Mariël Kanne Docent ethiek 30 maart 2016 Dilemmabesprekingen als hulpmiddel bij het (leren) klinisch redeneren

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Wat is een moreel dilemma? Een óf/óf situatie Waarin je knel zit Je moet “kiezen tussen 2 kwaden” “Mag ik…Moet ik…Kan ik…?” Niets doen is óók een keuze! Oorzaak: botsende waarden en normen. Edit the title via View –> Presentation Views –> Slide Master

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Voorbeelden (abstract) Als ik nu ingrijp, ontneem ik de patiënt zijn autonomie; als ik hem zijn gang laat gaan, zal hij daar later spijt van krijgen. Als ik de theorie (of: de richtlijn) volg, moet ik iets doen wat deze patiënt nu niet aankan; als ik rekening houd met de toestand van de patiënt wordt de zorg misschien niet vergoed.

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Bronnen van moraal Persoonlijke moraal (individuele ethiek) →eigen overtuigingen, ontwikkeld tijdens opvoeding, scholing, in familie en peergroup. Professionele moraal (beroepsethiek) →gedeelde opvattingen binnen de beroepsgroep, vaak vastgelegd in beroepscode. Publieke moraal (sociale ethiek) →maatschappelijke normen; waarover men het eens is in de openbaarheid van een samenleving/cultuur.

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Hoe kom je eruit? Je zit in de knoop! Wat nu? Eerst: de knoop ontwarren (beeldvorming) Dan: aanknopingspunten zoeken → waarden en normen, overeenkomsten en verschillen Verplaats je in de anderen, bekijk het probleem vanuit hun perspectief. Vaak zie je dan een uitweg.

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Dilemmamethode 1.Wat is het dilemma? 2.Waarden en normen van betrokkenen in kaart brengen. 3.Alternatieve handelingsmogelijkheden. 4.Afweging en keuze.

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Waarden en normen: toelichting Waarden Waarom? “Wat is belangrijk?” Richtingaanwijzers, abstract Motiveert en inspireert (“drijfveren”) Normen Wat en hoe? “Hoe moet ik in deze situatie handelen?” “wat is normaal?!” Verkeersborden, concreet → houvast Regels (geschreven en ongeschreven)

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Handelingsalternatieven Zijn er handelingsalternatieven (kun je ook nog iets anders doen om uit het dilemma te komen)? Wees creatief, probeer ‘out of the box’ te denken. Hebben andere betrokkenen misschien andere ideeën dan jij?

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Maak een afweging en kies Wat zou jij doen wanneer je in de schoenen van de voorbeeldgever stond? Welke waarden en normen wegen het zwaarst? Verwoording = verantwoording!

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Wat levert het op? (I) M.b.t. persoonlijke identiteit: empowerment → Doordat je inzicht krijgt in je eigen opvattingen kun je je keuze onderbouwen en verantwoorden. Uitbreiding en versteviging van de eigen kennisbasis Duidelijkheid voor betrokkenen Minder last van je ‘geweten’

Moreel redeneren | 30 maart 2016 Wat levert het op? (II) M.b.t. professionele identiteit: zicht op/bewustwording van/inzicht in→ - Persoonlijke waarden en normen (van jezelf, cliënten, collega’s en andere betrokkenen) - Professionele waarden en –normen - Publieke (maatschappelijke, politieke) waarden en normen. Daardoor: - Verantwoording en verantwoordelijkheid. - Betere kwaliteit van zorg, werk en samenwerking.