Een robot blijft gewoon een geprogrammeerde machine Henk Geertsema

1. Inleiding Aanleiding Eerdere publicaties Geen andere opvatting Bekroond essay NRC: de menselijke geest uniek? Recente TV programma's over toekomst van robots Eerdere publicaties Cyborg: myth or reality (Zygon, juni 2006) Verdwijnt het verschil tussen mens en machine? (Sophie februari 2014) Geen andere opvatting

Denkbare ontwikkelingen Op mens lijkende robot die antwoord geeft op vragen (Japan) Zorgrobot, huishoudelijke robot, enz. AI programma’s voor rechtspraak: robot als rechter? Prekende robot? Multifunctionele robot: alle typisch menselijke functies

Probleem: mens-robot – verdwijning van het verschil? Eerste vraag: krijgt robot bewustzijn (bewuste waarnemingen, gevoelens; besef van vrijheid en verantwoordelijkheid) Daarbij: hoe belangrijk is verschil in ‘materiaal’: fysisch – organisch Belang van informatietechniek en materiaaltechniek (naast energietechniek)

Opzet Informatiebegrip ivm robot en mens ‘Materiaal’ ivm robot en mens Vragen ivm structuuranalyse van robot

2. Begrip informatie Robot en mens als informatie verwerkend systeem in een omgeving Informatie: input vanuit omgeving maakt verschil voor systeem Verschillende informatiedragers Signaal: direct; vgl. thermostaat Teken: indirect; vgl. antilope; context van bewustzijn (angst) Symbool: betekenis door afspraak; verkeerslicht, taal

Robot Hardware: informatie via signaal Software Verwerking van informatie van verschillende aard Vertaald naar signaalniveau van hardware Hardware en software samen: signaalniveau Andere functies Geobjectiveerd naar signaalniveau Actueel alleen in relatie tot de mens Conclusie Geen reden voor ontwikkeling van bewustzijn Blijvend verschil robot en mens

3. ‘Materiaal’ Materiaaltechniek Lange traditie van automaten; Oudheid, Nieuwe Tijd Belang van verdere technische ontwikkeling Probleem van bewegen: (hard)lopen, fietsen (opstappen), enz. Combinatie van verschillende handelingen in één multifunctionele robot Structurele vraag Blijft beperking tot fysische tegenover levend materiaal? Vgl. artificieel leven als mogelijke hardware?

Gebruik van artificieel leven? Is artificieel leven ‘technisch’ mogelijk? Kan levend materiaal hardware zijn voor ontworpen softwareprogramma’s? Blijft Afwezigheid van bewustzijn Informatie op niveau van signaal

Gebruik van dieren? Aanwezigheid van bewustzijn Kan bestaand dier als hardware gebruikt worden voor ontworpen softwareprogramma’s? Mogelijkheid van synthetisch artificieel dier als hardware voor ontworpen software? Blijft dier een dier? Probleem van individualiteit: kan diergedrag volledig geprogrammeerd worden? Vgl. gevoelens, onvoorspelbare Probleem van structuur: lichamelijkheid van dieren vraagt om training van lichaam, niet alleen ‘programmering’ van hersenen

Mens als machine: nieuw dualisme? Idee van implementatie van informatie in menselijk brein: irrelevantie van aard van het menselijk lichaam: herseninhoud van kungfu-worstelaar uploaden in ander brein. Alsof lichaam zelf niet getraind zou moeten zijn ‘Geest’ als informatie tegenover ‘lichaam’ als puur instrument Problemen bij verbinding van computerbrein en menselijk brein: Menselijk brein is deel van mens als integraal geheel Computerbrein is deel van hardware-software eenheid

Conclusie Geen reden om aan te nemen dat verschil tussen robot en mens verdwijnt Robot blijft een geprogrammeerde machine: weet niet wat hij doet Robot spreekt geen recht; evt. ‘maakt recht’, zoals CD speler muziek maakt maar niet musiceert Robot preekt niet; evt. maakt preek en laat die horen; vgl. video opname Robot zorgt niet; evt. vervult een zorgfunctie, maar heeft geen empathie; ivm emotionele band vgl. knuffel Probleem van verantwoordelijkheid

Achtergrond Wereldbeschouwing Filosofie Evolutie als omvattend proces waarin vanzelf bewustzijn ontstaat probleem van het existentiële zelf verstaan) Filosofie Fysicalisme: heel de werkelijkheid is in wezen fysisch problemen van het reductionisme vgl. achtergrond van dualisme van geest/bewustzijn en materie

4. Structuuranalyse (modaal) Typisch menselijke functies van robot zijn objectfuncties: voor hun actualisatie zijn ze afhankelijk van menselijke subjectfuncties Probleem van terminologie Subject- en objectfuncties: ongebruikelijk Subjectieve en objectieve eigenschappen: verwarrend Passieve tgo actieve eigenschappen: onduidelijk; actieve werking Relationeel (vgl Searle): misleidend; alle eigenschappen relationeel (aspecten als samenhangrelaties) Secundair tgo primair: misleidend; vgl. kwalificerende van de soort eigenschappen

Voorstel Indirect tgo direct Vgl. Stafleu: objectfuncties indirect onderworpen aan modale wet Blijvend punt: tweeërlei indirecte eigenschappen Plant Potentieel of geactualiseerd Functioneert altijd Robot In ontwerp zelf geobjectiveerd Functie afhankelijk van actualisering Oplossing: indirect en constitutief?

Structuuranalyse (entitair) Funderende functie: technisch formatief; vgl. gemaakt volgens vrij ontwerp Probleem van kwalificerende functie? Denken Ontwerpen Maken: onderscheid ivm artefact tussen kwalificerend ivm context en werkingsfunctie ivm verdere differentiatie Probleem vanwege de multifunctionaliteit: binnen verschillende modale contexten; vgl. menselijke functies Oplossing: suggesties?