Ruimtelijke Kwaliteit

Ontstaan van het Twentse landschap

Hoogtekaart Twente

Reliëfkaart Twente

BODEMKAART Nederland

Bodemkaart Twente

Bodemkaart Twente

Bodemkaart Twente

Topografie Twente Ommen Engbertsdijkvenen Sallandse Almelo heuvelrug Oldenzaal Borne Hengelo Enschede Haaksbergen

waterlopen als dragers van het Twentse landschap

Vroeger / Nu Beek Markgraven

Mooi? Waarom?

Mooi? Waarom?

Mooi? Waarom?

Mooi? Waarom?

Wat is de RUIMTELIJKE KWALITEIT van een landschap Bepalende factoren voor waardering: universeel ARCHITECTUUR Specifiek  IDENTITEIT

criteria voor architectuur ORDO (orde) CLARITAS (helderheid) CONSONANTIA (emotie)

vrouwen in de grot, kinderzorg, sociale binding Intuïtief gevoel van orde zit in ons DNA = 10 – 15 duizend jaar onveranderd vrouwen in de grot, kinderzorg, sociale binding mannen in het veld, jagen, stam beschermen.

Haptonomie (menswetenschap;sinds 1945 in ontwikkeling). Haptonomie tracht verbanden duidelijk te maken tussen de menselijke aanraking, zijn beweging en zijn emoties. ruimtelijke toepassing: o.a. veilig gevoel; geborgenheid.

Feng Shui (Wind en Water). (Oude Chinese omgevingsfilosofie) Het doel van Feng Shui is een complete harmonie te verkrijgen met de natuur. Vele aspecten van Feng Shui zijn gebaseerd op intuïtie en gezond verstand.

Intuïtief gevoel van orde Feng shui Wind (feng) draagt de energie (chi) Water (shui) legt energie vast Voorbeelden: Engelse en Japanse landschapsstijl “If it feels good, it is good”

Orde door: Gaia hypothese James Lovelock Autonome orde: de aarde als superorganisme

Oorspronkelijk gevoel voor orde is bij veel mensen verstoord: Vòòr monotheïsme: o.a. boeddhisme en hindoeïsme: alles is goddelijk en dient met respect (religieus) behandeld te worden. (“moeder aarde” gedachte)

Oorspronkelijk gevoel voor orde is bij veel mensen verstoord: Sinds monotheïsme: Ontgoddelijking van de natuur De “schepping” wel bewonderen maar niet vereren. Mens staat als “hoogste schepsel” boven de natuur (de rest van de schepping) Rentmeesterschap: Genesis 1:28: God tegen Adam: weest vruchtbaar en wordt talrijk: vervult de aarde en onderwerpt haar, heerst over de vissen der zee en over het gevogelte des hemels en over al het gedierte dat over de aarde kruipt Daaruit volgde een heersend, materialistisch (westers) denken

Ordo (orde) Scheiding natuur  cultuur Natuur = processen ontwerpen Streven naar harmonie tussen: a-biotisch milieu (bodem/ water/lucht)  biotisch milieu (planten/dieren) Scheiding natuur  cultuur Natuur = processen ontwerpen Cultuur = patronen ontwerpen

Natuurlandschap: stabiel + dynamisch evenwicht = autonome processen (o.a. Gaia hypothese) Cultuurlandschap: labiel + statisch evenwicht = patroon; alleen door actieve mens “in evenwicht”

Ecologische hoofdstructuur ruimte voor autonoom, dynamisch natuurlandschap

Bij grootschalige projecten: Water / Natuur / Landschap Laag dynamisch ruimte (kost veel tijd om het gewenste eindbeeld te bereiken) vastleggen in een vaste structuur = natuurlijk / landschappelijk raamwerk (natuurgebieden (hot spots) + verbindingen: EHS (natura 2000)) binnen dat raamwerk: ruimte voor (natuurlijke) processen Hoog dynamisch ruimte buiten het landschappelijk raamwerk: gebruiksruimte Patroon van landbouw, wonen, wegen, industrie

TWENTE Tubbergen Almelo Hengelo Enschede

Claritas (helderheid) Herkenbaarheid van de functie voor de gebruiker Voor WRD helder: waterberging. Maar voor het publiek?: natuurontwikkeling, visvijver, park, watersport, zwemmen, waterwinning Niet helder: Natuur of cultuur

Waardering van landschap, architectuur, kunst, enz. Consonantia (emotie) Waardering van landschap, architectuur, kunst, enz. Afhankelijk van mate van behoeftenbevrediging (Maslow) Kennisniveau (onbekend maakt onbemind) Associaties met elementen (hoe ben je opgevoed? Bijv.: natuur  onland)

behoeftenschema van Maslow Consonantia (emotie) Zoektocht naar het onbekende / nieuwe uitdagingen Prestige / status / belangrijk zijn acceptatie in de groep / liefde veiligheid / zekerheid basisbehoeften als water, eten, slaap, warmte, gezondheid, beweging, sex behoeftenschema van Maslow

Consonantia (emotie) De gecreëerde ruimte moet de juiste emotie oproepen Emotie: geen beek maar sloot met een vistrap Emotie: Publiek: natuurlijk, uitdagend, nieuwe soorten ontdekken, Voor veel landbouwers: bron van onkruid, bedrijf op slot

Uitgangspunt bij landschapsarchitectuur: streven naar ongedwongenheid Wat de natuur zelf beter kan, Moet de mens niet willen maken Een omgevallen boom door overstroming: Boeiende plek! Maar kunnen we dat nadoen? Geef altijd ruimte aan processen en dus aan “toevalligheden”

RUIMTELIJKE KWALITEIT Van TWENTE Bepalende factoren voor waardering: algemeen ARCHITECTUUR Specifiek  IDENTITEIT

IDENTITEIT Genius loci van TWENTE (= geest van de omgeving) Onderscheidend t.o.v. rest Nederland Specifieke natuur Streekeigen bebouwing Cultuurhistorische landschapstypen (antropogeen)

Bijv. bronnen: springendal, Ootmarsum IDENTITEIT specifieke natuur Bijv. bronnen: springendal, Ootmarsum

IDENTITEIT specifieke natuur Bijv. bij bronnen klokjesgentiaan Gentiana pneumonanthe dotterbloem Caltha palustris Heidekartelblad Pedicularis sylvatica beenbreek Narthecium ossifragum

IDENTITEIT streekeigen bebouwing

IDENTITEIT cultuurhistorische landschapstypen (volgens Bijhouwer) Essenlandschap (grote hoge, rijke plekken) Landgoederenlandschap (hoge, rijke plekken) Oude hoeven landschap (broekgronden met bekenstelsel) Hoogveenontginningen (veenkoloniën/ dalgronden) Heideontginningen (bij Wierden na 1850)

IDENTITEIT essenlandschap

Esdorpen voor 1850 potstallandmethode : na 1850:

IDENTITEIT essenlandschap (historisch)

IDENTITEIT essenlandschap

IDENTITEIT landgoederenlandschap (cultuurdeel)

IDENTITEIT landgoederenlandschap (natuurdeel (illussie))

IDENTITEIT oude hoevenlandschap (lage broekgronden)

IDENTITEIT oude hoevenlandschap (lage broekgronden) Hoger gelegen essen: Vroeger : graan Nu : mais Toekomst : coniferen?

IDENTITEIT oude hoevenlandschap

IDENTITEIT hoogveenrelicten (engbertsdijkvenen)

IDENTITEIT hoogveenontginningen

IDENTITEIT heideontginningen (Wierden / Mander)

keuze’s ruimtelijke kwaliteit water stedelijke omgeving: Natuurbeeld (groene longen-principe) Identiteit buitengebied in de stad doortrekken Natuurlijke oevers, knotwilgen, elzenhakhout. Cultuurbeeld Identiteit stad versterken Bruggen, kaden, verlaagde “waterterrassen”, waterkunstwerken, fonteinen

Voorbeeld: Almelo rond 1900

Voorbeeld: Almelo rond 1900

IDENTITEIT Almelo Stad ontstaan aan de Almelose AA

IDENTITEIT Almelo Stad aan de Almelose AA Nu kansen: Wandelroutewens Rotary Project verdiept spoor Begeman terrein

IDENTITEIT Almelo Stad aan de Almelose AA

Slotvraag: Hoe moet Twente er in de toekomst uitzien?

meer ruimte voor water?

meer ruimte voor water?

meer ruimte voor huizen?

meer ruimte voor natuur?

meer ruimte voor recreatie?

meer ruimte voor de boer?

Toekomstig Twente? Kiek’n wat wot! Bedankt en tot ziens