De olifant en de porceleinkast… mentaliseren bij LVB Mentaliseren bevorderende behandeling (MBT) bij mensen met een lichte verstandelijke beperking en emotieregulatieproblemen Caroline Steman, psychotherapeut – gz-psycholoog Sabien Groen, gz-psycholoog Wier SGLVB Den Dolder FIVOOR 23 januari 2018

De olifant en de porceleinkast… mentaliseren bij LVB Eerst maar eens aan de slag…

De olifant en de porceleinkast… mentaliseren bij LVB 1 De olifant en de porceleinkast… mentaliseren bij LVB 1. Wat is mentaliseren? State of the art: Mentaliseren bevorderende therapie momenteel voorliggende behandelmethode voor mensen met borderline persoonlijkheidsproblematiek cq emotieregulatie problematiek. Definitie: Het actieve proces van begrijpen van gedrag van jezelf en de ander in relatie tot ‘mentale toestanden’, zoals gedachten, gevoelens, behoeften, wensen, motivatie, verwachtingen, etc.

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren Of: Jezelf van buitenaf zien en de ander van binnenuit zien. Denken en voelen over denken en voelen.

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren Ik voel dit... Wat is mentaliseren? ZELF RELATIE ANDER (afbeelding van Expertisecentrum MBT Nederland) Wat mij … doet voelen En doe daarom dat En jij dus … doet Waar-door jij je …. voelt

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren? Hechting: Hechting: gebruik van een prettig persoon als veilige basis om de wereld te exploreren en als veilige haven om naar terug te keren. Hechtingsveiligheid: vertrouwen dat die veilige persoon er zal zijn, beschikbaar en responsief, en in staat om te helpen. Hechtingsonveiligheid: geen vertrouwen dat er iemand zal zijn die er ‘altijd voor me is’, wantrouwen / achterdocht over de intenties van de ander.

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren? MBT gaat uit van de behandelrelatie als belangrijkste instrument, waarmee je werkt in het hier en nu. Wat er in het hier en nu gedaan, gedacht, gevoeld, beleefd, ervaren wordt, is het waard om onder de loep te nemen samen met de cliënt, zodat die meer controle over eigen emoties en gedrag krijgt. “Mentaliseren levert op zich geen oplossingen voor problemen of remedies voor stoornissen, maar geeft cliënten meer mogelijkheden om die oplossingen zelf te vinden”.

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren? Pre-mentaliserende modi: -Teleologische modus (+ 1,5 jaar): als ik het niet zie, is het er niet - Psychische equivalentiemodus (+ 2 jaar): interne werkelijkheid = externe werkelijkheid - Alsof –modus ( + 3 à 4 jaar): interne werkelijkheid losgekoppeld van externe werkelijkheid Mentaliserende modus: integratie van deze modi (rond 4 jaar) – mentale toestanden zijn slechts 1 representatie van meervoudige perspectieven op de werkelijkheid

De olifant en de porceleinkast… 1. wat is mentaliseren? Pre-mentaliserende modi: Teleologische modus Als ik het niet zie, is het er niet Equivalentie modus Mentale = externe realiteit Alsof modus Geen verbinding tussen emoties, cognities en realiteit Reflecterende modus

De olifant en de porceleinkast 2. wat is mentaliseren Wat is een mentaliserende basishouding? • Erkenning geven Open houding; niet oordelen; jezelf / eerlijk zijn • Nieuwsgierig, interesse in de ander • Je kunt niet zeker weten wat de ander denkt • Flexibel, bereid je mening te herzien Focus op het hier en nu

Aan de slag… Thema eenzaamheid: bedenk welk plaatje jij het meest met eenzaamheid associeert? En bedenk (mentaliseer over) welk plaatje jij denkt dat je buurm/v zal kiezen? Ga hierover in gesprek met buur m/v.

De olifant en de porceleinkast… mentaliseren bij LVB Zorgvernieuwingsproject, erkend door Zorgkantoor: a. MBT bij LVB verder implementeren binnen Wier: - individuele MBT - groeps-MBT (gespreksgroep en MBT met vaktherapie) - mentaliseren bevorderend therapeutisch klimaat in de leefgroepen b. Effectmetingen van de MBT-behandelingen c. Expertise delen: artikelen en presentaties

De olifant en de porceleinkast… 2. Wat is LVB? Het cognitief functioneren: de wereld minder goed begrijpen  onveiligheid Het sociale adaptatievermogen: interacties minder goed begrijpen  onveiligheid Het emotioneel functioneren en de emotieregulatie: hechting verloopt minder vanzelfsprekend  onveiligheid

Een lichte verstandelijke beperking leidt vanuit de omgeving tot: - Verstoring in de hechting Negatieve feedback op gedrag, niet-begrijpen, uiterlijk - Afwijzing, vooroordelen, pesten Gevolg: lage zelfwaardering, weinig zelfvertrouwen  onveiligheid! Voorbeeld VdG

Een lichte verstandelijke beperking en psychiatrische problemen Samenvattend: LVB: tekorten in kind en omgeving  onveiligheid Onveiligheid  angst  coping strategieën (vechten, vluchten, bevriezen) LVB  dus beperkte / inadequate coping Inadequate coping  ‘dus’ gemakkelijk gedrags- / psychiatrische problemen én problemen met mentaliseren

De olifant en de porceleinkast… 3. Mentaliseren bij LVB Mentaliseren bevordende behandeling bij uitstek geschikt, omdat cliënt meer zicht en grip op eigen emoties en gedrag ontwikkelt beter en flexibeler leert afstemmen op de gedachten en gevoelens van de ander zich daardoor gemakkelijker kan handhaven in sociale situaties en daardoor meer autonomie, een positiever zelfbeeld en meer vertrouwen in de ander ontwikkelt Vb DM en RR Take home message

De olifant en de porceleinkast… 3. Mentaliseren bij LVB En omdat deze werkwijze… Aansluit bij de concrete werkelijkheid van het hier en nu en daardoor goed past bij de manier van leren bij LVB; Door cliënten als gelijkwaardig, erkennend en respectvol wordt ervaren; Leidt tot afname van psychische en/of gedragsproblemen.

De olifant en de porceleinkast… 3. Mentaliseren bij LVB Welke aanpassingen zijn nodig: Therapeut / begeleider heeft een actievere rol in het stimuleren van interacties en reflecties, ondertitelt als het ware wat er gebeurt en gezegd wordt Therapeut / begeleider is creatief, zet (audio-)visuele hulpmiddelen in om mentaliseren te bevorderen Therapeut / begeleider legt actief de verbinding tussen wat in het hier en nu gebeurt en in het dagelijks leven van cliënt 1ste: stimuleren dat ze nadenken bij zichzelf over inbreng van de ander, wat roept dat bij jou op? 2de: bijv. naar buiten, zoek 3 dingen adh waarvan je iets over jezelf kunt vertellen? Anderen daar vervolgens op laten reageren vanuit zichzelf. Dixit kaartjes en foto’s werden als bedreigend ervaren, leek te dichtbij te komen. Eigenwijsjes deden het goed. 3de: ook verbinding leggen met de begeleiding soms

De olifant en de porceleinkast… 3. mentaliseren bij LVB MBT op Wier: Doorlopende MBT Groepstherapie (inmiddels 5 jaar) Individuele MBT Non-verbale Groeps-MBT (P-MBT)

Van boem naar ho… mentaliseren bij LVB

Bedankt voor je deelname. Caroline Steman c. steman@fivoor Bedankt voor je deelname! Caroline Steman c.steman@fivoor.nl Sabien Groen s.groen@fivoor.nl