Introductieprogramma raad Planning & Control

Om te beginnen… Hoeveel bedraagt de begroting van Zaanstad? € 400 mln. In 2014 Waar aan geeft de gemeente jaarlijks het meeste geld aan uit? Directe apparaatslasten € 80 mln. Inkomensvoorzieningen € 50 mln. Grondexploitaties € 43 mln. Integraal onderhoud openbare ruimte € 36 mln. Wat is de grootste inkomstenbron van de gemeente? Algemene uitkering gemeentefonds € 165 mln. Hoeveel % is de opbrengst OZB van de totale inkomstenkant van de begroting? 7,5 % (€ 30 mln.)

Gemeentelijke inkomsten Totaal € 400 mln.

Gemeentelijke inkomsten De grootste inkomstenbronnen (77,6%) 2014 Algemene uitkering 165.000 Specifieke uitkering 83.000 Leges en tarieven (o.a.) OZB Rioolheffing Afvalstoffenheffing Omgevingsvergunningen 78.000 30.000 21.000 17.500 4.400 X € 1.000

Gemeentelijke uitgaven Totaal € 400 mln.

Programma Financiële verhoudingen Rijk en gemeenten Over bestuurlijke en financiële verhoudingen, inkomsten en uitgaven van gemeenten AU, lokale belastingen, beïnvloedbaarheid Actueel financieel beeld Over gerealiseerde bezuinigingen, actueel financieel beeld, onzekerheden en bezuinigingsopgave P&C en de rol van de raad Over relevante wetgeving, rol en positie van de raad, relatie met P&C en de rol van de raad daarin, P&C-cyclus, dekking, baten en lasten, “specials” aankondigen over het lezen van de jaarrekening en begroting, treasury etc. Investeringen Over categorieën en dekking, proces en besluitvorming, rapportage

1 Financiën

Bestuurlijke verhoudingen Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zijn zelf verantwoordelijk voor een deel van de aangeboden overheidsvoorzieningen Lokale overheden verrichten taken in autonomie en medebewind Medebewind is de plicht van lagere overheden om medewerking te geven aan de uitvoering van taken van de hogere overheid (art. 124 lid 2 Grondwet). Autonomie is de bevoegdheid van het gemeentebestuur om zaken die tot de eigen huishouding horen te reguleren (art. 124 lid 1 Gemeentewet) Subsidiariteitsbeginsel, hogere overheden doen niet iets wat lagere overheden kunnen afhandelen

Bestuurlijke verhoudingen Decentralisatie, overdragen van taken van het Rijk naar andere organisaties, zoals gemeenten Toenemende invloed Europese Unie, ook op gemeenten Laatste jaren schaalvergroting en regionale samenwerking

Financiële verhoudingen Financiële verhoudingen volgen uit bestuurlijke verhoudingen Vastgelegd in Financiële Verhoudingswet (FvW) Basis is voorkeursvolgorde prijzen, belastingen, specifieke uitkeringen, algemene uitkering Huidige praktijk is omgekeerd FvW biedt vangnet voor gemeenten door extra uitkering (art. 12) Het Rijk geeft bij de overdracht van taken aan hoe de taak moet worden bekostigd door gemeenten

Financiële verhoudingen Uitkeringen aan gemeenten 2010 t/m 2013

Gemeentefonds Onderdelen: Algemene uitkering (AU) Decentralisatie uitkeringen (DU) Integratie uitkeringen (IU) Sociaal deelfonds 2015-1027 (speciale wetgeving voor bestedingsvoorwaarden) Wordt beheerd door ministers van BZK en Financiën Middelen zijn “vrij” besteedbaar (m.u.v. sociaal deelfonds) Geen verantwoording aan het Rijk Wel bekostiging van wettelijke taken (b.v. WVG, raad, onderhoud wegen, onderwijshuisvesting etc.) Systematiek is geen wetgeving maar afspraak tussen kabinet en medeoverheden

Omvang algemene uitkering De omvang van de algemene uitkering wordt bepaald door 2 factoren: Taakwijzigingen Normeringssystematiek (“trap op / trap af”): de omvang van het fonds beweegt mee met de netto gecorrigeerde Rijksuitgaven (NGRU) Vuistregel: circa 20% van de ontwikkeling NGRU werkt door naar het fonds. Het aandeel van Zaanstad is daarin circa 0,88%

Omvang algemene uitkering

Conjuncturele invloed op gemeentefonds

Verdeling algemene uitkering Uitgangspunt is dat iedere gemeente een gelijkwaardig voorzieningenniveau kan bieden bij een gelijke lastendruk Er wordt rekening gehouden met structuurkenmerken en de belastingcapaciteit van een gemeente Objectieve maatstaven (circa 60) Momenteel wordt groot onderhoud aan het gemeentefonds afgerond. Dit leidt tot een herverdeling van middelen binnen en over clusters en heeft een positief effect voor de Zaanse begroting. (zie RIB)

Sociaal deelfonds Specifieke uitkering Sociaal deelfonds Inkomensdeel WWB (ca 5,3 miljard) Jeugdzorg (ca 3,5 miljard) Wmo Aanname: nieuw geld + CJG (deels) + HH (ca 5,0 miljard) Participatiebudget (ca 2,9 miljard) Algemene Uitkering Aanname: inclusief cluster MZ en jeugd (ca 15,5 miljard) Specifieke uitkering Sociaal deelfonds Algemene uitkering Gemeentefonds Voor de Zaanse begroting: Jeugdzorg ca € 33,9 mln. Awbz ca € 17,7 mln.

Specifieke uitkeringen Middelen worden uitgekeerd voor een specifiek doel, zijn niet “vrij” besteedbaar Horizontale verantwoording via Single information single audit (SiSa) Wanneer? Als bekostiging via de eigen inkomsten niet mogelijk is Wanneer kosten ongelijkmatig over gemeenten zijn verdeeld (bekostiging via gemeentefonds niet mogelijk) Indien kosten ongelijkmatig in de tijd verdeeld zijn Voorbeeld: Wet Werk en Bijstand

2 Actueel Financieel beeld

Bezuinigingen 2011-2017

Actueel financieel beeld 2015 2016 2017 2018 RIB februari 2.438 2.859 3.104 3.362 Herverdeeleffecten groot onderhoud AU -200 -1.000 -1.800 2.238 1.859 1.304 1.562 * € 1.000 Onzekerheden: Ter consultatie Voordeel materieel, kan nog wijzigen Gegevens 2010, worden geactualiseerd in de meicirculaire Herverdeling Werk & Inkomen, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening & Stedelijke Vernieuwing, Openbare Orde & Veiligheid volgt in 2016 Herverdeling WWB en budgetten Wmo en Jeugd

3 P&C en de rol van de raad

Vigerende wet- & regelgeving Gemeentewet Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) Besluit Accountants-controle Decentrale Overheden (BADO) Financiële nota’s Financiële Verordening gem. Zaanstad

De Raad heeft budgetrecht Elke euro die de gemeente (het college) uitgeeft, moet door de raad vooraf worden goedgekeurd Dat ‘Budgetrecht’ is NIET overdraagbaar Gemeentewet Artikel 189 1. Voor alle taken en activiteiten brengt de raad jaarlijks op de begroting de bedragen die hij daarvoor beschikbaar stelt 3. De raad ziet erop toe dat de begroting in evenwicht is Artikel 156 2. De raad kan in ieder geval niet overdragen de bevoegdheid tot: c. de vaststelling of wijziging van de begroting d. de vaststelling van de jaarrekening

De P&C-cyclus (1 cyclus = 3 jaar) In 1 jaar lopen dus 3 cycli door elkaar: Jaarrek. 2013 Burap 2014 Kadernota 2015 Begroting 2015 Narap 2014 Jaarrek. 2014 Burap 2015 Narap 2015 Rekening 2015 April 2014 Nov 2014

Kadernota Eerste stap in begrotingsvoorbereiding Bestuurlijke hoofdlijnen (investeren, bezuinigen, hervormen, etc) Macro-economische ontwikkelingen Grote autonome ontwikkelingen en de beleidsintensiveringen vanuit coalitieakkoord Zoekrichtingen voor nieuw beleid en/of bezuinigingen Grondslagen voor de begroting Actualisatie Meerjaren investeringsplan (MIP) Actualisatie grondexploitaties (MPG)

Begroting Begrotingsfuncties Kaderstelling door Raad: Vaststelling programma’s (incl. beoogde maatschappelijke effecten) Verdelen van budget (allocatie) Autorisatie aan college tot doen van uitgaven binnen begrotingskaders Wanneer? Wordt eerste donderdag van oktober aangeboden aan de raad Vaststelling vóór 15 november t-1 (Art. 191 Gemeentewet)

Autorisatieniveau’s Programma Product Codenummer Raad College Budgethouder Werk, Inkomen en Integratie 80.448 Directe apparaatslasten 9.663 Inkomensvoorziening 49.904 Minimavoorzieningen 3.623 Participatie 5.854 Sociale werkvoorziening 11.405 Bijzondere bijstand 2.655 Minimabeleid 682 Schulddienstverlening 286

Begroting Begroting voor komend jaar: 2015 Meerjarenraming voor 3 jaar daarna: 2016 t/m 2018 Opbouw in programma’s College doet aan begin nieuwe bestuursperiode voorstel tot programma-indeling aan de raad Opbouw (verplicht) volgens 3 W-vragen Wat willen we bereiken (doelen & ambities) Wat gaan we daarvoor doen (prestaties en activiteiten) Wat mag dat kosten (budgetten) Verplichte paragrafen

Begroting Werkelijke uitgaven Lasten in de begroting Ter illustratie: Min is plus Gemeente is bestedingshuishouding: Daarom worden de lasten positief weergegeven en de baten negatief (-/- minteken) Kapitaallasten: op investeringen waarvan het nut zich uitstrekt over meerdere jaren schrijven we af op basis van verwachte levensduur. Werkelijke uitgaven Lasten in de begroting Ter illustratie: Een nieuw zwembad kost € 5 mln. en gaat 40 jaar mee. In de begroting Afschrijving jaarlijks 1/40-deel = € 125.000 Rente (4% van € 5 mln.) = € 200.000 Kapitaallasten in begroting: (€ 125 + € 200) = € 325.000

Begroten is vooral kiezen Ambities Beschikbare middelen

Bestuursrapportages Tussentijds rapportage (2) aan en raad over voortgang en afwijkingen in lopende begroting Verwachte financiële afwijkingen programma’s (Prognose jaarrekening) Afwijkingen resultaten programma’s Voortgang op indicatoren/kengetallen begroting Bedrijfsvoering Voortgang investeringen Burap (begin juli) Narap (eind november) Besluit over begrotingswijzigingen & Mutaties in reserves

Jaarstukken Gemeentewet Doel Afleggen verantwoording Decharge van de raad over het gevoerde financieel beleid Vaststelling vóór 15 juli t+1 (Art. 200 Gemeentewet) Accountant brengt een verslag van bevindingen uit Gemeentewet Artikel 197 Het college legt aan de raad over elk begrotingsjaar verantwoording af over het door hem gevoerde bestuur, onder overlegging van de jaarrekening en het jaarverslag. Het college voegt daarbij de accountantsverklaring en het verslag van bevindingen.

4 Investeringen

Categorieën Onderhoud Vervanging Uitbreiding Vervanging deklagen Vervanging van onderwijs, sport, bedrijfsmiddelen, riolen Uitbreiding of nieuw investeringen o.a. infra, sport of onderwijs

Dekking Onderhoud Vervanging Uitbreiding Exploitatie MIP Reserve Investeringsfonds Via exploitatiebudgetten Wordt geactiveerd op de balans, dekking van kapitaallasten in de exploitatie Via versneld afschrijven komt dekking beschikbaar voor kapitaallasten uitbreiding Voorziening Tarieven Grex Actueel onderhoudsplan als basis Gesloten systeem van maximaal kostendekkende tarieven Gesloten systeem met verevening via Algemene Reserve Grondzaken (ARG) Een deel wordt nog geactiveerd op de balans, dekking van kapitaallasten in de exploitatie

Besluitvorming Onderhoud Als basis actueel onderhoudsplan Omvang investeringsvolume wordt door de raad begrensd via investeringsplafonds Verwerking in de begroting Vervanging MIP Integrale afweging bij de begroting Uitbreiding Integrale afweging vindt plaats bij kadernota en begroting College doet voorstel aan de raad om middelen te reserveren Bij een Definitief Ontwerp (DO) autoriseert de raad het investeringskrediet via apart raadsbesluit Gefaseerde besluitvorming via PLABERUM

Schuldpositie

Weerstandsvermogen Weerstandcapaciteit Algemene reserve (AR) AR grondzaken Sociaal

Weerstandsvermogen

Meer informatie Deloitte Raadsledenboekje VNG Raadgevers VNG Dossiers Gemeentefinanciën www.zaanstad.nl (en RIS) P&C-documenten Verordeningen en nota’s Sector Concerncontrol