Bewijsrecht prof. mr. W.D.H. Asser Kasteel Waardenburg 6 december 2013

Onderwerpen I.Bewijslastverdeling - hoofdregel - bevrijdend verweer - afwijking van de hoofdregel door  wettelijke en jurisprudentiële vermoedens  omkering van de bewijslast II.Omvang bewijslast III.Bewijs en tegenbewijs

Bewijslast - last (= niet afdwingbare verplichting) om bewijs te leveren (bewijsleveringslast) -procesrisico dat bewijs niet wordt geleverd (bewijsrisico), met name als blijvend onduidelijk is of de te bewijzen waar zijn (non liquet)

I. Bewijslastverdeling - hoofdregel hoofdregel luidt niet “wie stelt moet bewijzen” 150 Rv hoofdregel van bewijslastverdeling: De partij die zich beroept op rechtsgevolgen van door haar gestelde feiten draagt de bewijslast van die feiten

I. Bewijslastverdeling - hoofdregel bewijsrisico voor de feiten die leiden tot de ingeroepen rechtsgevolgen legt verbinding met het materiële recht dat claim of verweer beheerst bewijslastverdeling in concreto dus via de ingeroepen materiële rechtsregel op te lossen

I. Bewijslastverdeling - hoofdregel stelplicht ook door art. 150 Rv geregeld: rechtsgevolgen  stelplicht voor feiten die leiden tot die rechtsgevolgen worden die feiten betwist: bewijsleveringslast voor de steller bewijsrisico voor de steller géén bewijslast voor betwister voor feiten die hij enkel ter betwisting stelt

I. Bewijslastverdeling – zelfstandig (bevrijdend) verweer partijen: eiser versus gedaagde “eiser bewijst”? niet altijd! beroept gedaagde zich op zelfstandige rechtsgevolgen: “bevrijdend” verweer  dan hoofdregel van toepassing: gedaagde draagt bewijslast voor feiten die bevrijdend verweer dragen

I. Bewijslastverdeling – voorwaarde Reader 1.1 bewijslastverdeling ten aanzien van een opschortende voorwaarde HR 7 december 2001, NJ 2002/494 (opschortende voorwaarde)

I. Bewijslastverdeling - voorwaarde Reader 1.2 bewijslastverdeling ten aanzien van een ontbindende voorwaarde HR 9 september 2005, NJ 2005/468

I. Bewijslastverdeling - klachtplicht Reader 1.3 bewijslastverdeling ten aanzien van het tijdig klagen ter zake van toerekenbare tekortkoming HR 8 februari 2013, LJN: BX7195

I. Bewijslastverdeling – zelfstandig (bevrijdend) verweer Reader 2 HR 18 november 2005, NJ 2006,151 ontbreken geldige titel voor eigendomsoverdracht (sale and lease back i.s.m. fiduciaverbod?)

I. Bewijslastverdeling – zelfstandig (bevrijdend) verweer Reader 2 HR 27 november 2009,ECLI:NL:HR:2009:BJ8725; NJ 2009/599 samenloop vordering tot nakoming en vordering tot ontbinding wegens wanprestatie

I. Bewijslastverdeling – zelfstandig (bevrijdend) verweer Reader 2 HR 16 april 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL2229; NJ 2010/229 verweer dat causaal verband is verbroken HR 14 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ5356 feiten die dienen ter motivering verweer

I. Bewijslastverdeling - afwijking van hoofdregel (a)bijzondere rechtsregel (i) geen omkering bewijslast wettelijke en jurisprudentiële vermoedens (ii) omkering bewijslast (b)redelijkheid en billijkheid

I. Bewijslastverdeling - afwijking van hoofdregel wettelijke en jurisprudentiële vermoedens: verlichting bewijsrisico ter versterking effectiviteit van de norm NB: Géén afwijking van de hoofdregel bij rechterlijke of feitelijke vermoedens, want die zijn gebaseerd op voorlopige feitelijke vaststellingen

I. Bewijslastverdeling – wettelijk vermoeden Reader HR 30 november 2007, NJ 2008/91 bestuurdersaansprakelijkheid; ontzenuwing vermoeden van art. 2:248 lid 2 BW

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader ‘omkeringsregel’ bij causaal verband schade geen sprake van omkering van de bewijslast in de zin van art.150 Rv

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader omkeringsregel bij causaal verband schade HR 13 juli 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA4200 bouwwerkzaamheden en brand res ipsa loquitur?

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader omkeringsregel bij causaal verband schade; medische aansprakelijkheid HR 19 maart 2004, NJ 2004/307; JBPr 2004/24 HR 7 december 2007, NJ 2007/644; JBPr 2008,19 HR 23 november 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX7264, NJ 2012/669 - algemene norm in art. 7:453 - voorkoming van een specifiek gevaar

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader ‘speciale’ omkeringsregel bij causaal verband schade; werkgeversaansprakelijkheid bij blootstelling aan voor gezondheid gevaarlijke omstandigheden HR 7 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ1717 RSI HR 7 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ1721 oplosmiddelen bij schilderswerkzaamheden

I. Bewijs causaal verband en schade: Proportionele aansprakelijkheid en kansschade Reader HR 14 december 2012, LJN: BX8349 proportionele aansprakelijkheid bij non liquet- situatie t.a.v. causaal verband HR 21 december 2012, LJN: BX7491 kansschade: bewijslevering gericht op causaal verband tussen de o.d./wanprestatie en verlies van een kans (aansprakelijkheid accountant; zie voor advocaat reader 4)

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader omkeringsregel bij causaal verband schade; massaschade HR 17 februari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BU6508 effectenlease; vernietiging ex art. 1:89 BW; aanvang verjaring

I. Bewijslastverdeling – jurisprudentieel vermoeden Reader HR 13 april 2012, ECLI:NL:HR:2012:BV2629; NJ 2012/445 faillissementspauliana (art. 42 Fw) - buitengerechtelijke vernietiging rechtshandeling; - berusting van de wederpartij bij de rechtshandeling - bewijspositie derde

I. Bewijslastverdeling – omkering bewijslast Reader 3.2 HR 2 november 2007, NJ 2008/551; JBPr 2008,17 art. 7:176 BW; schenking; misbruik van omstandigheden; ‘terugomkering’ op grond van redelijkheid en billijkheid

II. Omvang bewijslast Reader 4 HR 9 november 2012, LJN: BX0737 Beroepsaansprakelijkheid advocaat voor procesfout: niet voeren verweer; bewijspositie; bewijs van succes van dat verweer

III. Bewijs en tegenbewijs Reader 5 HR 4 april 2008, NJ 2008/201; JBPr 2008, 27 (spuitrobots) bewijs van de eigen stellingen en tegenbewijs tegen voorshands rechterlijk oordeel (rechterlijk of feitelijk vermoeden)

III. Bewijs en tegenbewijs Reader 5 bewijs tegen verklaringen in akten HR 16 maart 2007, NJ 2008/219; JBPr 2007,57 tegenbewijs tegen een akte vof HR 20 januari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BU3100; NJ 2012/260 tegenbewijs tegen door rechter aan beding in akte gegeven uitleg