Neurosarcoidose Een ziekte met vele gezichten Daan Fritz en Matthijs Brouwer 22 maart 2017

Inhoud van de presentatie Wie zijn wij? Neurosarcoïdose Dunne vezelneuropathie Toekomst perspectieven Vragenronde

Prof. Diederik van de Beek Wie zijn wij? Prof. Diederik van de Beek Dr. Matthijs Brouwer Drs. Daan Fritz

Wie zijn wij? AMC zorg innovatie impuls Verbeteren complexe zorg neurosarcoïdose Gespecialiseerde polikliniek Samenwerking Voorlichting Onderzoek

(Neuro)sarcoïdose Geschiedenis van de ‘vleesachtige ziekte’ (sarcoïdose) Hoitsema: dunne vezel neuropathie als epifenomeen van neurosarcoïdose wordt beschreven Sir J. Hutchinson beschrijft een patient met erythema nodosum Dr. Schaumann noemt het een multisysteem ziekte Eerste casus neurosarcoïdose werd beschreven 1878 1914 1948 2002

Wat is sarcoïdose? Treft 4-10 op de 100.000 Noord Europeanen Longen: 95% Ogen: 16% Huid: 12% Lever: 12% Zenuwstelsel: 5% Maar: Multisysteemziekte

Wat is neurosarcoïdose? Hersenzenuwen: 55% Ruggenmerg: 18% Zenuwen: 17% Hersenvliesontsteking: 16% Spier: 12% Hormonen 9%

Wat is neurosarcoïdose?

Wat is neurosarcoïdose? Conclusie: Een ziekte met vele gezichten: Een kameleon

Hersenzenuwen 12 speciale zenuwen Bij neurosarcoïdose Oogzenuw Aangezichtsspieren 44% > 1 hersenzenuw Kan enkel- en dubbelzijdig

Chronische hersenvliesontsteking Granulomen van de hersenvliezen Hoofdpijn in 1\3e van de patiënten Bij 9% een ‘hydrocephalus‘

Hersenen zelf Klachten afhankelijk van de locatie Epilepsie in 14% Stoornissen van de hormonen

Ruggenmerg Afhankelijk van de hoogte Dwarslaesie achtige klachten Anders lopen Krachtsverlies Gevoelsstoornissen

Dikke (perifere) zenuwen Directe invloed van granulomen Van zenuwwortels tot enkele zenuwen Een of meerdere Tintelingen, doofheid of gevoeligheid

Diagnose Een diagnose naar waarschijnlijkheid: Zeker: Biopt zenuwstelsel Waarschijnlijk: Biopt buiten het zenuwstelsel Mogelijk: Per uitsluiting

Diagnose Te gebruiken: Bloedonderzoek Onderzoek hersenvloeistof Beeldvorming van de hersenen Beeldvorming van het lichaam Biopten en weefseldiagnostiek

Diagnose

Diagnose Hoe vinden we ontstekingen in het lichaam? Longfoto CT-scan van de longen PET - CT-scan

Diagnose

Diagnose Maar: Diagnose wordt zekerder naarmate de tijd vordert Ook andere ziektes kunnen leiden tot dezelfde ontsteking

Behandeling

Behandeling N=126 N=81 N=162 N=56 N=170 N=65 Prednison 2e lijns behandeling 3e lijns behandeling Geen behandeling

Behandeling Prednison: Lichaamseigen hormoon Infuus versus tabletvorm Snelwerkend 84% krijgt dit middel ~ een kwart > tweede lijns therapie

Behandeling Methotrexaat: Mechanisme onbekend Traagwerkend 16% krijgt dit middel Azathioprine (Imuran) Remt ontstekingscellen (B- en T-lymfocyten) 8% krijgt dit middel NB: iets vertellen over het recente artikel.

Behandeling Infliximab (Remsima/Remicade): Anti-TNF alfa remmer Via het infuus Snelwerkend 4% krijgt dit middel NB: iets vertellen over het recente artikel.

Behandeling Start prednison Afbouwen prednison NB: iets vertellen over het recente artikel.

Behandeling Ziekteactiviteit NB: iets vertellen over het recente artikel.

Uitkomst Remissie: 27% Verbetering: 32% Stabiele ziekte: 22% Verslechtering: 4% Sterfte: 5%

Uitkomst In het AMC: Geen klachten: 29% Niet invaliderende klachten: 42% Geringe invaliditeit 12% Invalide 17%

Dunne vezel neuropathie Symptomen Pijn Autonome verschijnselen Veranderde temperatuur gewaarwording Sterk van invloed op de kwaliteit van leven

Dunne vezel neuropathie Diagnostiek Het meten van de geleiding is niet geschikt voor DVN Small fibre neuropathy screenings list Huidwrinkel test Temperatuurdrempel onderzoek Huidbiopt

Dunne vezel neuropathie Behandeling Nog geen specifieke behandeling Symptoombestrijding Toekomst Immunoglobulinen ARA290

Lopende onderzoeken Genetische studie Biomarkers in hersenvocht Beschrijven van het effect van het 3e lijns middel: Infliximab Biobank onderzoek

Lopende onderzoeken Kwetsbaarheid door genen en erfelijkheid: ~5x hogere kans 1e- en 2e graad familieleden 80x hogere kans eeneiige tweeling Hogere kans bij Afrikaanse afkomst

Lopende onderzoeken Biomarker onderzoek: Hersenvloeistof → ontstekingseiwit → diagnose TNF-alfa Oplosbare interleukine 2 receptor

Lopende onderzoeken Beschrijven van het effect van Infliximab: In de literatuur alleen casusbeschrijvingen Samen met het Erasmus Focus op: Effect, bijwerkingen en uitkomst

Toekomstperspectieven Prospectief onderzoek Biobank Geprotocolleerde zorg Onderzoek naar medicatie Nieuwe 3e lijns therapie Weinig animo farmaceutische industrie

Hartelijk dank voor de aandacht! Daan Fritz Matthijs Brouwer Diederik van de Beek Websites: www.meningitisamc.nl www.sarcoidosewijzer.nl

Vragenrondje Ingezonden vraag 1 Kan dunne vezel neuropathie overgaan Zelfs als de onderliggende oorzaak wordt behandeld (sarcoïdose) blijft de dunne vezel neuropathie vaak bestaan. Mensen hebben veel baat bij een duidelijke diagnose, wat voorheen veelal onduidelijk bleef. Tegenwoordig is steeds meer mogelijk met goede pijnbehandeling.

Vragenrondje Ingezonden vraag 2 Kansen van genezing Kansen zijn moeilijk te geven omdat bij onderzoek naar sarcoïdose lange termijn onderzoeken missen. Onze ervaring leert dat het een chronische ziekte is. Verbetering van de klachten wordt echter in veel gevallen wel bereikt met behandeling.

Vragenrondje Ingezonden vraag 3 Klopt het dat warmte de klachten van neuropathie kan verlichten, in de vorm van sauna of gewoon warm weer? Hier is geen officieel onderzoek naar gedaan, maar als ik luister naar onze patiënten met neurosarcoïdose en onze patiënten met dunne vezelneuropathie lijkt warmte en het weer zeker van invloed te zijn op de klachten. Het verschilt wel per persoon wat voor effect dat is.

Vragenrondje Ingezonden vraag 4 Is er een relatie tussen dunne vezelneuropathie en fibromyalgie Fibromyalgie is een symptomencomplex van pijnlijke gewrichten spieren en pezen, zonder dat we goed weten waar het door komt. Er lijkt iets fout te zijn met de pijnsignalering. Er is overlap qua symptomen tussen beide syndromen, en recent onderzoek laat zien dat er mensen zijn met fibromyalgie die toch dunne vezel neuropathie blijken te hebben. Maar dit lijkt geen hele grote groep te zijn.

Vragenrondje Ingezonden vraag 5 Kan reeds jaren bestaande dunne vezelneuropathie in onderbenen en voeten nog herstellen en zo ja hoe In het algemeen bij vormen van polyneuropathie kan bij het wegnemen van de schadelijke prikkel de zenuw weer kan herstellen. Alleen als de klachten lang bestaan zijn de kansen erg klein.

Vragenrondje Ingezonden vraag 6 Welke medicijnen zijn af te raden bij dunne vezelneuropathie (bijvoorbeeld prednison of itraconazol) Omdat dunne vezelneuropathie wordt veroorzaakt door een ‘epifenomeen‘ is prednison niet effectief gebleken en hebben patiënten meer last van de bijwerkingen dan een positief effect van de prednison. Sommige medicijnen hebben als bijwerkingen het optreden van een polyneuropathie en die dienen vermeden te worden (bijvoorbeeld itroconazol).

Vragenrondje Ingezonden vraag 7 Kan CBD olie helpen tegen de klachten van dunne vezelneuropathie Specifiek naar cannabis olie is onvoldoende kwalitatief onderzoek gedaan. Bij pijnlijke neuropathieën kan cannabis in lage dosering wel een positief effect hebben op de pijnklachten. Dit lijkt minder effectief dan de gebruikelijke pijnstillers, zoals amitriptyline of gabapentine. Een ander goed alternatief is bijvoorbeeld capseinecreme.

Vragenrondje Ingezonden vraag 8 Heeft voeding invloed op de heftigheid van symptomen (bijv. vet, suiker, rijst, vlees) Hier is onvoldoende goed onderzoek naar gedaan. Bepaalde voedsel deficiënties zijn wel geassocieerd met neuropathieën, maar met een goed evenwichtig dieet is dit risico verwaarloosbaar.