Hoe teksten uit de achttiende eeuw te benaderen… Leesopdrachten Hoe teksten uit de achttiende eeuw te benaderen…

Stel… je krijgt een tekst van J.A. Schasz Je hebt geleerd: die meneer schreef “imaginaire reisverhalen”. Dat is een verhaal waarin een reis naar een verzonnen land centraal staat. Doel is om verkapt kritiek te leveren op de huidige situatie in het thuisland. T H E O R I Je hebt geleerd: bekendste boek is “Reis door het Apenland” De hoofdpersoon gaat naar een land waar apen op mensen proberen te lijken, en zich afvragen of ze hun staart moeten verwijderen. De kritiek die hier wordt geleverd is die op regenten: die zijn ook met dingen bezig die niet er eigenlijk niet toe doen. Dit genre sluit goed aan bij de mondige burgerij die de achttiende typeert. Daarnaast is het duidelijk opiniërend, zoals veel verlichte literatuur: het geeft aan dat je met nuttige zaken bezig moet zijn en niet met onzinnige dingen (die niet “verstandig” of niet “logisch”zijn).

Duidelijk: uit “Reis door het Apenland” Het pikpleistertje Nummer Een lijkt redelijk logisch te redeneren: door de wond kan je doodbloeden De Nummervijfianen lijken vooral zo goedkoop mogelijk uit te willen zijn Het ganse Apenland was weldra vervuld van gesprekken, gekrakeel, geharrewar enzovoort over dit alles en er ontstonden allerlei partijen, zoals de Afkappianen, de Aanzettisten, de Tweestaartigen, de Enkelstaartigen en dergelijke. Nummer Een deed, met zijn aanhang, zijn uiterste best om de ganse apenwereld duidelijk te maken dat het niet alleen moordenaarswerk zou zijn een der voornaamste ledematen af te kappen, maar dat dit ook hoogst gevaarlijk zou wezen en er een zodanige wond zou ontstaan dat ze dood konden bloeden. Om dit laatste argument lachten de Nummervijfianen zo geweldig, dat ze meenden te barsten. Ziet, riepen zij, zo tracht men u in de luren te leggen! Zodra de staart is afgekapt, hoeft gij slechts een pikpleistertje op de wond te leggen en dan is het gaat gestopt! Ge zult allen mensen worden voor de onkosten van een onnozel pikpleistertje! Nummer Een mocht dan wel alles zeggen wat zijn apenlievend hart hem ingaf, maar bij de meerderheid vond het geen ingang. Wanneer hij was uitgesproken, weerlegde men hem door te zeggen: Met een pikpleistertje is alles te verhelpen! De gedachte van de Nummervijfianen is niet bijzonder rationeel! De logische redenering van Nummer Een legt het in Apenland blijkbaar af tegen de onlogische, vrekkerige redenering van de Nummervijfianen!

In het rood worden de verschillende partijen genoemd In het rood worden de verschillende partijen genoemd. Het lijken politieke partijen (met eigen aanhang) met elk een eigen visie op het al dan niet afkappen van de staart. In het groen wordt duidelijk de mening van Nummer Een verwoord: het afkappen van de staart is gekkenwerk en levensgevaarlijk! In het blauw wordt duidelijk een drogreden gebruikt: het bespelen van het publiek! Daarnaast verdraait men de werkelijkheid: een pleister is nooit genoeg om een dergelijke wond te helen. Het ganse Apenland was weldra vervuld van gesprekken, gekrakeel, geharrewar enzovoort over dit alles en er ontstonden allerlei partijen, zoals de Afkappianen, de Aanzettisten, de Tweestaartigen, de Enkelstaartigen en dergelijke. Nummer Een deed, met zijn aanhang, zijn uiterste best om de ganse apenwereld duidelijk te maken dat het niet alleen moordenaarswerk zou zijn een der voornaamste ledematen af te kappen, maar dat dit ook hoogst gevaarlijk zou wezen en er een zodanige wond zou ontstaan dat ze dood konden bloeden. Om dit laatste argument lachten de Nummervijfianen zo geweldig, dat ze meenden te barsten. Ziet, riepen zij, zo tracht men u in de luren te leggen! Zodra de staart is afgekapt, hoeft gij slechts een pikpleistertje op de wond te leggen en dan is het gaat gestopt! Ge zult allen mensen worden voor de onkosten van een onnozel pikpleistertje! Nummer Een mocht dan wel alles zeggen wat zijn apenlievend hart hem ingaf, maar bij de meerderheid vond het geen ingang. Wanneer hij was uitgesproken, weerlegde men hem door te zeggen: Met een pikpleistertje is alles te verhelpen!

De situatie waarin verschillende partijen met elkaar van mening verschillen over hoe het land te regeren is voor de achttiende-eeuwse Nederlander zeker herkenbaar! HISTORISCHE CONTEXT: de regenten waren in die tijd vooral bezig met rentenieren en deden niet de dingen die nodig waren voor het land. Ze wilden zelf vooral rijk worden en blijven (zie: Nummervijfianen) De burgerij wilde wel het beste voor Nederland maar had niet de macht. De burgerij is wellicht te vergelijken met Nummer Een, die een “apenlievend hart” heeft! Het ganse Apenland was weldra vervuld van gesprekken, gekrakeel, geharrewar enzovoort over dit alles en er ontstonden allerlei partijen, zoals de Afkappianen, de Aanzettisten, de Tweestaartigen, de Enkelstaartigen en dergelijke. Nummer Een deed, met zijn aanhang, zijn uiterste best om de ganse apenwereld duidelijk te maken dat het niet alleen moordenaarswerk zou zijn een der voornaamste ledematen af te kappen, maar dat dit ook hoogst gevaarlijk zou wezen en er een zodanige wond zou ontstaan dat ze dood konden bloeden. Om dit laatste argument lachten de Nummervijfianen zo geweldig, dat ze meenden te barsten. Ziet, riepen zij, zo tracht men u in de luren te leggen! Zodra de staart is afgekapt, hoeft gij slechts een pikpleistertje op de wond te leggen en dan is het gaat gestopt! Ge zult allen mensen worden voor de onkosten van een onnozel pikpleistertje! Nummer Een mocht dan wel alles zeggen wat zijn apenlievend hart hem ingaf, maar bij de meerderheid vond het geen ingang. Wanneer hij was uitgesproken, weerlegde men hem door te zeggen: Met een pikpleistertje is alles te verhelpen!

Dit fragment heeft duidelijk een satirisch karakter: het probeert de situatie waarin over een totaal irrelevante beslissing wordt gesproken, belachelijk te maken. De boodschap is natuurlijk dat politici niet te veel politieke spelletjes moeten spelen maar moeten zorgen dat het land blijft draaien! Het ganse Apenland was weldra vervuld van gesprekken, gekrakeel, geharrewar enzovoort over dit alles en er ontstonden allerlei partijen, zoals de Afkappianen, de Aanzettisten, de Tweestaartigen, de Enkelstaartigen en dergelijke. Nummer Een deed, met zijn aanhang, zijn uiterste best om de ganse apenwereld duidelijk te maken dat het niet alleen moordenaarswerk zou zijn een der voornaamste ledematen af te kappen, maar dat dit ook hoogst gevaarlijk zou wezen en er een zodanige wond zou ontstaan dat ze dood konden bloeden. Om dit laatste argument lachten de Nummervijfianen zo geweldig, dat ze meenden te barsten. Ziet, riepen zij, zo tracht men u in de luren te leggen! Zodra de staart is afgekapt, hoeft gij slechts een pikpleistertje op de wond te leggen en dan is het gaat gestopt! Ge zult allen mensen worden voor de onkosten van een onnozel pikpleistertje! Nummer Een mocht dan wel alles zeggen wat zijn apenlievend hart hem ingaf, maar bij de meerderheid vond het geen ingang. Wanneer hij was uitgesproken, weerlegde men hem door te zeggen: Met een pikpleistertje is alles te verhelpen!