Jaagpaden langs een onbedijkte rivier Hein A.M. Klemann Hoe werkt jagen langs een natuurlijke rivier?
Traditionele Rijnvaart Stroomafwaarts: Wind en stroom als kracht Om te zeilen breed water nodig: makkelijk om te kruisen. Bedijken en vernauwen rivier nadelig voor zeilschepen: Snellere stroming Nadelig ook voor afvloeien overtollig water Bescherming omringende land centraal Rijn en zijtakken: in Nederland al ver voor 19e eeuw bedijkt In Duitsland tot 19e eeuw grotendeels natuurlijke rivier Vooral ten zuiden van Binger bocht Traditionele Rijnvaart
1849: Pruisische Commissaris in de CCNR: Stroomopwaarts: stroom te sterk om te zeilen: Jagen Schip plus lading maximaal 50 ton Traag: goed organiseren paardenwisselen probleem. Transport Rotterdam-Keulen: 10-21 dagen Na 1820: concurrentie stoomschepen: 3-5 dagen Elders lukte dat niet. Bescherming vorsten gevraagd 1848: Duitse Revolutie: Schieten op schepen Petitie Parlement te Frankfurt 1849: Pruisische Commissaris in de CCNR: Trein gevaarlijke concurrent Rijnvaart vernietigd op traject Straatsburg-Basel Modernisering nodig: stoom Vereist een andere rivier Kanalisering
Kleinschalige transport Schip plus lading max. 50 ton Alternatief: paard en wagen, max. 1,5 ton Ondiepten geen groot probleem: Waal bij Tiel iets meer dan meter diep Probleem voor stoomvaart Wel probleem zandbanken, stroomversnellingen etc. Grootste probleem: Binger bocht: Dwong tot uitladen
Ondieper worden rivier door ijsgang Gezien als probleem omringende land: Bovenloop Rijn: late 18e en vroege 19e eeuw waterloop verbeterd om water sneller af te voeren: In Nederland aantal overstromingen in vroege 19e eeuw: Plannen tegen overstromingen Pas vanaf 1850 aangepakt 1861 begin gemaakt met Nieuwe Merwede Nadelig voor traditionele scheepvaart: Snelle stroming op traject voorbij Mannheim en Straatburg . Rivier vaak versmald. Zomer- en winterdijken Kribben Dieper, meer stroming: uitslijten Gunstig voor stoomvaart
Grote probleem traditionele vaart Tollen en gildereglementering Vanaf 1648: Centraal gezag in Duitse landen gering Allerlei Vorsten en steden voerden reglementen en heffingen Elke paar jaar bijeenkomst vertegenwoordigers van de Keurvorsten langs de Rijn bisschoppen van Trier, Mainz en Keulen en de Graaf van de Pfaltz Bediscussieerden belemmeringen Rijnvaart in Bingen Deze Zollverein probeerde Rijn concurrerender te maken Lukte niet: Keurvorsten niet minder hebzuchtig dan andere vorsten. Zou pas minder worden in Franse tijd
Jaagpaden 1804 Overeenkomst: Duitse Rijk en Frankrijk: Rijnvaart geliberaliseerd Fransen wilden alle 32 tollen afschaffen: Principekwestie Duitsers konden dit niet. Duitse vorsten die hun troon verloren moesten worden gecompenseerd. Tol officieel voor onderhoud jaagpaden Stroomopwaarts hoger dan stroomafwaarts. Voor kleinere Duitse staten vaak belangrijke inkomsten-bron, ook nog na 1815 Nassau tot 1866: belangrijkste bron staatsinkomsten Schilderij: veel later Klein riviertje Jaagpaden
Jaagpaden langs onbedijkte delen Jaarlijks onderhoud Vraag: Onbedijkte rivier: oever ligt niet vast. Is er toch een soort van dijk? Olieverfschilderij Hein Burgers: Geen dijk Maar langs polder Jaagpad spoelt weg herfstregens ijs. Er werd volop gejaagd langs de Rijn. 1850: nog zo’n 3000 jaagpaarden in gebruik Afbeeldingen: betreffen altijd kanalen, trekvaarten etc. Afbeeldingen van jagen langs rivier schaars en niet duidelijk
Jaagtrein: kleine boot te gebruiken om de verbinding met de oever te handhaven. Om paard over te zetten als het jaagpad aan de overkant doorgaat. Zicht op jaagpad onhelder: loopt vlak langs water en geen heldere bedijking
Zicht op jaagpad helder, maar hooggelegen oever in bergachtig terrein Mooie romantische schilderijen jagen van late 19e eeuw: langs grote rivieren toen al verdwenen