Hersenen, Leren en Geheugen Het eigen leerresultaat optimaliseren met kennis over de hersenen, het leerproces en het geheugen

Doelstelling Kennis en begrip opdoen over van de hersenen, het leerproces en het geheugen. Het nut inzien van diepere leerstofverwerking voor het geheugen. Het belang inzien van een actieve leerhouding voor de diepere verwerking van de leerstof. Ervaren hoe diepere verwerking kennis, begrip en geheugen positief beïnvloedt. Kunnen reflecteren op het eigen leergedrag.

Opbouw lessenreeks Les 1: De anatomie van de hersenen Les 2: Het proces van geheugenvorming Les 3: Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit/duurzaamheid van het geheugen Les 4: Reflecteren en evalueren op de lessenreeks en vooruit kijken op het eigen leergedrag.

Opbouw lessenreeks Les 1: De anatomie van de hersenen Les 2: Het proces van geheugenvorming Les 3: Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit/duurzaamheid van het geheugen Les 4: Reflecteren en evalueren op de lessenreeks en vooruit kijken op het eigen leergedrag.

De anatomie van de menselijke hersenen Les 1 De anatomie van de menselijke hersenen

Doelstelling les 1 Kennis hebben over de anatomie van de hersenen. Deze kennis is nodig als basis voor de vervolg lessen over het leerproces en geheugenvorming.

Wist je dat? Een mens 124 miljard hersencellen heeft? Een ongeboren kind elke minuut 250.000 nieuwe hersencellen aanmaakt, maar dat je er na de geboorte elke dag 100 kwijt raakt? Het aantal vertakkingen in de hersenen even groot is als het aantal takken in de bossen van Nederland en België? De hersenen twee procent van het lichaamsgewicht vormen, maar twintig procent van de energie verbruiken? De hersenen drie tot vier liter bloed per minuut nodig hebben om ze van zuurstof te kunnen voorzien?

Opdracht Waaruit bestaan de hersenen? Schrijf individueel 8 onderdelen van de hersenen op.

Anatomie Grote hersenen (Cerebrum) Kleine hersenen (Cerebellum) Bewustwording van waarnemingen: zien, horen, ruiken, voelen en proeven Hogere cognitieve functies: plannen, beslissen, organiseren, creatieve oplossingen bedenken, initiatief nemen etc. Ontstaan van impulsen voor bewuste bewegingen skeletspieren Kleine hersenen (Cerebellum) Coördinatie van de spieren, reflexen en het evenwicht Uitvoering van geautomatiseerde handelingen: lopen, fietsen, etc. Hersenstam Bestuurt vitale levensfuncties aan zoals: regulatie lichaamstemperatuur, hartslag, ademhaling en spijsvertering. Verbinding met het ruggenmerg Veel hersenfuncties spelen zich af in het buitenste laag van de hersenen, het cerebrum. Dit is de plek van het menselijk denken. Hier vindt het zware werk plaats. De grote hersnenen omvat het grootste deel van de hersenen. De grote hersenen zijn onder te verdelen in vier delen: de frontaalkwab, de pariëtaalkwab, de achterhoofdskwab en de slaapkwab.

Anatomie Hersenvliezen Ventrikels Beschermen het kwetsbare weefsel van de hersenen. Ventrikels Gevuld met hersenvocht Bescherming door schokdemping Transport van voeding- en afvalstoffen

Anatomie Cortex / hersenschors van grote hersenen Is de buitenste laag. Informatie wordt uit de rest van het lichaam ontvangen, geanalyseerd en geïnterpreteerd. Deze geïnterpreteerde informatie wordt omgezet in gedachten en concrete aansturingen van het lichaam.

Anatomie

Anatomie Limbische systeem Ligt in de grote hersenen onder de cortex. Thalamus: filtreert binnenkomende prikkels. Hippocampus: betrokken bij de vorming van het langetermijngeheugen. Hypothalamus: reguleert het autonome zenuwstelsel door middel van hormonen; betrokken bij de regulering van bloeddruk, hartslag, honger, dorst, seksuele opwinding en de slaap-waakcyclus. Amygdala: betrokken bij ervaren en verwerken emoties.

Anatomie

Neuronen Al deze hersenstructuren en gebieden kunnen met elkaar communiceren via elektrische signalen. Deze elektrische signalen ontstaan in en worden doorgegeven door neuronen. http://www.youtube.com/watch?v=ThpNNFQNHNg

Gliacellen Gliacellen zijn cellen in het zenuwstelsel die bestaan naast neuronen. Voor elk neuron bestaan er ongeveer 10 gliacellen. Deze cellen zijn gespecialiseerd in het verzorgen van de neuronen. Gliacellen helpen onder andere met de volgende functies; Het verstevigen van de hersenen Het aanmaken van myeline Het opruimen van kapotte of dode cellen Het opruimen van neurotransmitters die gebruikt zijn bij signaaloverdracht Het geven van voedingsstoffen aan de neuronen

Huiswerk Verwerkingsopdracht 1 : Het feestje Huiswerk voor volgende week: Lezen hoofdstukken ‘Basisanatomie’ en ‘Hoe werken de hersenen?’ (p. 9 t/m p. 17) Eventueel afmaken van de verwerkingsopdracht.

Het geheugenvormingsproces Les 2 Het geheugenvormingsproces

Opbouw lessenreeks Les 1: De anatomie van de hersenen Les 2: Het proces van geheugenvorming Les 3: Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit/duurzaamheid van het geheugen Les 4: Reflecteren en evalueren op de lessenreeks en vooruit kijken op het eigen leergedrag.

Doelstelling les 2 Drie verschillende soorten van geheugen kennen. Het proces waarmee kennis in het langetermijngeheugen wordt opgeslagen kennen. De structuur van het langetermijngeheugen kennen. Deze kennis is nodig als basis voor de vervolgles.

Nabespreken verwerkingsopdracht 1

Opdracht Lezen en schematiseren is een goede combinatie van leerstrategiëen om een eerste stap te zetten in de opbouw van het geheugen over de leerstof. Lees het hoofdstuk ‘Geheugen en Leren’ (pagina 17 t/m 23) Maar een schematische weergave die de tekst kan ondersteunen.

Geheugenvorming Consolidatie = het overbrengen van informatie van het kortetermijngeheugen/werkgeheugen naar het langetermijngeheugen.

Werkgeheugen Het werkgeheugen kan ongeveer 7 items tegelijkertijd ‘online’ houden. Vraag: Schrijf op wat je nog weet van je leerlijst.

Werkgeheugen Chunking: deel tijdens het leren de informatie op in brokjes, zodat het werkgeheugen de informatie beter actief kan houden. Bv. Maak van 0 6 2 3 5 1 9 6 5 2 06-235-196-52 Maak van K a t m o p l a f k i p kat mop laf kip Maak van Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog Tvtas

Lange-termijn-geheugen Geheugenvorming Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang

Geheugenvorming Netwerk tussen neuronen in specifieke cortex gebieden Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang Zintuigen  specifieke cortex gebieden hypocampus Wordt automatisch en onbewust gevormd.

Geheugenvorming Zintuiglijke informatie gaat via zintuigen naar de specifieke gebieden in de cortex. Zintuiglijke informatie wordt zeer kort en onbewust in het sensorische geheugen opgeslagen. Onder invloed van aandacht komt de informatie in het werkgeheugen.  korte opslag van informatie in de hippocampus. Door leren kan de informatie daarna in het langetermijngeheugen komen doordat de hippocampus de informatie terug naar de cortex stuurt.  lange opslag van informatie in de cortex in neurale verbindingen

Geheugenvorming

Geheugenvorming

Huiswerk Verwerkingsopdracht 2: Wat gebeurt er op cellulair niveau tijdens de opbouw ven een geheugennetwerk Huiswerk Afmaken verwerkingsopdracht 2.

Het leerproces en de kwaliteit van het geheugen. Les 3 Het leerproces en de kwaliteit van het geheugen.

Opbouw lessenreeks Les 1: De anatomie van de hersenen Les 2: Het proces van geheugenvorming Les 3: Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit/duurzaamheid van het geheugen Les 4: Reflecteren en evalueren op de lessenreeks en vooruit kijken op het eigen leergedrag.

Doelstelling les 3 Weten door welke factoren de kwaliteit van het langetermijngeheugen wordt bepaald. Begrijpen hoe actieve en diepere leerstofverwerking de kwaliteit van het langetermijngeheugen positief beïnvloedt.

Nabespreken verwerkingsopdracht 2

Kwaliteit van het langetermijngeheugen De kwaliteit van het geheugen wordt onder andere bepaald door de kwaliteit van het geheugennetwerk (memory web)

Kwaliteit van het geheugen

Kwaliteit van het langetermijngeheugen De kwaliteit van je langetermijnheugen is afhankelijk van: Leerhouding: Het niveau van de leerstofverwerking tijdens het leren Verspreiding van leren en herhalen over de tijd Levensstijlfactoren: Voldoende slaap Voldoende beweging Gezonde voeding

Kwaliteit van het langetermijngeheugen De kwaliteit van het langetermijnheugen van een bepaald stukje informatie is afhankelijk van: Het aantal associaties in het neurale netwerk De sterkte van de verbindingen tussen de associaties in het neurale netwerk

Kwaliteit van het langetermijngeheugen De kwaliteit van het langetermijnheugen van een bepaald stukje kennis is afhankelijk van: Veel associaties betekent dat: De kennis goed verankerd is in het geheugen De informatie via vele ‘neurale’ wegen te bereiken is, waardoor de kennis makkelijker herinnert wordt. Sterke verbindingen betekent dat: De informatie sneller actief wordt en dus sneller en makkelijker herinnert wordt

Opdracht Bedenk 5 tips voor tijdens het leren om het aantal verbindingen en de sterkte van de verbindingen te verhogen.

Kwaliteit van het geheugen Het aantal associaties in het neurale netwerk verhogen door: Verbindingen te leggen met al bestaande kennis Wat weet ik al? Klopt dit met wat ik al wist? Of niet? Wat zijn de gaten in mijn kennis? De informatie op verschillende manieren representeren: woorden, beelden, geluiden, formules etc. Aantekeningen maken Schema’s maken Zelf vragen stellen Visualiseren Etc.

Kwaliteit van het geheugen De sterkte van de verbindingen tussen de associaties in het neurale netwerk - Actief nadenken over de leerstof Activeert de communicatie tussen de neuronen, waardoor deze verbindingen sterker worden Leerstof over langere periode leren Geeft tijd voor de consolidatie van de kennis Herhalen Versterkt verbindingen en voorkomt verzwakking van de verbindingen door heractivatie van het netwerk van neuronen

Kwaliteit van het geheugen

Kwaliteit van het geheugen Conclusie: alleen luisteren en/of lezen is niet voldoende voor een duurzaam geheugen. De leerstof actief verwerken is van groot belang! Voorbeelden van actief verwerken: Aantekeningen maken Schema’s maken Samenvattingen maken Vragen stellen Zelf antwoorden vinden De stof aan andere uitleggen Visualiseren Voorkennis erbij betrekken Uitvoeren

Kwaliteit van het geheugen De kwaliteit van het geheugen is (deels) afhankelijk van de kwaliteit van het leerproces.

Kwaliteit van het geheugen

Opdracht: Leefstijl De expertmethode Vorm groepjes van 3 (eventueel 4) leerlingen Ieder verdiept zich ongeveer 5 minuten lang in een van onderstaande onderwerpen. Daarna leggen jullie aan elkaar uit wat jouw onderwerp te maken heeft met leren en met het proces van geheugenvorming en welke effecten er kunnen optreden. Afsluitend zal de docent willekeurige personen vragen om iets te vertellen over het effect dat een van onderstaande onderwerpen heeft op het proces van geheugenvorming. Let op: iedereen moet elk onderwerp kunnen uitleggen. 1. Sport & beweging: p. 27 t/m 29 2. Voeding: p. 29 t/m 33 3. Slaap: p. 34 t/m 37

Huiswerk Verwerkingsopdracht 3: Toepassen van de nieuwe kennis  In deze opdracht ga je een eigen leerplan ontwikkelen. Huiswerk voor volgende week: Lezen hoofdstukken ‘Levensstijlfactoren’ (p. 26 t/m 37) en ‘Reflectie, actief leren en zelfevaluatie’(p. 77 t/m p. 80). Afmaken van de verwerkingsopdracht.

Zelfreflectie en evaluatie Les 4 Zelfreflectie en evaluatie

Opbouw lessenreeks Les 1: De anatomie van de hersenen Les 2: Het proces van geheugenvorming Les 3: Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit/duurzaamheid van het geheugen Les 4: Reflecteren en evalueren op de lessenreeks en vooruit kijken op het eigen leergedrag.

Doelstelling les 34 Weten wat meta-cognitie is. Begrijpen dat meta-cognitie (zelfreflectie en evaluatie) bij kan dragen aan het eigen leerproces. Vooruitblikken op de toekomst

Nabespreken verwerkingsopdracht 3

Zelfreflectie en Evaluatie De kwaliteit van het geheugen is deels afhankelijk van de kwaliteit van het leerproces. Meta-cognitie = het denken over denken.  Een manier om de kwaliteit van je leerproces te evalueren.

Opdracht Bedenk 5 vragen die je jezelf kan stellen om de kwaliteit van je eigen leerproces te evalueren.

Opdracht Mogelijke antwoorden zijn: Voordat je begon, wat wilde je precies leren? Heb je dat nu ook geleerd? Heb je de leerstof voldoende diep verwerkt? Heb je voldoende diepere verwerkingsstrategieën gebruikt? Welke onderdelen van je leerproces werkten goed en wat was er problematisch Wat zou je de volgende keer anders doen? Etc.

Evalueren en vooruitblikken Learners-report invullen

Vragen?