Welcome at Maastricht University

Studie en Arbeid voor Mensen Zonder Verblijfsstatus Een Mensenrechtelijk Perspectief Fons Coomans UNESCO Hoogleraar Mensenrechten

Department Beginselen van mensenrechten Mensenrechten inherent aan de menselijke persoon en onvervreemdbaar. Universaliteit van mensenrechten. Insluiting van mensen / non-discriminatie. Bescherming van de menselijke waardigheid. Bescherming van kwetsbare groepen. Ondeelbaarheid en onderlinge afhankelijkheid van rechten.

Department Nederlandse wetgeving en beleid Vreemdelingenbeleid: het voorkomen van aanzuigende werking en tegengaan van langdurig “illegaal” verblijf door uitsluiting van aanspraken op voorzieningen. Het ontzeggen van mensenrechten als instrument van vreemdelingenbeleid (Vreemdelingenwet, Koppelingswet). Er is een vacuum ontstaan in het genot van fundamentele sociale, economische en culturele rechten voor ongedocumenteerden. De wetgever heeft dit gewild. De rechter corrigeert soms.

Department Gevolgen Negatieve effecten op de gezondheid, eigenwaarde en ontplooiing als gevolg van het leven in een situatie van armoede, kwetsbaarheid, uitsluiting, uitzichtloosheid, leegheid van het bestaan.

Department Mensenrechtelijk kader Universalitieit: “Mensenrechten gelden voor iedereen, altijd en overal; daarover kan niet gemarchandeerd worden.” Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948): erkenning van de waarde en waardigheid van de mens. Insluiting i.p.v. uitsluiting: Een ieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, zonder onderscheid (artikel 2). Non-discriminatie: sociale, economische en culturele rechten gelden voor een ieder, waaronder vreemdelingen, ongeacht hun juridische status of papieren. (UNCESCR, GC 20 [2009])

Department Maar… Rechten zijn niet absoluut. De uitoefening van rechten kan gereguleerd worden: onderscheid op basis van nationaliteit kan gerechtvaardigd zijn indien dat objectief en proportioneel is en een legitiem doel dient. Staten hebben een ruime beleidsvrijheid als het gaat om het reguleren van toegang tot (dure) voorzieningen waar mensen zonder verblijfstitel niet financieel aan bijdragen.

Department Recht op (beroeps)onderwijs Niemand mag het recht op onderwijs worden ontzegd (Art. 2, Eerste Protocol EVRM). Het onderwijs dient gericht te zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid (Art. 26(2) UVRM) (“project of life”). Het onderwijs dient een ieder in staat te stellen een nuttige rol te vervullen in een vrije samenleving (Art. 13(1) IVESCR). Recht op onderwijs als sleutelrecht of “empowerment right”.

Department Recht op werk De Staten die partij zijn bij het IVESCR erkennen het recht op arbeid, hetgeen insluit het recht van een ieder op de mogelijkheid in zijn onderhoud te voorzien door middel van vrijelijk gekozen of aanvaarde werkzaamheden; zij nemen passende maatregelen om dit recht veilig te stellen. (Art. 6(1) “Every individual has the right to be able to work, allowing him/her to live in dignity. The right to work contributes at the same time to the survival of the individual and to that of his/her family, (..) and to his/her development and recognition within the community”. (UNCESCR, GC 18 [2006])

Department Kernverplichtingen (Core obligations) “(...) the Committee is of the view that a minimum core obligation to ensure the satisfaction of, at the very least, minimum essential levels of each of the rights is incumbent upon every State party. Thus, for example, a State party in which any significant number of individuals is deprived of essential foodstuffs, of essential primary health care, of basic shelter and housing, or of the most basic forms of education is, prima facie, failing to discharge its obligations under the Covenant. If the Covenant were to be read in such a way as not to establish such a minimum core obligation, it would be largely deprived of its raison d’être. (...) In order for a State Party to be able to attribute its failure to meet at least its minimum core obligations to a lack of available resources it must demonstrate that every effort has been made to use all resources that are at its disposition in an effort to satisfy, as a matter of priority, those minimum obligations.” (UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights, General Comment no. 3, para. 10 [1990]).

Department Door mensenrechten geïnspireerde oplossingen: Erkenning van de keuzevrijheid van elk individu om invulling te geven aan zijn/haar leven. Geen benadering gebaseerd op uitsluiting van vreemdelingen als economische en maatschappelijke last. In plaats daarvan: vreemdelingen als aanwinst. Uitgangspunt: investeren in vreemdelingen als verrijking van individu, economie en samenleving. Baten in plaats van kosten. Toegang tot (onbetaald) werk, studie, stage als mogelijkheden om talenten te verzilveren.