Een kennismaking met Portugese wijnen 27 Januari 2017 Commanderij Brussel Willy De Pauw Eric Merny- Erik De Knop

De geschiedenis Sinds 14e eeuw handelspartners met Engeland In 18e eeuw : Engeland in oorlog met Frankrijk en Nederlanden. Geen Franse wijnen meer Daarom dronk men in Engeland vnl port- en madeirawijnen. Na oorlog : terug Franse wijnen Sinds 1980 aansluiting bij de Europese Unie : dankzij subsidies jarenlange achterstand ingehaald. Grote troef : grote verscheidenheid van inheemse druiven van goede kwaliteit

Druivenrassen in Portugal voor rode wijn (36) Agronómica Água Santa Alfrocheiro Alvarelhão Amaral Arruda Baga Borraçal Camarate Casculho Castelão Complexa Cornifesto Donzelinho Tinto Espadeiro Grossa Jaen de Dao Malvasia Preta Marufo Monfredo Moreto do Alentejo Padeiro Pedral Preto Martinho Ramisco Rufete Sousão Tinta Barroca Tinta Carvalha Tinta Francisca Tinta Cão Touriga Fêmea Touriga Franca Touriga Nacional Trincadeira Vinhão

De wijnwetgeving 14 erkende wijnregio’s, in totaal 29 DOP’s Gebaseerd op de Europese regels Classificatie : Denominaçao de Origem Protegida (DOP): 50 % (Denominaçao de Origem Controlada - DOC) Indicaçao Geografica Protegida (IGP) : 20 % (Indicaçao de Proveniensia Regulamentada – IPR) Vinho com indicaçao de Casta (= druivenras) Vinho (regional): 30 % 14 erkende wijnregio’s, in totaal 29 DOP’s Oppervlakte wijngebieden : 4e plaats in Europa, productie : 7e plaats, 6 miljoen ha (laag rendement)

Comissio de Viticultura da Regiao (CVR) Iedere wijnregio heeft CVR : bewaakt de belangen van de wijnindustrie, hanteert de regels en beschermt het speciale karakter en de tradities van het gebied, Taken : Toestemming tot irrigatie Toegestane druivenrassen Controle op aanduidingen (Reserva, Garrafeira, Superior)

Portugese wijntermen Adega = wijnbedrijf Clarete = lichtrood Rose = rosé Tinto = rood Branco = wit Doce = zoet Adamado = zoet Engarrafado na origem = ter plaatse gebotteld Garrafeira = kelder.

14 Wijngebieden 29 DOC’s Minho/Vinho Verde Tràs-os-Montes Porto en Douro Tàvora en Varosa Bairrada Dào en Lafôes Lisboa Tejo Peninsula de Setûbal Alentejo Algarve Madeira Azores 29 DOC’s

Bairrada Gelegen tussen de bergen van de Dao en de Atlantische Oceaan 18000 ha (barro : klei) beschermd gebied sinds 1979 Klimaat : gematigd met zeeïnvloeden (warme droge zomers, herfst regen, zachte winters) Bodem : kalk, klei en zand Belanrijkste druif : Baga

Quinta do Encontro Reserva Bairrada 2012 DOC Druiven : Bical (wit), Touriga Nacional en Baga(rood) Druiven worden ontsteeld, fermentatie in inox cuves met de beste gisten op 27 ° Maceratie 2 weken met schilcontact en zachte ‘remontages’ Malolactaat gisting 6 maand op Franse eikenvaten Lichte filtering voor botteling

Tejo Langs de oevers van de rivier de Taag (Tejo) Tot 2009 ‘Ribatejo’ (boven de Tejo) nu wordt gebied ‘Tego’ genoemd NO van Lissabon Rivier en Atlantische Oceaan : matigende invloed op klimaat Langs rivier vrij vlak, verderaf heuvelachtig Aromatische en soepele wijnen

Quinta do Casal Branco Eigenaar : Jose Lobo de Vasconcelos sinds 1986 Domein : sinds 1775 Oenologe : Dina Luis

Falcoaria reserva 2007 Doc Tejo Eigenaar : het befaamde huis Quinta do Casal Branco, gelegen aan de oevers van de Taag 660 ha groot domein, 140 ha wijngaarden Karakteristieken : elegant, doch stevig Regio : Tego Subregio : Almeirim DOC : wijnstokken 80 jaar, druiven met de voet gekneusd nadien sap gerijpt 12 maand in nieuwe Franse eiken vaten, tenslotte 4 maand op fles Druiven : Castelao, Trincadeira, CS, Touriga Nacional, Petit Verdot, Alicante Bouschet

Dao Een van de oudste wijnbouw- gebieden van Portugal Gelegen in centrum van het land Gelegen om 500 m hoogte Grond : ideaal voor wijnbouw : rotsachtig (dynamiet voor plantgaten) Wijn is gebaat met flesrijping

Ribeiro Santo reserva 2012 Dao Assemblage : Tinta roriz – Touriga nacional – Alfrocheiro Ontsteling en maceratie in kleine inox tanks (24 u), onder T°-controle Fermentatie : 15 dagen, zachte overpomping Nadien : 50 % in nieuwe Franse eikenvaten en 50 % in Franse eikenvaten van tweede jaar Wijn rust nog 6 maand op gecontroleerde T° Afkomstig van privé-domein van Carlos Lucas

Alentejo Zuidoosten van Portugal Aan de Taag 13000 ha wijngaarden Klimaat : dor, droog en rotsachtig Bodem : graniet en leem Ook kurkeiken, olijfbomen en tarwe Heuvelachtig en de hellingen geven vaak de naam aan de wijngaarden

De rivieren van Portugal Douro Tego (Taag) *

Freixo reserva tinto 2014 Alentego DOC Assemblage : Touriga National 40 %, CS 40 %, Alicante Bouschet 20 % De 3 variëteiten worden afzonderlijk (op het toppunt van hun fenolische rijpheid) geplukt in bakjes van 20 kg Overheveling in de adega door zwaartekracht Verlengde maceratie en gisting onder T°- controle Lagering ged. 12 md in nieuwe Franse eikenvaten, na botteling nog 6 maanden rust in de kelders Domein (adega) gelegen in dorp Freixo (sinds 1808 in handen van dezelfde familie Herdade do Freixo)

Douro Vooral bekend voor zijn portwijnen (50 %) Rio Douro = rivier van goud 100 druivenrassen in gebruik. De bekendste voor rood : Bastardo, Mourisco Tinto, Tinta Roriz en Tinta Francisca 2 types wijngaarden : Terrassen op steile berghellingen (Antossolos Aritico). Bodem : 1 à 1,3 m verhakkelde rotsblokken bovenaan. Daaronder schist Wijngaarden waar alleen wat genivelleerd moet worden. Klimaat : beheerst door bergen Marào en Montemuro (bescherming tegen grote regenval en winden). Milde winters, zeer hete zomers (landklimaat) Bodem : leisteen en graniet

Post Scriptum de Chryseia 2012 Doc Prats & Symington Quita de Roriz Assemblage : Touriga nacional (56 %), Touriga franca (30 %), tinta barroca en tinta roriz. Chryseia (grieks) = goud = Douro Bruno Prats (ex-Cos d’Estournel) en Charles Symington (winemaker of the year 2016) Gisting in kleine inox-vaten Nadien lagering op eikenvaten maar slechts 8 – 12 maand om de delicate aroma’s en smaken niet door het hout te laten domineren. Daarom ook vaak 2e jaarsvaten

Madeira : 650 km van Marokko

Madeirawijn Productie : 3,3 miljoen liter per jaar Beschermde herkomst : 96 % DOC Export : 80 % Kostprijs : relatief goedkoop, ondanks Zeer kleinschalige teelt, veel wijnboeren per producent Handenarbeid, geen mechanisatie (steile hellingen) Warmte en hoge vochtheidsgraad : schimmelgevaar ! Kleinschalige productie van de wijn Steeds minder arbeiders (jongeren vermijden dit zware werk) Jarenlange rijping : opslag en 3 % verlies per jaar door verdamping

De ‘edele druivenrassen’ , tevens kwaliteitsbenamingen van Madeira Sercial : agressieve zuren , weinig suiker (dry) aroma’s : citrusschil, amandel, specerijen Verdelho : frisse zuren, voller en zoeter, licht gerookte tonen, tropisch fruit (medium dry) Boal/Bual (Malvasia fina) : rijp en vol primaire aroma’s (vooral rozijnen) (half zoet) Malvasia/Malmsey (oorsprong : Kreta) : rijp, vol, intens karakter, aroma’s van gras, rook, honing en kruiden. Bij rijping : noten, karamel en koffie. Donkerste kleur (zoet)

De smaak van Madeirewijnen Zuur : hoge zuurtegraad Vulkanische bodem : hoog gehalte aan zwavel, ijzer en aluminium, gebrek aan kalk Klimaat : weinig verschil in T° tss dag en nacht, tss zomer en winter --- minder uitrijpen van de druiven Wijngaarden vaak gelegen hoog in de bergen (kouder) --- minder rijpe druiven --- meer zuur Zoet : in verschillende gradaties , maar nooit plakkerig. Door onvergist druivensuiker (soms toevoeging van ingedikt duivensuiker voor goede balans zuur-zoet) Madeirisatie : het effect van verhitting, Madeirisatie van wijn : door de wijn te bewaren bij te hoge temperatuur Complexiteit : tertiaire aroma’s ontstaan door rijping Kookwijn : eenvoudige Madeira van 3 jaar oud wordt in de keuken gebruikt. Toevoeging van zout en peper om geen accijnzen te moeten betalen (geen wijn, maar saus) Leeftijd : blends – single harvest – de technieken … voor een andere gilde-avond

Het maken van Madeirawijn Vergisting van rijpe druiven (min. potentieel van 9% alcohol) en versterken : vino claro Tijdens vergisting (suiker --- alcohol). Bij 7 % alcoholgehalte : toevoeging van 96 % zuivere alcohol). Vergisting stopt bij 15 % alcoholgehalte Deze ‘vino claro’ bevat min 17 % alcoholgehalte. Het restsuiker zorgt voor zoete smaak Vergisten en versterken : vino surdo Men laat de wijn volledig vergisten, versterken met alcohol en daarna aanzoeten met druivensap van zelfde druivenras Rijping : Vroeger : vaten wijn op lange bootreizen --- langdurige verhitting (‘maderiseren’) Nu : verhitting door wijnen te laten rijpen in warme omgeving. Hoe langzamer deze rijping, hoe mooier de wijn

Effecten van verwarming : Snellere oxidatie (zuurstof-inwerking, die zorgt voor noten-aroma’s) Estufajes : Sinds 18e eeuw . Wijn wordt in deze vaten 3 maand verwarmd (40 – 55 ° C). Nadien : 1 jaar rust Bewaring : Canteiro systeem : Langzaam stoven in de zon in bovengrondse loods. De jongste wijnen komen bovenaan, de oudere onderaan (duur tot 10 jaar) Solera systeem : bewaren van de wijn tientallen jaren in houten vaten, 10 % wordt per keer afgetapt en verkocht. Het vat wordt bijgevuld met jonge wijn : prachtige blend : oud (intensiteit en complexiteit), jong (frisse levendigheid). Pas op : bij sherry is Solera-systeem eerder zoals Canteiro-systeem .

Justino’s Madeire Boal 10 years old Opgericht in 1870, bekend wereldwijd voor zijn uitstekende kwaliteit Maakt naast de 4 gekende druivenrassen ook veel gebruik van Tinta negra Devies : ‘als je één ding doet, doe het dan goed’ Landschap : bodem : Wijnbouwer wijngaarden Vinificatie : de kelders :

Portwijn De Dourovallei en haar quinta’s : Gelegen aan de bovenloop van de Douro, NO van Portugal Quinta : druiventeelt-bedrijf De meesten verkopen hun druiven aan de grote port-wijnhuizen Sommigen maken hun eigen wijn : Single Quinta Port (bv. Quinta do Noval) Wijngaarden in terrasvorm op de flanken van de vallei Door UNESCO is de streek als werelderfgoed erkend sinds 2001 26000 ha Druifvariëteiten : Touriga Nacional, Tinta Roriz (tempranillo), Tinta Barroca, Tinta Cào, Tinta Francisca, Tinto Rouro, Bastardo, Donzelinho, Mourisco, Malvasia Fina (witte porto)

Portwijn : bereidingsproces Mutage-techniek : de gisting wordt gestopt door toevoeging van zuivere alcohol. Er blijven dus restsuikers : alcoholgehalte 18 – 20 ° De druiven worden met de voeten getreden in lagares (stenen troggen van graniet). Dit gebeurt nog heden, naast andere vinificatietechnieken. Hierdoor worden de druiven gekneusd en geven zo hun smaak en kleur af. Na een 2-tal dagen begint de alcoholische gisting. De schilletjes vormen een ‘deken’ (manta) op de massa. De manta wordt regelmatig ondergedompeld voor meer extractie Als de most is goedgekeurd wordt er brandewijn (‘aguardente’) toegevoegd. De gisting stopt en de lagares worden geledigd en de wijn wordt in vaten gedaan.

De druiven worden met de voeten getreden in lagares (stenen troggen van graniet). Dit gebeurt nog heden, naast andere vinificatietechnieken. Hierdoor worden de druiven gekneusd en geven zo hun smaak en kleur af.

Soorten portwijn Ruby portsoorten : Young Ruby : komt meeste voor, 2 à 3 jaar opgeslagen op vat (roestvrij staal of beton), steeds blends (druivenrassen, jaargangen en wijngaarden). Late Bottled Vintage Port (LBV) : mengeling van ports van één enkel jaar. Rijping : 4 à 6 jaar in eikenhouten vaten, dan gebotteld. Bezinksel zakt naar bodem. Bevat dus op fles geen bezinksel. Het oogstjaar dient vermeld Crusted Port : mengeling van ports van verschillende jaren, 3 à 4 jaar vatgerijpt, ongefilterd (bezinksel : crust). The poor man’s vintage port genoemd Vintage Port Uitzonderlijk jaar : wordt door Instituto dos Vinhos do Douro e do Porto (IVDP) verklaard tot vintage portjaar (zo 3 x/10 jaar) 3 jaar op eikenvat Droesem blijft in fles zodat verdere rijping mogelijk is : vraagt 20 à 30 jaar flesrijping Tawny portsoorten Mahoniebruin door langere rijping op fust, mengwijn, nootimpressies, gevaar voor oxidatie (kan dus na openen van de fles minder goed bewaard worden) Aged Tawny - Hier staat het aantal jaren dat de port in vaten gerijpt heeft op de fles (10 – 20 – 30 – 40 jaar) Colheita Vergelijkbaar met Tawny, komt uit één oogstjaar en moet minstens 7 jaar rijpen op hout Garrafeiraport Mengeling van ports van één enkel jaar (tussen Tawny en Vintage) : na korte rijpingsperiode op hout worden ze overgebracht in grote glazen vaten (voor 20 – 40 jaar), Door het bezinksel wordt er gedecanteerd vooraleer over te hevelen op flessen. Hierna rijpt de port verder op fles

Soorten portwijn Ruby portsoorten : Tawny portsoorten

Ruby portsoorten : Young Ruby : komt meeste voor, 2 à 3 jaar opgeslagen op vat (roestvrij staal of beton), steeds blends (druivenrassen, jaargangen en wijngaarden) Late Bottled Vintage Port (LBV) : mengeling van ports van één enkel jaar. Rijping : 4 à 6 jaar in eikenhouten vaten, dan gebotteld. Bezinksel zakt naar bodem. Bevat dus op fles geen bezinksel. Het oogstjaar dient vermeld Crusted Port : mengeling van ports van verschillende jaren, 3 à 4 jaar vatgerijpt, ongefilterd (bezinksel : crust). The poor man’s vintage port genoemd Vintage Port Uitzonderlijk jaar : wordt door Instituto dos Vinhos do Douro e do Porto (IVDP) verklaard tot vintage portjaar (zo 3 x/10 jaar) 3 jaar op eikenvat Droesem blijft in fles zodat verdere rijping mogelijk is : vraagt 20 à 30 jaar flesrijping

Tawny portsoorten Aged Tawny Mahoniebruin door langere rijping op fust, mengwijn, nootimpressies, gevaar voor oxidatie (kan dus na openen van de fles minder goed bewaard worden) Aged Tawny Hier staat het aantal jaren dat de port in vaten gerijpt heeft op de fles (10 – 20 – 30 – 40 jaar) Colheita Vergelijkbaar met Tawny, komt uit één oogstjaar en moet minstens 7 jaar rijpen op hout Garrafeiraport Mengeling van ports van één enkel jaar (tussen Tawny en Vintage) : na korte rijpingsperiode op hout worden ze overgebracht in grote glazen vaten (voor 20 – 40 jaar), Door het bezinksel wordt er gedecanteerd vooraleer over te hevelen op flessen. Hierna rijpt de port verder op fles

Quinta das TecedeirasTawny Gelegen aan de linkeroever van Douro in subregio Cima Corgo 67 ha 5 cépages : Touriga Nacional, Touriga Franca, Tinta Amarela, Tinta Barroca, Tinto Roriz

Quinta das Tecedeiras LBV 2011 Deze quinta is groot geworden onder Carlos Lucas (in 2013 : beste wijnmaker van Portugal) Eigenaar : Sima Smith van Quinta de Covela

Geproefde wijnen