Mijn naam is Guillaume en ben projectcoordinator Community Service Learning aan UGent. Concreet ben ik dus bezig met het implementeren van deze onderwijvorm in opleidingen en het beleid rond maatschappelijk engagement in het onderwijs van de UGent. In een notendop. Zelf dacht ik dat ik niet echt thuis was in de wereld van Sociaal Ondernemen, tot ik er meer over begon te lezen en tot de conclusie kwam dat Community Service Learning eigenlijk een vorm van Sociaal Ondernemerschap in onderwijs is. In het komende half uur zal ik jullie meer vertellen over deze onderwijsvorm, dus ik zal de term verder uiteenzetten. Graag start ik met een concreet voorbeeld aan de hand van een filmpje.

Community Service Learning 1/ inzetten op reële maatschappelijke noden 2/ universiteit positioneren in de samenleving 3/ studenten opleiden tot maatschappelijk verantwoorde burgers Ik gebruik graag deze cartoon om de context van Community Service learning te representeren. Hier zien we dus een kritiek ten aanzien van de universiteit als ivoren toren, die geïsoleerd bestaat van de maatschappij. Universiteiten wereldwijd herdefiniëren of verfijnen hun missies, strategische plannen, visie op onderwijs en onderzoek, waar interactie met de maatschappij en de maatschappelijke opdracht en verantwoordelijkheid als universiteit een belangrijke plaats inneemt. De Ugent formuleerde haar maatschappelijke opdracht onder meer in de missieverklaring, in het duurzaamheidsbeleid en … Community Service Learning is een pedaggoische werkvorm die mee wordt gestimuleerd aan de UGent, omwille van deze visie op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de universiteit. Bovendien wordt van hogere onderwijsinstellingen meer een meer verwacht dat studenten niet enkel kennis verwerven binnen de muren van het auditorium, maar dat ook competenties worden verworven die studenten voorbereiden op hun latere maatschappelijke verantwoordelijkheid. Competenties die levensbreed kunnen worden opgevat, zoals leiderschapsvaardigheden, communicatievaardigheden, interculturele vaardigheden, diversiteitscompetenties, kritisch leren nadenken over maatschappelijke vraagstukken… Dus naast academische competenties, ook persoonlijke, sociale, maatschappelijk kennis en competenties. Studenten worden op die manier sterk voorbereid op diversiteit, flexibiliteit, veranderlijkheid in het later beroepsleven en de maatschappij in het algemeen. Welnu, communty service learning is een onderwijsvorm, waarbij naast academische competenties ook persoonlijke en maatschappelijke competentieverwerving een belangrijke plaats innemen, net door de koppeling van maatschappelijk engagement aan onderwijs. Concreet kan Community Service Learning binnen het onderwijs georganiseerd worden waarbij ingezet wordt op reële maatchappelijke noden, die bijdraagt aan de positionering van de universiteit in de samenleving, en waarbij studenten opgeleid worden tot maatschappelijk verantwoorde burgers, omwille van de gerichtheid op maatscahppelijke en persoonljke competentieverwerving.

Community Service Learning

Definitie CSL is “een ervaringsgerichte onderwijsvorm die academische leerinhouden koppelt aan een maatschappelijk engagement en waarover studenten kritisch reflecteren (Cress 2005, Eyler en Giles 1999, Furco 1996, Jacoby 1996).”

Kenmerken - kwaliteitscriteria Maatschappelijk engagement Kritische reflectie Academische leerinhoud Academische en persoonlijke & maatschappelijke leerdoelen Wederkerigheid Reële maatschappelijke noden

Reële maatschappelijke noden tegengaan van ongelijkheid; bestrijden onrechtvaardigheid; streven naar een duurzame samenleving; bieden van kansen; verlagen van drempels; toegankelijk maken van de samenleving voor iedereen; aanhalen van banden met lokale gemeenschappen en groepen binnen de samenleving met een kwetsbare of minderheidspositie. Gebrek aan basisnoden als water, voedsel, veiligheid, huisvesting, kleding, gezondheid, … Sociale problemen (sociale exclusie, armoede, …) Tewerkstellingsproblemen Onderwijsproblemen Milieuproblemen Landbouw en voedselproductieproblemen Schending van rechten (kinderrechten, mensenrechten, …) Kennisongelijkheid (vb.: digitale kloof) Ongelijke culturele participatie (vb.: door armoede) Participatieproblemen (vb. door verstandelijke of fysieke beperking)

Een onderscheid Stage Student Leerervaring student Soms, niet noodzakelijk CSL Student en gemeenschap Kennisdeling Altijd Vrijwilligerswerk Gemeenschap Maatschappelijke nood Zelden Begunstigde Doel Reflectie

Gemeenschap Organisatie afgebakend maatschappelijk middenveld en/of bij non-profit organisaties, waarbij de werking focust op bepaalde maatschappelijke doelen en problemen (vb.: Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Kind & gezin, …). Doelgroep afgebakend individu, groep waar het engagement op gericht is (vb.: kansarmen, groep ouderen, personen met een beperking, …) Geografisch afgebakend lokaal, regionaal, mondiaal waar het engagement op gericht is (vb.: 19de eeuwse stadsgordel Gent)

Reflectie Maakt brug tussen theorie en praktijk Studenten denken bewust na over ervaringen/acties/handelingen/situaties/problemen en de individuele competentieontwikkeling Kan voor, tijdens en/of na de praktijkervaring Reflectiewerkvormen: intervisie, portfolio, dagboek, presentatie, …

Leerdoelen

Evaluatie Kennisontwikkeling Competentieontwikkeling . Kennisontwikkeling Klassiek discours vb.: lesgever doceert Focus op leerproduct Evaluatie-instrument die leerproduct zichtbaar maakt vb.: examen Competentieontwikkeling Leren in authentieke situaties vb.: CSL Focus op leerproces Evaluatie-instrument die individuele ontwikkeling zichtbaar maakt vb.: portfolio Implicaties voor aantal didactische principes en praktijken: vb.: verschuiving van evaluatiemethoden. Er is nood aan evaluatiemethoden waarbij de individuele ontwikkeiling van de student kan gedocumenteerd, geïllustreerd en geëvalueerd kan worden, zoals bvb. het portfolio. Omdat bij CSL verschillende soorten leerdoelen vooropgesteld worden, kan een combinatie van evaluatiemethoden gehanteerd worden om de leerdoelen te evalueren.

Waarom kiezen voor CSL? LESGEVERS EN UGENT Maatschappelijk relevant onderwijs Maatschappelijke profilering UGent Duurzame samenwerkingsverbanden en netwerken met het maatschappelijke veld Probleemgestuurd en interactief onderwijs Interdisciplinair onderwijs Opportuniteiten voor onderzoek STUDENTEN Kennis en competenties ontwikkelen Academische en sociale integratie Praktijkervaring opdoen Tewerkstellingskansen vergroten Kritisch en probleemoplossend denken Inzicht in complexe sociale problemen Inzicht in eigen referentiekader Communicatie- en interpersoonlijke vaardigheden, leiderschapsvaardigheden, … COMMUNITY PARTNERS Wetenschappelijke expertise Tegemoetkomen aan reële maatschappelijke noden en problemen Inzet van studenten Netwerk uitbouwen met academici

Good practices CSL-OO STUDIEPGROGRAMMA Gemeenschapsgerichte eerstelijnsgezondheidszorg Master sociologie; Master sociaal werk Master geneeskunde Coaching en begeleiding Master onderwijskunde Strategisch management Master social profit and public management Maatschappij en gezondheid Master tandheelkunde Orthopedagogische coaching en consultatie Master orthopedagogiek Burgerschap en participatie Master sociologie Coaching en diversiteit Universiteitsbreed OO Cocreatie Masterstudenten begeleiden kansarme autochtone en/of allochtone leerlingen uit het basisonderwijs bij zelfregulerend leren. Om de studenten te ondersteunen, wordt de nodige theoretische achtergrond meegegeven. Samen met een lokale sociale organisatie als partner, voeren de groepjes studenten een specifiek mondgezondheidsproject uit, dat aansluit bij de noden van maatschappelijk kwetsbare doelgroepen. Elk jaar organiseert de Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg, voor een interdisciplinaire groep studenten, een COPC-week (Community Oriented Primary Care), waar studenten een gemeenschapsdiagnose stellen. De studenten zoeken vervolgens naar een realistisch interventievoorstel. Lokale wijkgezondheidscentra, groepspraktijken en andere actoren kunnen resultaten gebruiken.

Good practices

Acties UGent 1 Identificatie en promotie goede praktijkvoorbeelden CSL@UGent 2 Online CSL-ondersteuningstool voor lesgevers 3 Ontwikkelen en implementatie universiteitsbreed keuzevak ‘Coaching en diversiteit’ (Coördinatie: beleidscel Diversiteit en Gender) 4 Ondersteunen ontwikkelen CSL-OO 5 Disseminatie event 6 Lerend Netwerk 7 Interuniversitaire studiedag 8 Insitutionalisering CSL in beleidskader UGent

Toekomstvisie … Expertisecentrum ‘maatschappelijk engagement’ voor studenten – lesgevers – externe organisaties informatie ondersteuning coördinatie netwerk-ontwikkeling exploreren partnerschappen good practices expertise fondsenwerving sensibilisering & promotie beleidsadvies & -rapportering monitoring & evaluatie … Scope: Community Service Learning, Community Based Research (Wetenschapswinkel) en vrijwillig maatschappelijk engagement

Contact Guillaume.Tuytschaever@UGent.be www.ugent.be/communityservicelearning