Water in Nederland

Inleiding Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel. Zonder bescherming van dijken en duinen zou het land dat lager ligt dan +1 NAP overstromen. Duinen, stuwwallen en kort geleden opgeslibde kwelders in Zeeland, Friesland en Groningen blijven boven water. Strijd tegen het water De strijd tegen het water heeft een aantal typerende landschappen opgeleverd: zeepolders, veenpolders en droogmakerijen.

Terpen Vanaf ongeveer 500 na Chr worden in Zeeland en vooral Friesland en Groningen aangelegd. Het zijn veehouders die hun dieren laten grazen op de kwelders. Omdat deze gebieden met hoge vloed onder water kunnen lopen bouwen ze hun huizen en stallen op zelfgemaakte vluchtheuvels. In het tegenwoordige landschap zijn de terpen nog goed te zien. Terp = door de mens opgeworpen heuvel om bij hoog water droog te blijven.

De zee kon het gebied weer binnendringen. Veel veen werd weggespoeld De zee kon het gebied weer binnendringen. Veel veen werd weggespoeld. De huidige Waddenzee en de Zuiderzee ontstonden. In Zeeland ontstonden brede zeearmen. Over het Hollandveen of op de oude zeeklei wordt nu jonge zeeklei afgezet; de kwelders. Op de hoge delen van de kwelders werden terpen gebouwd. Doordat de mens het veen heeft ontgonnen is het oppervlak gedaald tot onder NAP. Door ontginning van de duinen gingen deze verstuiven en werden weggespoeld. + 30 m K w E L D R S + 20m + 10 m Jonge zeeklei strandwal oude duinen N.A.P. - 10 m Oude mariene afzettingen zeeklei en wadzand Oude zeeklei Basisveen - 20 m Pleistoceen dekzand

Zeepolder Nieuwe dijk 1300 na Chr Oude dijk 1000 na Chr Terp 500 na Chr Hollandveen Zeepolder Opslibbing Jonge zeeklei Opslibbing Jonge zeeklei kwelder kwelder Oude mariene afzettingen Wadzand en zeeklei Zeespiegel bij eb. Basisveen

Vanuit de lucht ziet het er zo uit: Waddenzee Vanuit de lucht ziet het er zo uit: Opslibbing met jonge zeeklei Nieuwe dijk Onbedijkte kwelder (geen akkers, alleen gras) Oude dijk Terp Bedijkte kwelder Zeepolder (veel akkers)

Zie de topografische kaart op blz 36 van je werkboek Hoe dichter je bij de zee komt, des te hoger ligt het land ! Dat komt doordat het nieuwe land aanslibt bij een hogere zeespiegel en het oude land inklinkt. Terp Zie de topografische kaart op blz 36 van je werkboek

Buitendijks, in de Waddenzee, wordt Nederland nog steeds verder opgebouwd. Klik verder en bekijk de filmpjes om te zien op welke manier dit gebeurd.

Zeepolder Klik verder om te zien hoe zo een spuisluis er in het echt uit ziet. De zeepolder ligt 1 tot 2 meter boven NAP. Bij eb staat het zeewater dus lager dan het land. Als je de spuisluis open zet loopt het overtollige water uit de sloten vanzelf weg. Bij vloed staat het water hoger dan het land. De dijk beschermt de zeepolder tegen het water en de spuisluis is dicht. Spuisluis Zee Zeepolder Zee bij eb Vloed eb

Als het land zowel met eb als met vloed onder zeeniveau ligt moet het water kunstmatig worden weggepompt. Bekijk de clip !

Strijd tegen het water. ►In Laag-Nederland (boven +1 NAP) en langs de grote rivieren kans op overstromingen. Strijd tegen het water  grote invloed op het landschap. (soms zelfs nieuwe landschappen)   ● Vanaf 500 na Chr.…worden in Groningen, Friesland, Noord-Holland en Zeeland terpen gebouwd. Terp = Door de mens opgeworpen vluchtheuvel tegen hoog water.  Door de zeespiegelstijging moesten de terpen steeds hoger worden.

● Vanaf het jaar 1.000 na Chr wilden de mensen niet alleen hun woonplaats, maar ook de landbouwgrond beschermen.  Dijken.   ■ Na 1300..worden dijken niet alleen aangelegd om bestaand land te verdedigen, maar ook om nieuw land op het water te winnen. Hoog opgeslibde kwelders worden bedijkt. Kwelder = hoog opgeslibd en begroeid deel van een waddengebied.

► Polder = een door dijken omgeven gebied waarbinnen de waterstand kan worden geregeld. 3 soorten: ● 1-Zeepolder. (NW en ZW NL) Deze bedijkte kwelders liggen tot 1 a 2 m boven NAP. Bij eb kan overtollig water meestal via sluisjes in de dijk op zee worden geloosd. Als dit zonder pompen gebeurd  natuurlijke afwatering. Als je moet malen –omdat ook bij eb het water niet weg kan lopen- spreken we van kunstmatige afwatering.

● 2-Veenpolder. (W NL) Door inklinking en oxydatie op 1 a 2 m onder NAP komen te liggen. Gemalen pompen het overtollige water weg. ● 3-Droogmakerij. Vanaf 16e eeuw zijn veenplassen drooggelegd. Deze liggen 3 tot 6 m onder NAP Rond een meer werd een ringvaart gegraven. Het water uit het meer werd d.m.v. molens en later gemalen via een ringvaart weggepompt.

■ Lage ligging  water om de polder staat hoger  perst zich onder de dijk door / door de dijk heen  kwelwater.

Het Nederlandse landschap Grote veranderingen in de loop der tijd.

Bestond jouw woonplaats al in 1300 ? Schagen Heerhugowaard Obdam Alkmaar Hensbroek Ursem

De West-Friezen proberen hun door de oprukkende zee bedreigde land te redden. Ze bouwen de Westfriesche omringdijk. In 1248 breekt tijdens een noordwester storm de dijk bij Schagen. Het water spoelt veel veengrond weg. De ‘Waerd’ als meer ontstaat. West-Friesland lijkt dan wel een eiland. Via de Rekere EN via Zuiderzee, Beemster en Schermer komt het zeewater tot bij Alkmaar. In 1631 wordt de Heerhugowaard drooggemalen, maar de kolkgaten van de dijkdoorbraak in 1248 zijn nog altijd zichtbaar. 1248

4 m Sindsdien pompen we onszelf naar beneden ! Hoeveel meter is het veenoppervlak in West-Nederland gedaald? Hoeveel is de (gemiddelde) zeespiegel in deze periode gestegen? Wat is de oorzaak van deze bodemdaling ? Sindsdien pompen we onszelf naar beneden ! Rond 1300 moesten we dijken gaan bouwen omdat het land met vloed onder begon te lopen. De zeespiegel is ongeveer 1m gestegen Met inklinking en oxydatie als gevolg Ontwatering ! Begreppeling + bemaling 4 m