« Omgaan met verontrusting: een gedeelde zorg » OCJ Vl-Brabant/Brussel Bruno Claessens l Regioverantwoordelijke OSD Vormingsdag IROJ Vl-Brabant/Brussel 4 maart 2016

Inleiding

Wat kan je verwachten? Wat betekent verontrusting? Wat leert onze ervaring als CBJ/OCJ hoe men kan omgaan met verontrusting op organisatie- en hulpverlenersniveau? Wie kan je aanspreken? Met welke andere partners kan je samenwerken? Wat kan consult van het OCJ betekenen in het omgaan met verontrusting? Wanneer meld je aan bij het OCJ? Hoe kijken wij naar verontrusting en maatschappelijke noodzaak? Wat kan je verwachten van het OCJ na aanmelding? Hoe gaan we er mee aan de slag? Interessante informatie/Links

Wat is verontrusting?

Verontrusting? Een situatie die de ontwikkeling van een minderjarige bedreigt omdat: Psychische, fysieke of seksuele integriteit van mj of één of meer leden van zijn gezin aangetast wordt Affectieve, intellectuele of sociale ontplooingskansen van de minderjarige in het gedrang komen

Omgaan met verontrusting: Een gedeelde zorg …

Een gedeelde zorg Werken in en met verontrustende situaties is een gedeelde zorg van alle jeugdhulpverleners

… maar geen makkelijke opdracht Wat leerden wij?

Ervaringen op organisatieniveau Uittekenen van een eigen intern beleid rond omgaan met verontrusting aangepast aan eigen finaliteit : Voorzien van een eigen visie en werkingskader Vertalen hiervan in procedures/richtlijnen Communiceren: intern maar ook extern Voorzien van ondersteuning/opleiding/vorming Interne coachingsfunctie Opleiding/Vorming: Signs of Safety (SOS) Uitbouwen van goede partnerschappen met andere hulpverleningsorganisaties

Ervaringen op hulpverlenersniveau Omgaan met verontrusting vraagt : Professionaliteit Transparantie tav het cliëntsysteem: Participatie – krachtgerichte basisattitude (Gedeelde) Aanklampendheid

Professionaliteit Concretiseren waarover verontrusting gaat en wat effect ervan is op de minderjarige en zijn context (veiligheid/integriteit en/of ontwikkelingskansen/welzijn) : Welke signalen zie je? Hoe vaak? Wanneer? Bij wie? Uitzonderingen? Objectiveren van de verontrusting door gedeelde besluitvorming met het team Ondersteunde instrumenten: SOS: 3-kolommen/3-huizen Risicotaxatie-instrumenten (Lirik bv.) Normatieve instrumenten (Vlaggensysteem Sensoa bv)

Transparantie tav cliëntsysteem Op niveau van de te zetten stappen/procedures: Duidelijkheid geven aan het cliëntsysteem over (nieuwe) rol/mandaat en de van toepassing zijnde procedures daarin en dit van in het begin Op niveau van de verontrusting zelf: Benoemen van de verontrusting tav cliënt ook al is dit confronterend Juiste taal geven aan verontrusing: concreet, begrijpbaar, compact en zorgvuldig Terugkoppelen wat je concreet ziet bij de cliënt en welk effect dit heeft op diens ontwikkeling/welzijn/integriteit Vraagt voorbereiding, aftoetsing/intervisie en methodische aanpak SOS (gevaarsboodschap bv.) als ondersteuning

(Gedeelde) Aanklampendheid Doelen samen opstellen met de cliënt: Welke? Termijn? Evaluatie? Aangaan van partnerschappen (RTJH, NRTJH, Crisishulp, …) Wie doet wat? => één hulpcoördinator Ondersteunende instrumenten: Cliëntoverleg Bemiddeling

Participatie - Krachtgerichte basishouding Perspectief van cliënt? Oog voor krachten/mogelijkheden bij de cliënt en diens (brede) netwerk Ondersteunende instrumenten: SOS: 3-kolommen/3-huizen Risicotatxatie-instrumenten: luik protectieve factoren Instrumenten ter ondersteuning netwerkgericht werken (bv. genogrammen, veilgheidscirkels, etc)

Wat als je vastzit? Vraag raad aan je team/leidinggevende/coach Je weet niet meer hoe je deze situatie nog kan hanteren Je weet niet meer welke pistes kunnen gezet worden om het gezin mee te krijgen Je weet niet hoe je je verontrusting bespreekbaar maakt met cliënt … Vraag raad aan je team/leidinggevende/coach Leg het dossier voor op een overlegplatform (PPO/BIKA) Plan een hulpverleningsoverleg en/of cliëntoverleg Vraag consult bij een GV

Wat is consult? Joke Custers l Consult OCJ Vl-Br/Brussel 4 maart 2016

Consult? (1) Vrij aanbod ter ondersteuning Elke hulpverlener binnen en buiten IJH Op elk moment in het hulpverleningstraject Geen GV of SDJ betrokken WAT? Samen reflecteren over VOS waarin hulpverlener gevoel heeft vast te zitten Mogelijke pistes of volgende stappen in het traject Handvatten om verder te kunnen met het gezin Wie kan mee ondersteunen? Beleving hulpverlener Informatie, tips VOORBEELDEN

Consult? (2) HOE? telefonisch op een mail wordt steeds telefonisch gereageerd cliëntgegevens kunnen anoniem blijven BELANGRIJK Vrij aanbod - geen verplichte stap Hulpverlener kan individueel beslissen om naar consult te bellen - geen teambeslissing nodig Hulpverlener beslist zelf wat hij/zij met handvatten vanuit consult doet Consultteam neemt situatie niet over en volgt niet op Er is geen goedkeuring vanuit het consultteam nodig om een situatie aan te melden bij het OCJ - dit blijft een beslissing van de hulpverlener en zijn team

De Gemandateerde voorziening

Een gedeelde zorg Werken in en met verontrustende situaties is een gedeelde zorg van alle jeugdhulpverleners Inschatten of hulp maatschappelijk noodzakelijk is en desgevallend opvolgen en/of doorverwijzen naar parket is de verantwoordelijkheid van de gemandateerde voorziening

Wat is maatschappelijke noodzaak Decreet IJH: “De kwalificatie die na onderzoek door een gemandateerde voorziening aan een verontrustende situatie wordt gegeven en die de noodzaak vastlegt om jeugdhulpverlening in te schakelen.” Verontrustende situatie + Spanning/Ruis op de Vrijwilligheid

Wat verstaan we onder vrijwilligheid? Vrijwilligheid Onvrijwilligheid Indicatoren: Engageert het cliëntsysteem zich voldoende om te streven naar verbetering aangaande de verontrusting (cliëntsysteem toont initiatief, gaat afdoende aan de slag met de geïnstalleerde hulpverlening,…)? Staat het cliëntsysteem voldoende open voor professionele, louter vrijwillige hulp en toont het zich voldoende bereid tot medewerking (cliëntsysteem is uitnodigend, actief, geëngageerd en betrokken, toont gespreksbereidheid of intentie tot samenwerking,…)? Toont het cliëntsysteem voldoende probleeminzicht? Schat je in dat de relatie cliënt – hulpverlener voldoende garanties biedt om te werken aan doelen die gesteld worden? Komt het cliëntsysteem bewust afspraken en engagementen onvoldoende na en/of is het cliëntsysteem onvoldoende bereikbaar? Is er een relevant verschil tussen de hulpvraag en de hulpbehoefte? Haakt het cliëntsysteem regelmatig af? …

Wat doet de gemandateerde voorziening? Consult Inschatten of hulpverlening maatschappelijk noodzakelijk is na aanmelding door: Jeugdhulpverlener Parket Cliënt(systeem) Desgevallend: Opvolgen van cliëntdossiers waarbij de hulpverlening maatschappelijk noodzakelijk werd geacht Aanmelden bij parket wanneer de kansen van de jongere niet meer gegarandeerd kunnen worden binnen buitengerechtelijk kader 2 GV: OCJ en VK – andere expertise

Wie kan aanmelden bij een GV en hoe? Jeugdhulpverleners (partners IJH en gelijkgestelde professionele (jeugd)hulpverleners) => Motivatie-document (M-doc) Het parket (niet politie) => Parketaanmeldingssjabloon (incl. eventueel PV’s) Het cliënt(systeem) en of andere betrokken derden => telefonisch of via mail of op dienst

Gemandateerde voorzieningen M-doc Gemandateerde voorzieningen

Vormelijke check M-doc Het M-doc moet aanduiden dat de aanmelding een teambeslissing is Het M-doc moet aanduiden dat het cliëntsysteem minimaal op de hoogte is gebracht van de aanmelding bij een GV Het M-doc is ingevuld: Identificatiegegevens opdat een contactname mogelijk is Aanmelding bij correct regionaal OCJ Geen « inhoudelijke » ontvankelijkheidstoets Bij vragen => contactname

Case-onderzoek OCJ Stap 1: Uitnodigen van cliënt en aanmelder: Informeren van cliënt over opdracht/mandaat GV, rechten/plichten cliënt en bestaande klachtenprocedures Alle perspectieven in beeld brengen Screening hulpverleningsgeschiedenis Verkennen draagkrachten vs. lasten en verontrusting Schetsen van verloop van verder proces en maken van afspraken Stap 2: Vervolgonderzoek: Inschatten MaNo? Indicatiestelling? Verwachtingen? Stap 3: Gedeelde besluitvorming Stap 4: Terugkoppelingsgesprek naar cliënt en aanmelder

Casemanagement OCJ Het OCJ zal steeds interveniërend optreden, dwz de regie en organisatie op zich nemen OCJ maakt jeugdhulpverleningsplan tav de geïndiceerde hulpverleningsdienst OCJ maakt afspraken rond evalueren van doelen en dit minstens halfjaarlijks

Doorverwijzing parket Wanneer? Geen medewerking case-onderzoek Samenwerking met het OCJ en de betrokken hulpverlener(s) loopt vast Steeds na teambeslissing en dit op elk moment in het dossierverloop Een aanbod van een tegensprekelijk debat wordt steeds gedaan tenzij er sprake is van een gevaarsituatie (cfr. procedure hoogdringendheid) Van zodra een jeugdrechter wordt gevorderd stopt de opvolging door het OCJ

Samengevat Parket Geen medewerking CO/Geen akkoord hulpverlening Cliënt Vraagverheldering Casemanagement Jeugdhulp-verlener/Parket Case-onderzoek: Mano? Indicatiestelling? M-doc Parketsjabloon Gedeelde besluitvorming: Mano? Indicatiestelling?

Enkele cijfers (Aanmeldingen via M-doc 2015 OCJ Vl-Br/Brussel) Vormelijke ontvankelijkheidscheck: 96% gaat door Resultaat na case-onderzoek:

Interessante info/links

Contactgegevens OCJ Brussel – Halle-Vilvoorde: OCJ Leuven Leuvenseplein 12 – 1000 Brussel 02/211 35 60 ocj.hallevilvoorde@jongerenwelzijn.be ocj.brussel@jongerenwelzijn.be OCJ Leuven Diestsepoort 6 B 53 -3000 Leuven 016/66 51 30 ocj.leuven@jongerenwelzijn.be Consult OCJ Vlaams-Brabant/Brussel Maandag, Woensdag en Vrijdag van 9.30u tot 12u en van14u tot 16u (gesloten vrijdag vm op oneven weken wegens teamvergadering) 02/210 63 34 Consult-ocj.vlbrabantbrussel@jongerenwelzijn.be

Interessante Links Jongerenwelzijn: http://www.jongerenwelzijn.be Vlaams Loket Jeugdhulp (handleiding M-doc, werkingsprocessen OCJ, …): http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/vlaams-loket-jeugdhulp Decreet IJH: http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/over-ons/regelgeving Signs of safety: http://www.nji.nl/Signs-of-Safety LIRIK: http://www.nji.nl/nl/Producten-en-diensten/Licht-Instrument-Risicotaxatie-Kindveiligheid-(LIRIK) Signaallijst Verontrustende Opvoedingssituatie: www.signaallijst.betp:st.be/ Cliëntoverleg/Bemiddeling: http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/jeugdhulp/clientoverleg-en-bemiddeling/ Veiligheidscirkels: http://www4wvg.vlaanderen.be/wvg/ijh/vlaanderen/verontrusting/Documents/Vertaling%20veiligheidscirkels%20van%20het%20gezin%20def.pdf Andere instrumenten: http://www4wvg.vlaanderen.be/wvg/ijh/vlaanderen/verontrusting/Paginas/Instrumenten.aspx