Wat Werkt in … zelfbeheer? Themabijeenkomst Wat Werkt in de Wijk 16 juni 2016

Programma Inloop Introductie Korte analyse van onderzoek naar zelfbeheer + blik op interventies Toelichting veranderingstheorie Inhoudelijke bespreking interventies zelfbeheer (kleine groepjes) Terugkoppeling van de groepjes Algemene analyse n.a.v. interventies en eerste aanzet tot archetype Partnerzaken Lunch

Doel van de bijeenkomst -Kennis uitwisselen over zelfbeheer -Scherp en kritisch kijken naar interventies

Onderzoek / interessante publicaties -Zelforganisatie gaat niet vanzelf (Platform31, 2013) -Nieuwe perspectieven op publieke ruimten (Platform31, 2012) -Bewonersparticipatie in het groenbeheer. State of the art na 5 jaar zelfbeheer in EVA Lanxmeer in Culemborg. (Wetenschapswinkel Wageningen, 2011) -Onderzoek Corpovenista: wat wil de bewoner nu zelf en wat zijn barrières? (2015) -Menukaart zelfbeheer van Corpovenista (2015)

Zelforganisatie gaat niet vanzelf (2012) Een aantal succesfactoren: -Per wijk, buurt, straat goed kijken waar kansen liggen en strategisch en tactvol aansluiten op potentieel en initiatief van bewoners -Richt je naar logica en leefwereld van de bewoners -Onderken het belang van vertrouwen en geef ruimte -Drive bij bewoners + enthousiaste vooroplopers -Medewerking van organisaties nodig / kwaliteit en commitment organiseren -Niet je eigen doelen voorop stellen, maar proces open insteken en tevreden zijn met de initiatieven die genomen worden. Van ‘wat kunnen we bij de bewoners laten?’ naar ‘Wat wilt en kunt u zelf?’

Conclusies (uit: Zelforganisatie gaat niet vanzelf) -Met lichte vormen van facilitering kan volstaan worden in het geval van relatief zelfredzame, homogene bewonersgroepen. -Een stevige stimulans is nodig daar waar zelforganisatie in handen ligt van kwetsbare bewoners in een bestaansonzekere positie, wonend in delen van wijken waar de sociale cohesie gering is. -Zelforganisatie kan verbazend simpel praktisch én resultaatgericht vorm en inhoud krijgen. De start kan lastig en moeizaam zijn, maar als het loopt, worden snel resultaten geboekt. -Spontane zelforganisatie komt in het geval van kwetsbare wijken met veel huurwoningen weinig voor. ‘Verleiden en uitlokken’ is de kunst. Er is dan behoefte aan een kracht of actor van buiten die hen daarbij duurzaam helpt. -Zelforganisatie vraagt ‘organisatie’. Waar dit niet van de grond komt, zijn initiatieven geen lang leven beschoren en worden geen resultaten geboekt.

Nieuwe perspectieven voor publieke ruimten (2013) - Bewoners hebben een prikkel nodig om mee te doen. Bijv. sociaal motief of uit onvrede. -Bewoners krijgen hierbij niet de totale verantwoordelijkheid en de buitenruimte is niet volledig afhankelijk van medebeheer. -Bij alle vormen van beheer door bewoners is het essentieel dat voor iedereen duidelijk is wie de eindverantwoordelijkheid voor welke aspecten van beheer heeft. -Bij sterke vorm van zelfbeheer komt initiatief vanuit bewoners.

Aanbevelingen (uit: nieuwe perspectieven voor publieke ruimten) -Spreek vooral gebruikers en bewoners van de openbare ruimte aan op hun verantwoordelijkheid voor en het belang van het beheer van hun openbare ruimte. -Zorg ervoor dat de regie van het beheer van het gebied bij één partij ligt. -De veronderstelling is dat gevoel van eigenaarschap van de buitenruimte bijdraagt aan sociale en fysieke kwaliteit van de buitenruimte. -Kijk op kleine schaal van blok- of straatniveau waar groepen gelijkgestemden wonen. Die plekken kunnen zich lenen voor vormen van bewonersbeheer. -Informeer en enthousiasmeer bewoners. -Zoek naar bewoners met leiderschap die een initiatief willen en kunnen trekken.

Bewonersparticipatie in het openbaar groenbeheer (EVA Lanxmeer) -Bewoners met dezelfde levensstijlen, ecologische leefwijze, homogene groep -Betrokkenheid bij activiteiten leidt tot sterk ontwikkelde sociale netwerken. -Collectieve tuin i.t.t. privé tuin leidt tot een hogere kwaliteit van het groen -Gezondere leefomgeving -Creëert grotere sociale veiligheid -Drijfveren: makkelijk ontmoeten van elkaar en het ‘hebben’ van een grote tuin voor ‘hetzelfde’ geld

Succesfactoren (uit: onderzoek EVA Lanxmeer) -Enthousiasme van huidige vrijwilligers is belangrijke voorwaarde voor enthousiasmeren van anderen. -Nieuwe bewoners actief bij beheer betrekken om voldoende vrijwilligers te behouden. -Grote mate van gelijkwaardigheid (en invloed) tussen overheid en burgers bij ontwerp, inrichting en beheer draagt bij aan betrokkenheid van bewoners voor leefomgeving. -Redenen om mee te doen: verantwoordelijkheidsgevoel, verbondenheid, leuk om samen dingen te doen.

Rode draden uit de 3 onderzoeken -Aanpak is afhankelijk van wie initiatief neemt: bewoners die zelf willen en zich melden, of corporatie die aanjaagt. -Wat willen bewoners? -Enthousiaste bewoners met eigen belang of motivatie zijn essentieel -Enige vorm van organisatie is nodig.

Onderzoek corpovenista: Wat willen bewoners? bewoners van Corpovenista corporaties deelgenomen aan onderzoek. -51% wil meer invloed op beheer woningen en gemeenschappelijke ruimten -Huurders willen meer invloed op schoonmaak, onderhoud of inrichting van gemeenschappelijke ruimten. -Bewoners willen (meer) invloed, door met name zelf toezicht te houden op werkzaamheden die worden verricht. -Een kwart van de bewoners wil zelf werkzaamheden oppakken. -Wat ze terug vragen: een corporatie met een gezicht, die waardering uitspreekt voor de inzet. En wat budget voor bladblazers en mops.

Menukaart zelfbeheer

32 interventies met zoekterm ‘zelfbeheer’ GroenonderhoudSchoon/ onderhoud Buurthuis/ activiteiten in zelfbeheer Aantal:17410 Periode:2013 – – – 2015 Corporaties:Eigen Haard, Vestia, WonenLimburg, HeemWonen, Wijkontwikkeling Spijkenisse Zuid- west, de Alliantie, Ymere Ymere, Eigen Haard De Alliantie, Ymere, Heem Wonen, Vestia * 1 interventie te breed om in te delen

Doelstellingen groenonderhoud -Kostenbesparing voor corporatie -Verlaging servicekosten -Betere kwaliteit, beter onderhoud -Meer betrokkenheid bij elkaar en de buurt -Vaardigheden aanleren en activeren

Zelfbeheer gemeenschappelijke ruimte Zelfbeheer gemeenschappelijke ruimten omvat onder andere: -Schoonmaken van portiek -Toezicht houden op schoonmaak -Selecteren van schoonmaakbedrijf -Lampjes vervangen Doelstellingen: -Kostenverlaging

Buurthuis / wijkonderneming in zelfbeheer Doelstellingen: -Betrokkenheid bij elkaar en de buurt vergroten -Sociale samenhang -Eenzaamheid tegengaan -Vaardigheden vergroten van bewoners -Onderhoud van directe omgeving -Woonomgeving prettiger maken

Observaties bij interventies -Verschil in kwaliteit en volledigheid -Hoge verwachtingen van een interventie. Er worden soms wel heel veel effecten verwacht. Wat is reëel en haalbaar? -Relatie tussen doel – activiteiten – effecten -Van wie komt het initiatief? -Facilitering en stimulering? -Wanneer werkt het niet?

De veranderingstheorie Wat is dat: de veranderingstheorie? “…a theory of how and why an initiative works”(Carroll Weiss) Veranderingstheorieën in en van de praktijk (interventietheorie; beleidstheorie)

Kernbegrippen input investeerders effecten activiteiten output effecten incasseerder s investeerders input incasseerders maatschappelijk rendement veranderingstheorie effectiviteit outcome

De veranderingstheorie De veronderstellingen over hoe het werkt….. - Als [activiteiten & resultaat] dan [effect] - Als we functies clusteren in één gebouw - dan gaan ze meer samenwerken en - dan leveren ze een betere dienst voor de bewoner - Als we een campagne voeren over duurzame producten - dan worden mensen zich bewust van de mondiale gevolgen van productkeuzen, en - dan gaan ze andere producten kiezen

De veranderingstheorie Onderbouwen veranderingstheorie: Goede veranderingstheorie is uitvoerbaar, meetbaar en plausibel Plausibel / aannemelijk? Is er sprake van ‘common sense’ of praktijkervaring of zelfs wetenschappelijk bewijs, dat geplande activiteiten tot gewenste uitkomsten leiden? Literatuurreview, interviews met experts: Wat weten we over activiteiten en mogelijke effecten?

De veranderingstheorie Hoe te werk? Benoem welke (maatschappelijke) doelstellingen moeten worden bereikt Geef aan hoe / op welke wijze deze doelen worden bereikt: Wie, wat, wanneer Geef aan welke redenering ten grondslag ligt aan de verwachting dat met deze activiteiten en middelen de beoogde doelstellingen worden bereikt: de weg van A naar B Look before you leap!

De veranderingstheorie Waarom is het (re)construeren van een veranderingstheorie belangrijk? Kan de planning en uitvoering van interventies aanscherpen: Staan alle neuzen in dezelfde richting? Expliciteren (beschrijven) van de veranderingstheorie en daarover praten, geeft een eerste (maar niet laatste!) idee van beoogde causaliteit Vergroot de vergelijkbaarheid met andere interventies, waarmee de onderbouwing wordt versterkt Stuurt de dataverzameling van evaluatie: Wat willen we precies weten?

De veranderingstheorie Maakt mogelijk: - Leren van elders, zonder te kopiëren - Blootleggen veronderstellingen - Meer begrip professional veranderingen in de wijk - Maakt wetenschappelijke kennis beter toepasbaar

Bespreken interventies -In kleine groepjes -Schema interventie invullen -Eén deelnemer brengt interventie in -Andere deelnemers bevragen inbrenger interventie -Per groepje: 1 persoon die terugkoppelt -Beschikbare tijd: 35 min.

In welke wijk en waarom daar? Doel Initiatief vanuit de wijk of eigen initiatief van corporatie? DoelgroepAfspraken met bewoners Type werkzaamheden:  Schoon  Groen  Ontmoeting Aanpak Begeleiding Afspraken met professionals Ingrediënten/investeerder Effecten voor wijk/buurt Effecten (outcome) Kosten €  Ondersteuning extern  Materiaal  # Actieve bewoners Effecten wijkbewoners Effecten bewoner met inzet Effecten betrokken organisaties Activiteiten (output)

Toepassen veranderingstheorie Effecten: -Wat willen we bereiken? Welke (maatschappelijke) doelen willen we realiseren? -Welke verandering in de wijk? Welke verandering in leven van beoogde bewoners? Activiteiten: -Hoe gaan we dit bereiken? Met welke activiteiten? Middelen: -Welk(e) investeringen plegen we? Welk(e) middel(en) zetten we in?

Kritische controlevragen -Waarom denk je dat je gaat bereiken wat je wilt bereiken? -Welk bewijs heb je dat de effecten optreden? -Wat is nu precies het werkzame principe?

Terugkoppeling groepjes

Analyse: bouwstenen archetype

Volgende bijeenkomst: 22 september - Wijkeconomie Bedankt!