WELKOM BIJ DE LECTORALE REDE HANDEN EN VOETEN GEVEN AAN DUURZAAM ORGANISEREN Vanuit een groeiend bewustzijn hoe we willen leven Dr. Tonnie van der Zouwen MCM Lectoraat Sustainable Working and Organising 17 april 2015

Expertisecentrum Sustainable Business Nieuw expertisecentrum met 6 lectoraten: 1.Improving Business 2.International Business 3.New Marketing 4.Sustainable Finance and Accounting 5.Sustainable Strategy and Innovation 6.Sustainable Working and Organising: De organisatorische kanten van duurzame ontwikkeling

Duurzaamheid? Duurzame ontwikkeling? Duurzaam organiseren?

1.Duurzaamheid begint met toename in bewustwording 2.Van jezelf, van anderen en van het grotere geheel 3.Van hoe we willen leven, nu en in de toekomst 4.Daarop kan je anticiperen door meer mogelijkheden te leren zien 5.En het handen en voeten geven door ander manieren van organiseren 6.Plannen van het lectoraat om hieraan bij te dragen door onderzoek, onderwijs en praktijk

Alles wat leeft wil tot bloei komen

“Scientific understanding and practical experience are like two legs without which we cannot walk” Francisco VarelaFrancisco Varela.

Niets zo praktisch als een goede theorie De Logica van het Gevoel (Arnold Cornelis)

Waarom deze theorie? Tijd komt in beeld Gevoel speelt een belangrijk rol De gelaagdheid van onze werkelijkheid: zowel formele als informele kanten Onbewuste en lichamelijke aspecten van mens zijn worden meegenomen Op alle niveaus van organiseren toe te passen Kapstok voor duurzame ontwikkeling

De gelaagdheid van onze werkelijkheid Tijd Ontwikkeling capaciteiten natuurlijk systeem interne sturing: lef sociaal regelsysteem externe sturing: discipline communicatief zelfsturings- systeem Zelfsturing: communicatie Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

structuren, regels, procedures, functies, managementsystemen formele eigenschappen Concept voor organisatieontwikkeling Tijd Ontwikkeling capaciteiten natuurlijk systeem interne sturing: lef sociaal regelsysteem externe sturing: discipline communicatief zelfsturings- systeem Zelfsturing: communicatie Ons gevoel geeft aan of en waar nieuwe waarnemingen passen angst zich thuis voelen boosheid rechtvaardigheid verdriet erkenning symbolen, tradities, verhalen, rituelen, huisstijl informele eigenschappen beelden voor de toekomst communicatieve eigenschappen Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

Rol gevoel Basis van ons geheugen Gids voor het plaatsen van nieuwe waarnemingen Behartiger van onze belangen (stuurdoelen) Leidraad voor keuze ontwikkel- aanpak

Wat is duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling is tot bloei komen Volgens de Logica van het Gevoel: ontwikkelen van communicatieve zelfsturing, van stuurvermogen in relatie tot anderen Een groeiend bewustzijn en meer mogelijkheden kunnen zien Collectief verandervermogen ontwikkelen, om te kunnen sturen op wat zinvol is.

Wat is dan duurzaamheid?

Positieve duurzaamheid Duurzaamheid is iets dat voortduurt, dat is niet per definitie iets goeds Negatieve duurzaamheid is gericht op reduceren van negatieve effecten van de huidige gang van zaken Positieve duurzaamheid is gericht op hoe we willen leven, nu en in de toekomst (Paul James)

Het ijsbergmodel van duurzaamheid Uit het boek Leiden vanuit de Toekomst, van Otto Scharmer en Katrin Kaufer

Positieve duurzaamheid: ontwikkeling naar eco-systeem bewustzijn StadiumGezondheidzorgScholenBedrijven 1.0 Traditioneel Bewustzijn Hiërarchie Autoritair: Instelling centraal Autoritair: Leraar centraal Gecentraliseerd: Eigenaar centraal 2.0 Ego-Systeem Bewustzijn: Markten en concurrentie Resultaatgericht: Bestuurde zorg centraal Resultaatgericht: Testen centraal Gedecentraliseerd: Productiecijfers centraal 3.0 Belanghebben- den bewustzijn: Netwerken en onderhandeling Patiëntgericht: Aandoeningen centraal Studentgericht: Leren centraal Matrix of netwerk: Belanghebbenden centraal 4.0 Eco-Systeem Bewustzijn Awareness-Based Collectieve Actie (ABC) Burgergericht: Welzijn van de hele mens in zijn omgeving centraal Ondernemings- gericht: Co-creatie centraal Co-creatief eco- systeem: Intentie centraal

Duurzaam organiseren = co-creatie van een gewenste toekomst Het proces om te komen van 2.0 ego-systeem bewustzijn naar 4.0 eco-systeem bewustzijn

Ontwikkeling bewustzijn en rollen begeleiders van studenten

Duurzame organiseren vraagt: Toename van bewustzijn Loslaten van oude organiseer-patronen Samenwerken over grenzen heen Andere vormen van leiderschap Het vermogen om vol te houden

Misverstand van top-down aanpak “I have shared my vision, so now we have a shared vision” Cartoon van Mark de Koning

Hoe dan wel? Participatieve aanpak Interactief werken aan een gedeeld beeld en gezamenlijke basis voor actie Cartoon van Mark de Koning

Handen en voeten geven aan co-creatie Een manier die zich heeft bewezen: Large Scale Interventions (LSI), een participatieve manier van ontwikkelen en onderzoeken met het hele systeem van belanghebbenden van een vraagstuk. Levert principes voor duurzaam organiseren

Hoofdlijn van een LSI traject

Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs- ondersteuners, bestuurders, directeuren Werkbijeenkomst met een grote groep over vakmanschap in het hbo

LSI proces wordt op maat gemaakt door een begeleidings-/onderzoeksgroep

“ De beste koks koken met principes en doen hun voordeel met recepten” (Topkok Escoffier)

Basisprincipes voor LSI Systeemdenken: Gebeurtenissen zijn met elkaar verbonden in tijd en ruimte Participatie van belanghebbenden: Actieve participatie en zelfmanagement van stakeholders bevordert eigenaarschap voor actie en leren Action learning/research: Denken en doen niet scheiden bevordert reflectievermogen en effectiviteit van handelen Sensemaking: Het delen van perspectieven en ervaringen met hoofd, hart en handen, draagt bij aan het vinden van een gezamenlijke basis voor acties om een gewenste en haalbare toekomst te realiseren.

Samenhang van de principes

Het hele systeem betrekken, ook externen “Kids behave better when we have strangers to dinner. So do adults” “Kids behave better when we have strangers to dinner. So do adults” Marvin Weisbord.

Niet praten over samenwerken maar real time samen werken

Holistische kijk op organiseren nodig, mensen ≠ human resources

Ook kijken naar wat er wel is

Bewezen effecten van LSI op korte termijn Meer en beter werk gedaan krijgen (Ontwikkelen Natuurlijk Systeem en Sociaal Regelsysteem) 1.Betere besluiten en actieplannen 2.Commitment en energie voor implementatie 3.Nieuwe relaties, meer potentieel voor innovatie en leren 4.Meer vertrouwen

Bewezen effecten van LSI op langere termijn Duurzame ontwikkeling: (Ontwikkelen Communicatief Zelfsturingssysteem) 1.Doorgaand collectief leren en toenemend verandervermogen (meer reflectie- en stuurvermogen) 2.Schotten tussen onderdelen en functies in het systeem worden meer doorlaatbaar (meer eenheid in verscheidenheid)

Voorwaarden voor LSI Leiders zijn bereid om leiderschap te delen Vraagstuk is van wezenlijk belang en heeft co- creatie nodig Voldoende tijd, middelen en invloed Koken met de principes: Zonder de set van principes zijn de werkvormen een lege huls Volhouden: Follow-up organiseren

Opdracht voor het lectoraat Praktijkonderzoek doen als bijdrage aan duurzaam werken en organiseren. Met en voor studenten, docenten, onderzoekers en werkveld. Actieonderzoek is een onderzoeksstrategie die nieuwe kennis oplevert en tegelijkertijd iets teweeg brengt.

Actieonderzoek betekent leren op 3 niveaus: 1.Individuen leren over onderzoeken en over zichzelf 2.Ontwikkeling van de praktijk van betrokkenen 3.Nieuwe kennis voor soortgelijke vraagstukken in andere contexten, via publicaties

Actieonderzoek met belanghebbenden Deelnemers: Onderzoekers, consultants, cliënten/opdrachtgevers, studenten

De 3 poten onder het krukje van de onderzoeksstrategie Bewerking van een figuur van Joseph E. McGrath door Tonnie van der Zouwen

Plannen voor het lectoraat

Werkplaats als bijdrage aan het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur, voorbeeld HAN Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs- ondersteuners, managers, beroepenveld, bestuur

Kenniskring Sustainable Working and Organising Onderzoekers die de verbinding vormen tussen onderzoek, onderwijs en werkveld. Vaste kern vanuit 5 academies: 1.Naïm Asbaa (AHB) 2.Herman van Blitterswijk (AAFM) 3.Erik Blokland (ACUE) 4.Sophia van Hattum (AHB) 5.Ineke van Kruining (AAFM) 6.Mariëlle van der Leeuw (AHB) 7.Koos van Overdijk (AI&I) 8.Wendy Stubbe (AFM)

Enkele thema’s voor actieonderzoek door het lectoraat SWO Nieuwe samenwerkingsrelaties; vraagstuk- gericht organiseren Leiderschap bij co-creatie, combineren van top-down kaderstelling en gezamenlijke invulling Rol HR adviseurs in duurzaam organiseren

Samenwerken aan vraagstukken voor een circulaire economie Implementatie technologische innovaties Ontwikkeling van sustainable business in de regio Werken met krachtige zelfstandige teams Evaluatie transitieprocessen in multi-client onderzoek

Duurzaam organiseren is co-creatie van een gewenste en haalbare toekomst Dit omvat een transitie van 2.0 ego- naar 4.0 eco-systeem bewustzijn Dat kan je handen en voeten geven met een participatieve aanpak zoals LSI Het lectoraat SWO wil actieonderzoek doen naar wat bijdraagt aan succesvolle co- creatie Dat willen we doen lopend op twee benen van theoretische kennis en praktijkervaring Samenvattend:

BEDANKT!