facto gedwongen worden om een studiekeuze te maken) en te weinig op het proces en traject dat eraan voorafgaat. 2 Terminologie De gebruikte terminologie is niet steeds actueel of correct. Bijv. ‘studierichting’ kiezen in 1e jaar so, een ‘studiekeuze’ maken voor 1e jaar so … Er bestaan officieel geen studierichtingen in het eerste jaar, er zou geen studiekeuze moeten worden gemaakt  ‘100 studierichtingen in de eerste graad’ klopt niet … Bespreking structuur 1e graad: eerst vermelden onderscheid A-stroom en B-stroom, dan vakken in het 1e jaar, en dan pas keuzegedeelte beschrijven Oriënteringsbeleid i.p.v. onderwijsloopbaanbeleid: het begrip ‘oriëntering’ wordt reeds een hele tijd verlaten (dateert van tijd en visie van PMS dat je oriënteerde op basis van een test …) … we spreken nu van zelfexploratie binnen een emancipatorische visie waarbij we de leerling ondersteunen en begeleiden opdat hij zelfstandig keuzes zou kunnen maken, de focus ligt op het keuzeproces, zie GO!-visie op onderwijsloopbaanbegeleiding

Opwarmertje Stelling 3 Leerkrachten BaO en SO hebben onvoldoende zicht op elkaars didactische aanpak Stelling 4 Hoeken- en contractwerk kennen we van horen zeggen, we gebruiken dat zelf niet omdat dit praktisch moeilijk te organiseren valt

Transbaso Vierjarig onderzoeks- en ontwikkelingsproject Doel: processen van school- en studiekeuze bij de overgang van BaO naar SO onderzoeken (in Antwerpen en Gent). tools ontwikkelen die de overgang vlotter zouden moeten doen verlopen en de effectiviteit van deze tools onderzoeksmatig vaststellen.

Aanbevelingen Transbaso – Micro SO Zet je school goed in de markt en geef eerlijke info Informeer transparant en eerlijk over studieaanbod, verwachtingen en ondersteuning Onthaalbeleid Intakebeleid Terugkoppeling oud-leerlingen Geef zelf informatie over opties en richtingen in je school Info- en opendeurdagen samen met BaO organiseren Communiceer tijdig over infomomenten en inschrijvingsprocedure Zowel A-stroom als B-stroom inrichten => met breed gamma aan keuzeopties en keuzevakken Goed kaderen, vooral aanbeveling 2 en 6 !!! FEEDBACK WERKGROEP OLB!!!

Mogelijke hefbomen … Het is nodig om eens grondig na te denken over de eerste graad en hoe we die in de toekomst willen vormgeven en uitbouwen. De modernisering secundair onderwijs en het nieuwe decreet voor leerlingenbegeleiding bieden hier kansen! De modernisering secundair onderwijs en het nieuwe decreet voor leerlingenbegeleiding zijn hefbomen om die overgang basisonderwijs – secundair onderwijs doordachter te laten verlopen. We ondersteunen scholen en hun CLB hierbij binnen het GO! via veranderingstrajecten en professionaliseringsinitiatieven.   Het vernieuwde studieaanbod en de inplanting ervan zijn binnen deze thematiek heel belangrijk. We willen werk maken van een getrapte studiekeuze van de 1e naar de 3e graad. Vragen die zich stellen i.v.m. het uitbouwen van een verbrede 1e graad: “Hoe bouwen we het keuzegedeelte in het 1e jaar so uit (breder, met keuzemodules en projecten, geen studiekeuze)? Hoe planten we de nieuwe basisopties (die in de toekomst ‘gelijkwaardig’ worden uitgebouwd qua doelen) optimaal in de scholengemeenschap in (dus los van het studieaanbod in de bovenbouw)” …? Ook de uitbouw van een kwaliteitsvol beleid en praktijk inzake onderwijsloopbaanbegeleiding in elke school (met duidelijke rol-en taakverdeling, ook in samenwerking met het CLB) met aandacht voor de 3 pijlers (horizonverruiming, zelfconceptverheldering en keuzebekwaamheid) is cruciaal. Niet enkel op de scharniermomenten zoals overgang bao-so maar doorheen de hele schoolloopbaan. Hier is nog heel wat groeimarge, zowel in bao als in so. OLB is de opdracht van het volledige leerkrachtenkorps en niet enkel van de leerkracht 6e leerjaar; het team dient gedurende de hele schoolloopbaan van het kind naar de overgang naar het secundair toe te werken, in overleg met ouders en het CLB. Ook een doorleefde en gedragen visie op onderwijsloopbaanbegeleiding is hierbij belangrijk (cf. visie OLB GO!) met o.a. bijzondere aandacht voor: kritisch reflecteren over de invloed van het hiërarchisch denken over de onderwijsvormen emancipatorische visie: leerling aanzien als auteur van zijn eigen loopbaan en zelfsturing activeren (versus sturing en oriëntering). Het uiteindelijke doel is dat de leerling zelf een goed beeld krijgt op zijn/haar competenties en zelf een betere inschatting kan maken van zijn/haar mogelijkheden om zo zelf keuzes te kunnen maken. (Focus op het keuzeproces: niet wat men kiest maar hoe men kiest). Systematisch doorheen de hele schoolloopbaan werken aan horizonverruiming, zelfconceptverheldering en keuzebekwaamheid. Wisselwerking tussen basis- en secundair onderwijs is noodzakelijk. Een goed zicht verwerven op wat het secundair onderwijs inhoudt is noodzakelijk. Ook contacten tussen leerkrachten basisonderwijs en secundair onderwijs om kloof tussen basisonderwijs en so te verkleinen, blijven belangrijk. Het zelfexploratie-instrument Columbus was in het so een stimulans om beleid en praktijk inzake onderwijsloopbaanbegeleiding te optimaliseren. In het GO! hebben we een goede samenwerking met de VDAB rond de thematiek (onder)wijsloopbaanbegeleiding. Keuzes maken doen we immers ons leven lang.

Naar een hervorming SO … Mogelijkheden / kansen die hervorming SO biedt om een warme overgang te faciliteren, verder bouwend op het ontwikkelingsgericht werken vanuit de BS. Leidende principes uit de visietekst ‘uitbouw toekomstige 1ste graad SO’ - opportuniteiten vanuit aanbevelingen Transbaso - eigen expertise Deze 4 principes met telkens een richtvraag worden op A3 voorzien ( 2 principes per groep van 5 personen) Brede basisvorming: Hoe kunnen wij garanderen dat alle leerlingen voldoende kansen krijgen om de doelen van de basisvorming onder de knie te krijgen? Talentontdekking en –ontwikkeling: Hoe kan de sluimerende aanleg en belangstelling die bij de leerlingen aanwezig is bij het verlaten van het basisonderwijs verder aangewakkerd worden in de 1ste graad? PPGO en burgerschap : Op welke manier kan hervorming nieuwe kans bieden in versterken van SAMEN LEREN SAMELEVEN Succeservaringen: Hoe kan de 1ste graad verder bouwen op inzichten/ervaringen vanuit BaO gericht op het stimuleren van positieve leerervaringen Uitspraak van pipi => hoe omzetten klas- en schoolaanpak Fouten maken mag, creatief denken stimuleren

Naar een hervorming SO … OEFENING Per tafel bespreken we telkens 2 principes. Je vindt deze principes op een A3; telkens gekoppeld aan een richtvraag. Plenaire terugkoppeling na een 15’ (verslaggever - woordvoerder!) Brede basisvorming - PPGO en burgerschapsbeleving Talentontdekking en - ontwikkeling - Succeservaringen

Praktijkvoorbeeld Nikola Tesla ms een uniek en vernieuwend pedagogisch project een nieuwe school die de kloof wil dichten tussen het basis- en het secundair onderwijs een project in samenwerking met 5 GO! basisscholen Tilly Vannitsen (directeur middenschool Nikola Tesla) en Ilse Pipeleers (zorgcoördinator GO! BS Op Het Boseind)