Research Centre for Education and the Labour Market De toekomst van vakmanschap Rolf van der Velden

Achtergrond Project ‘Toekomst van vakmanschap’. Consortium van UvA (sociologie), Kohnstamm Instituut, ECBO en ROA. Subsidie van Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).

Vakmanschap

Vakmanschap

Wat is vakmanschap? (1) Verschillende beelden: Wat is het niet? Specialist Praktijk Kwaliteit Beroepstrots Wat is het niet? “Slecht vakmanschap bestaat niet” Routinewerk Praktijk zonder kennisbasis

Wat is vakmanschap? (2) Vakmanschap is een combinatie van hand- en hoofdwerk, waarvoor scholing en ervaring nodig zijn om het werkveld te overzien en complexe taken daarbinnen zelfstandig, met goed resultaat en op gemotiveerde wijze uit te voeren.

Praktische “ specialistische Drie typen generalistische vakman Praktische “ specialistische praktische “vakman” routine vs. autonomie breed vs smal

Voorbeelden Breed vakmanschap Specialistisch vakmanschap Praktisch vakmanschap Politieagent Opsporingsbeambte Beveiligingsmede-werker Verpleegkundige Dialyse verpleegkundige Helpende zorg Allround lasser Tig Lasser Basis lasser

Type vakmanschap en mbo niveau Graag dikke pijl toevoegen

Loopbaanperspectief Beroepsopleiding geeft betere bescherming dan algemene opleiding: minder werkloos, betere integratie op arbeidsmarkt. Dit geldt vooral in begin van loopbaan. Voordeel met name voor brede en specialistische vakmensen; praktische vakmensen meer ‘gevangen’ in banen met lage status.

Toekomstige ontwikkelingen Toekomstperspectieven voor praktische vakmensen matig door automatisering en polarisering op de arbeidsmarkt. Toekomstperspectieven voor brede en specialistische vakmensen goed. Rol technologische en organisatorische veranderingen: groter beroep op generieke kernvaardigheden.

Beroepsonderwijs en generieke vaardigheden Slingerbeweging: meer vs minder aandacht 1977: “Ach meneer, ze kunnen geen hamer meer vasthouden” (SMO) 2010: referentieniveaus taal en rekenen Twee visies op relatie specifiek-generiek: Complementair: geïntegreerde ontwikkeling van beiden Trade-off: gescheiden ontwikkeling: “Al die tijd aan taal en rekenen gaat ten koste van het vak”

Wat laat het onderzoek zien? Ook voor beroepsopgeleiden geldt dat algemene kernvaardigheden succes op de arbeidsmarkt bepalen, en wel vanaf de start. Aanwijzing dat verwerving van generieke en specifieke vaardigheden eerder complementair is dan trade-off: wie goed is in specifieke vaardigheden is in de regel ook goed in kernvaardigheden en omgekeerd. Maar in duale systemen wel meer trade-off.

Conclusies en beleidsimplicaties (1) Vakmanschap (zowel breed als specialistisch) heeft zeker toekomst: goede perspectieven voor MBO 3 en 4. Ook later in de loopbaan geen nadeel van het hebben gevolgd van een beroepsopleiding voor deze groep. Wel zorgen over perspectieven praktische vakmensen (MBO 1 en 2): automatisering, belang generieke vaardigheden, verdringing. Praktische vakmensen meer ‘gevangen’ in beroepen met lage status.

Conclusies en beleidsimplicaties (2) Vakmensen ondervinden geen nadeel van hun specifieke vaardigheden: integendeel die beschermen juist op de arbeidsmarkt. Maar ze hebben ook generieke vaardigheden nodig om later ‘employabel’ te blijven, vooral later in de loopbaan. In de juiste condities hoeft dit geen trade-off te zijn: generieke en specifieke vaardigheden kunnen tegelijkertijd ontwikkeld worden.

Het dilemma Algemene kernvaardigheden net zo belangrijk voor beroepsopgeleiden als voor algemeen opgeleiden. Maar keuze voor beroepsonderwijs is (mede) ingegeven door een ‘afkeer’ voor algemene vakken. Hoe kun je die groep bereiken en opleiden voor een beroep en tegelijkertijd hun algemene vaardigheden ontwikkelen? Dat lijkt beter te lukken in een schoolse setting, maar zorg dan wel voor authentieke leeromgeving.