Jiddisch en Bargoens

Jiddisch Hebreeuws-Duitse mengtaal Joden 17e eeuw in Nederlands  Amsterdam Eigen taal op markten, cafés, in winkels Veel woorden kwamen n Amsterdams dialect

Jiddische woorden – welke ken je? Kies er 12 die je leuk, interessant, grappig of herkenbaar vindt: Bolleboos slimmerik (van ba’al haba’jit = vader van het huis) gabber vriend (van chaveer = vriend, maat, kameraad) hoteldebotel in de war, volledig van slag, stapelgek, dolverliefd. mesjogge gestoord, gek gein plezier, lol (van chen = pret, behagen) jatten handen, ‘klauwen’. Bijv.: ‘Blijf met je jatten van een ander af!’ sjacheraar beunhaas geteisem uitschot, slecht volk (van chatat = zondoffer)

penoze boeven, onderwereld (van parnasa = werk, broodwinning) kapsones hoogmoed schlemiel arme man, loser, kneusje geen tittel of jota het allerkleinste. De tittel en jota zijn de twee kleinste tekens uit het Hebreeuwse alfabet. Bekend geworden als gezegde: ‘ergens geen (tittel of) jota van snappen’: je snapt er dan helemaal niks van. Mokum Amsterdam achenebbisj armoedig, rommelig. bajes gevangenis (van bajit = huis) majem water, regen (vooral in Amsterdams dialect, van majiem = water) gajes uitschot, slecht volk ‘Daar ga je!’ Proost! (ontleend aan lechajiem = ‘op het leven!’) kaffer boer, lomperd. Afkomstig van kofer, dat ‘ketter’ betekent gozer kerel, makker (van chatan = bruidegom)

pleite weg, verdwenen. ‘Zullen we pleite maken!’ mazzel geluk meier benaming voor biljet van 100 gulden (van mei’oh = honderd) gotspe onbeschaamde brutaliteit, vrijpostigheid koosjer in orde, oké, zuiver ‘Alles kits?’ kits komt (als gies) uit het Jiddisch en betekent ‘goed’. gappen stelen pieremachochel (of piermegoggel) naam voor een waggel bootje of een log voorwerp, schertsende benaming voor een dik of log persoon. tof goed stiekem heimelijk gallisch boos, wrevelig porem (of: ponem) gezicht sjoege kennis, begrip, benul lef durf (van lev = hart) joet biljet van 10 (gulden).

smeris scheldwoord voor een politieagent (van shomer = wachter) ramsj ongeregeld goed, rommel. stennis ophef, kabaal, stampij (stennis schoppen, stennis maken) rambam “de ziekte”. Bijv. ‘Krijg de rambam! togus (tokus) achterwerk, kont mazzeltof gefeliciteerd, gelukgewenst (lett. ‘goed geluk’) smoes excuus, uitvlucht (van schmuck/sjmoes, lett.: ‘mist maken’) noppes niets. Bv. Iets voor noppes krijgen, dus: gratis en voor niets sores zorgen, problemen (van tsarot = benauwdheid, moeilijkheden). jofel fijn, goed snikkel verhullende term voor het mannelijk geslachtsdeel miesgasser akelig persoon, naar iemand, vervelende gast gallemieze stuk, kapot, blut wieberen wegwezen, oprotten (plat Amsterdams, ontleend aan Jiddisch) goochemerd slimmerik

Bargoens Dieventaal Geheimtaal eerste helft 20e eeuw Daklozen, landlopers, rondtrekkende handelaren, marktkooplieden, kermisklanten, onderwereldfiguren. Komt uit Jiddisch en Hebreeuws Ook invloed uit het Nederlands en Hoog-Duits Ook gebruikt als tweede taal van Romani, Sinti, Joden, Jenische Sommige woorden nu in de standaardtaal

Bargoens Kies er 12 die je leuk, interessant, grappig of herkenbaar vindt: apehaar (slechte) tabak appie kim in orde bajes gevangenis (Jiddisch) bekakt verwaand, hooghartig, snobistisch bollebof baas (Jiddisch) bisnis het zakenleven, in het bijzonder prostitutie eisjedies overspel, vreemdgaan (Jiddisch) gabber vriend (Jiddisch) gozer jongeman (Jiddisch)

hufter klootzak lef durf (Jiddisch) jatten zn.: handen; ww.: stelen (Jiddisch) penoze onderling vertrouwelijke "collega's", oftewel: de onderwereld (Jiddisch) opduvelen! Iemand die dat zegt bedoelt: Maak dat je wegkomt! saffie sigaret, vroeger ook sigaar: van de saffiaanlederen bekleding van sigarenkokers smeris politieagent (Jiddisch) temeier prostituee (Jiddisch) kassiewijle dood, defect (Jiddisch) togus/tokus achterwerk, anus (Jiddisch)

Ook de bijnamen van het vroegere Nederlandse geld waren Bargoens: spie cent hondje, beisje dubbeltje heitje kwartje (Jiddisch) piek, pegel gulden (wegens afbeelding van lans op oude munten) knaak rijksdaalder joet tien gulden (Jiddisch) geeltje vijfentwintig gulden meier honderd gulden (Jiddisch) (rooie) rug duizend gulden

Opdracht Luister naar het sprookje Markeer de woorden, afkomstig uit het Jiddisch of Bargoens Schrijf een opstel met daarin zoveel mogelijk woorden uit het Jiddisch en/op Bargoens. Onderwerp is vrij Minimaal 200 woorden