Cordoba Mezquita en Alhambra

De algemene probleemstellingen

Specifiek bij deze stof horend Context: Nabije Oosten, De Orient Het Nabije Oosten en de veranderende beeldvorming van de Oriënt*; de 'dreigende & fascinerende', 'bijbelse', 'betoverende', 'sensuele' en 'onbedorven' Oriënt. De relatie met representatie van de werkelijkheid in de Islamitische cultuur t.o.v. de westerse kunst. Tijdvak 12e tot 16de eeuw Stofbeperking Granada: het Alhambra en Córdoba, de Mezquita Moskee Exameneis De kandidaat moet in staat zijn, voornamelijk vanuit beeld- en tekstfragmenten, aan te geven: Hoe de contacten met islamitische culturen tot uitdrukking kwamen in de architectuur van het Iberisch Schiereiland. Begrippen Oriënt

Visigoten (germanen, goten) Hoewel de Visigotische architectuur pas begon te bloeien in de zevende eeuw, bouwde men tussen 575 en 600 te Toledo de El Salvadorkerk, ter nagedachtenis aan het concilie. De hoefijzerboog, een zich steeds weer herhalend element in de kerken van die tijd, herinnert ons duidelijk aan de Visigoten, terwijl de zuilen versierd zijn met een figuurreliëf. De Guarrazar-vondsten (in Toledo), die gouden kronen en edelstenen bevatten, zijn een prachtig voorbeeld van luxueuze Germaanse goudsmederij.

Visigotisch kerkje van San Juan de Baños (Palencia), gebouwd ca. 652

Kapiteel in de Visigotische kerk van San Pedro de la Nave in Spanje

Visigoten-Moren-Reconquista en in 711 nog namen ze (de Moren) Toledo in. In zeven jaar was de verovering van het schiereiland voltooid. 'Al-Andalus' (van Andalusië) werd een van de middelpunten van de Arabische beschaving, en het kalifaat van de Omajjaden te Cordoba bereikte een glorieus hoogtepunt in de tiende eeuw. Maar een christelijk koninkrijkje in het noorden wist zich te handhaven: Asturië. En het was Asturië dat in 721 in de slag bij Covadonga, onder leiding van Pelagius, de Arabieren een eerste nederlaag zou toebrengen. Zo begon de Reconquista, die nog zeven eeuwen zou voortduren en in 1492 door de verovering van Granada werd voltooid.

Moskee van Cordoba

MEZQUITA CORDOBA dubbele bogen Nadat de Moren in de achtste eeuw arriveerden in Córdoba werd de helft van de Visigotische Sint-Vincentkerk gekocht door de aanwezige moslims. Toen die helft te klein bleek voor de groeiende moslimbevolking, werd ook de andere helft van de kerk aangekocht. Het gebouw werd gesloopt en men begon met de bouw van de Mezquita (moskee). Abd-ar-rahman I liet daarvoor rond 780 de marmeren zuilen van nabijgelegen Romeinse villa’s gebruiken. Deze waren echter te klein om de juiste hoogte behalen. Door een tweede boog aan te brengen kon dit alsnog bereikt worden, waaraan de moskee zijn unieke bouw te danken heeft.  

Bogenblad

Koepel van de mihrab

Koninklijke stad in miniatuur Het Alhambra Koninklijke stad in miniatuur

Ornamentiek

Paleis van Karel de Vijfde in het Alhambra, start 1527. Renaissance paleis, veel minder “sprookjesachtig” en “dwalerig” bedoeld, en wat Karel betreft ZEKER wel voor de eeuwigheid.

Exterieur paleis Karel V let op renaissance architectuur!

Façade Paleis Karel V Duidelijk WEL gericht op centrale as en façade.

Plattegrond Alhambra geen façade, geen centrale as

Het dagelijks leven in Granada, zomerpaleis van sultans

arabesken

Verfijnde honingraatstructuur en schitterende lichtval

Pendentief (Europese oplossing voor het probleem van de overgang van koepel naar muur). In Islamitische architectuur wordt veelal gebruik gemaakt van nisjes, zie vorige dia.

Mozarabisch De Spaanse christenen onder Moorse overheersing, ook wel Mozaraben genoemd, ontwikkelden in de 9de tot de 12de eeuw een eigen kunststijl zowel in de architectuur als de beeldhouwkunst, de ivoorsnijkunst en de handschriftversieringen. Deze kunststijl noemt men mozarabisch. Gebouwen in mozarabische stijl zijn vooral terug te vinden in het noorden van Spanje. Daar was de moslim-overheersing minder pertinent aanwezig. Elementen uit de traditionele volkscultuur werden vermengd met Moorse vormen en motieven. De hoefijzervormige boog komt frequent voor.

Tolerantie in plaats van angst? Het overnemen van elkaars (visigoten, moren, daarna weer christenen) kan te maken hebben met BEWONDERING om elkaars vakmanschap en de TOLERANTIE die de Moren toch ook toonden tov christenen en joden ter plekke. Toch bijzonder als je bedenkt dat het tevens de tijd van de kruistochten is aan de andere kant van “de Orient” en Europa.

Van archiweb, kenmerken I De kern van de traditionele islamitische bouwkunst werd gevormd door de moskee, afgeleid van het woord 'Mesjid': de plaats waar mensen neerknielen voor hun god. Vrijwel elke moskee heeft zodoende een kleine nis, de mihrab geheten, die de gebedsrichting (qibla) naar Mekka aangeeft. Daarnaast behoren de minbar (preekstoel), de maksaru (omheide ruimte voor de kalief of diens vertegenwoordiger) en het waterbekken voor rituele reinigingen tot het interieur van een moskee. Architectonische kenmerken van de moskee zijn verder de koepels, minaretten, portalen, spitsbogen, binnenhoven en weelderige versieringen.

Kenmerken II De islamitische architectuur volgt uit religieuze traditie het principe dat antropomorfe afbeeldingen worden gemeden - afbeeldingen van dieren of mensen zijn niet toegestaan. Plantmotieven vormen hier een uitzondering op en vormen samen met geometrische patronen en Koefische inscripties (een vroeg-Arabisch geschrift), de meest gebruikte decoratieve elementen in de islamitische architectuur. In de 8e eeuw werden de bloemen- en plantendecoraties gestileerd tot door elkaar gevlochten decoratiemotieven, wat in het westen 'arabesk' genoemd wordt. De islamitische architectuur putte ook inspiratie uit Griekse, Romeinse en Byzantijnse bouwwerken, wat is te herkennen aan het gebruik van zuilen en kapitelen.

Voorbeeld met opbouw

Escher gefascineerd door oneindigheid in het Alhambra (hij maakte schetsen en werd geinspireerd)